Mục sở thị ngôi làng ven sông Lô nhiều đời làm thứ "quà vặt"

“Khi nào lỡ chuyến đò ngang/Xuôi theo hương bánh mà sang bên này“, câu hát cửa miệng của người dân xã Xuân Vân khi nói đến làng làm bánh Vân Giang, nơi của những thứ "quà vặt" mang đậm hồn quê.

Ngôi làng nhỏ ven sông Lô có hơn 100 hộ dân thì quá nửa làm nghề bánh. Mỗi nhà làm một loại từ bánh dợm, bánh gai, bánh gấc cho đến những chiếc bánh chưng nhỏ. Và thế là từ đầu làng đến cuối làng, hương bánh cứ ngào ngạt cả một vùng quê.

Nhà bà Trịnh Thị Huệ đã có 3 đời làm bánh gấc, theo kinh nghiệm thì quả gấc sẽ là một trong những yếu tố quyết định đến chất lượng của bánh. Bởi quả gấc có chín đều, đỏ mọng thì sẽ cho màu sắc và hương vị đặc trưng của bánh.

Đầu giờ chiều, bếp lò nhà bà Huệ bắt đầu đỏ lửa, người thì nhào bột tạo hình cho bánh, người thì làm nhân đỗ.

Nguyên liệu chính để làm bánh gấc thường là bột gạo nếp, đỗ xanh và gấc chín, ngoài ra bà Huệ sẽ dùng thêm vừng để tạo thêm vị cho bánh.

Để có một mẻ bánh thành công thường tốn khoảng 3 tiếng, trong đó công đoạn hấp rất quan trọng. Bà Huệ coi chiếc nồi hấp như thứ tài sản quý giá gia truyền. Bà bảo: “Bánh có thơm, ngon phần nhiều cũng do nồi và cách hấp“.

Gần đó là nhà bà Nguyễn Thị Xuân cũng có nhiều đời làm bánh gai truyền thống. Bánh gai bà Xuân làm thơm, ngon, dẻo không giống bất kỳ nơi nào, có lẽ cũng vì vậy mà làm ra đến đâu bán hết ngay đến đó.

Bà Xuân kể: “Năm 20 tuổi về nhà chồng đã được mẹ chồng truyền cho nghề làm bánh gai, ngoài bí kíp gia truyền thì hấp bánh gai nhất định phải dùng củi chứ không được dùng than hay điện. Bánh phải có chút mùi khói mới ngon“.

Những chiếc bánh gai thơm phức được bọc bên ngoài bằng lá chuối khô, vỏ bánh làm từ bột gạo với cốt lá gai tạo nên màu đen bóng và hương vị nồng nàn, khó quên. Có lẽ vậy mà ở đây vẫn có câu ca dao “Muốn ăn bánh dợm, bánh gai/Lấy chồng, kiếm vợ làng chài Vân Giang”

Ngày nay, những người trẻ ở Vân Giang đa phần đều ra ngoài làm ăn nhưng vẫn có những người trẻ ở lại cùng ông bà, bố mẹ giữ lấy nghề gia truyền như một nét đẹp giữa vùng quê bình dị

Anh Nguyễn Duy Hậu - Trưởng thôn Vân Giang cho biết, đa số dân trong thôn từ xuôi lên làm kinh tế từ năm 1962 với nhiều nghề mang theo. Nghề làm bánh có lẽ tồn tại và phát triển lâu nhất, nghề này lãi không cao nhưng cũng góp phần tạo thêm thu nhập nuôi sống bao thế hệ.