Nhiễu loạn
Hoàn toàn không khó để bắt gặp 1 bài quảng cáo dối trá trên mạng. Dù sản phẩm đó được công bố là thuốc, TPCN hay mỹ phẩm, thì các bài quảng cáo cũng đều có chung mô-tuýp, gọi tên là “đông y gia truyền” hay “bài thuốc gia truyền”, thổi phồng công dụng lên như “thần dược”, cứ sử dụng ắt khỏi bệnh. Hầu hết các sản phẩm dạng này đều được đẩy mạnh qua kênh bán hàng online. Bệnh nhân chỉ cần để lại số điện thoại. Một lát sau, các “bác sĩ”, “dược sĩ” sẽ gọi điện để vấn bệnh và kê đơn thuốc.
Không chỉ quảng cáo ồ ạt trên web và facebook, nhiều cơ sở kinh doanh TPCN online còn sử dụng cả Zalo hoặc kênh uy tín khác để tăng tương tác. Trên phần mềm đọc báo baomoi.com, từ khoảng 1 năm trở lại đây, liên tục xuất hiện các quảng cáo “thần dược” được chèn vào vị trí nổi bật giữa các mục tin tức, rất dễ gây hiểu lầm là 1 bài báo chính thống. Trong đó, nhiều tựa bài kêu như chuông: Cả nước xôn xao thần dược bà Dung giúp bà con giảm 10kg; sản phẩm số 1 trị viêm họng hạt, viêm amidan tại nhà hay cả nước đang xôn xao thần dược chữa đau nhức xương khớp khỏi dứt điểm…
Đầu năm 2017, 1 PV trong nhóm chúng tôi đã hành trình xâm nhập, tìm hiểu môi trường làm làm việc tại Công ty CP Nam dược An Nhiên (một nhánh của Đông Nam Dược, địa chỉ tại số 7/71 Hoàng Văn Thái, Q.Thanh Xuân). Ngày đó, người lãnh trách nhiệm đào tạo PV là Thu - Trưởng nhóm Da liễu - người luôn có doanh số bán Liễu Tâm An cao ngất ngưởng.
Rồi những ngày đầu năm 2018, trong quá trình thu thập tài liệu cho loạt phóng sự này, 1 PV khác của nhóm cũng lại được chính Thu tuyển dụng, nhưng cho 1 công ty khác - Công ty CP Dược phẩm Trí Tâm (số 300 Đê La Thành, Đống Đa, Hà Nội, hiện đã chuyển về tầng 6, số 1 Lương Yên). Không còn là Trưởng nhóm về Da liễu, giờ đây tại Trí Tâm, Thu đã là sếp lớn, kiêm Trưởng nhóm Sinh lý nam.
Những ngày ở Trí Tâm
Theo tìm hiểu, Công ty Trí Tâm có cách thức hoạt động khá tương đồng với Công ty Đông Nam Dược, nòng cốt gồm Thu và một số đồng đội cũ tách ra từ An Nhiên. Dù “sinh sau đẻ muộn”, quy mô nhỏ, nhưng Trí Tâm cũng có những bước đi khá táo bạo, phát triển thêm nhiều chiêu trò khá tinh vi. Cụ thể, để đề phòng những tình huống khó phát sinh, Trí Tâm còn thuê hẳn 1 vị bác sĩ về hưu có tên là M.H. Theo lịch, hàng ngày, bác sĩ H đến công ty và thường ngồi 1 chỗ đọc báo, rất ít khi thấy bà giải đáp, bởi những “bác sĩ online” ở đây dường như đã quá “lành nghề” rồi.
Phụ trách tôi là Quỳnh - một cô gái thế hệ 9x, trẻ trung, năng động. Quỳnh đưa cho tôi 1 tập tài liệu ngắn gọn về bệnh xương khớp và sinh lý nam để học thuộc, bao gồm kịch bản tư vấn và cách xử lý từ chối. Vẫn là những thông tin được sao chép theo kiểm râu ông nọ cắm cằm bà kia, nhưng câu chữ trong tài liệu này có phần chỉn chu hơn của Đông Nam Dược. Quỳnh dành gần 1 ngày để ngồi bên cạnh hướng dẫn, giới thiệu qua loa về cách loại bệnh thường gặp, chỉnh sửa cho tôi cách gằn cổ họng, nhấn nhá từng con chữ sao cho thật giống 1 bác sĩ ngoài 50 tuổi.
Đối tác lớn nhất của Trí Tâm là Phòng khám Đông y Gia truyền Minh Thắng (số 619 Cung Trạm, Đông Quang, Ba Vì, Hà Nội) với các sản phẩm gồm: Viên Hoàn Thảo Dược (350.000 đồng/lọ) và Phục Thần Công (560.000 đồng/lọ). Với giá thành kể trên, nếu nghe theo “phác đồ điều trị” của các “bác sĩ” tại đây, trung bình mỗi tháng, bệnh nhân phải bỏ ra từ khoảng 1,5 đến 2,5 triệu đồng.
Đáng chú ý, theo tài liệu đào tạo, trong trường hợp khách muốn qua tận phòng khám để khám bệnh, thì các nhân viên phải biết cách từ chối. Có thể nói rằng, phòng khám rất đông, nếu bệnh nhân đến phải xếp số rất mệt mỏi, sau đó hướng khách mua hàng theo cách chuyển phát đến tận nhà. Cũng theo chỉ dạy của Quỳnh, bệnh gì cũng chỉ cần dùng 1 loại. Nặng thì uống từ 2 đến 3 tháng, nhẹ thì 1 tháng là khỏi.
Cụ thể, Viên Hoàn Thảo Dược được “kê” cho tất cả các loại bệnh về xương khớp như: thoái hóa, thoát vị đĩa đệm, đau nhức, loãng xương… Tương tự, Phục Thần Công và Sâm Tiên Đan (600.000 đồng/lọ, sản xuất bởi Cty CP Y Dược Phong Phú - Thanh Trì, Hà Nội) cũng được dùng để điều trị tất cả các bệnh về sinh lý nam. Theo quan sát của PV, các sản phẩm này có mẫu mã nhìn rất thô vụng, thủ công, thông tin ghi chú sơ sài... Trong khi đó, trực tiếp có mặt tại Phòng khám Đông y Gia truyền Minh Thắng, theo quan sát của PV, chỉ là 1 cơ sở nhỏ lẻ nằm kẹp giữa các hiệu tạp hóa, rất vắng khách…
Những ngày ở Trí Tâm, PV cũng chứng kiến kế hoạch quảng cáo hết sức bài bản của công ty non trẻ này. Theo đó, không chỉ duy trì việc đăng tải thông tin lên mạng, Trí Tâm còn dự kiến đưa sản phẩm chủ lực là Phục Thần Công lên sóng truyền hình quốc gia, đồng thời sử dụng hình ảnh 1 nghệ sĩ nổi tiếng làm gương mặt thương hiệu...
Cần chế tài mạnh, cần nghiêm trị
Trao đổi với PV, luật sư Quách Thành Lực (Đoàn luật sư Hà Nội) tỏ ra vô cùng bất bình trước những hình ảnh, clip sắc nét được quay tại “hang ổ” của các công ty buôn bán TPCN qua mạng. Viện dẫn các quy định của pháp luật, vị luật sư khẳng định, những lời quảng cáo và tư vấn sai sự thật của các cá nhân, tổ chức ở trên đã thỏa mãn hành vi quảng cáo gian dối, hoặc nghiêm trọng hơn là lừa dối khách hàng.
Cụ thể, chiếu theo Luật Quảng cáo 2012, Nghị định 158/2013/NĐ-CP và Nghị định 54/2017/NĐ-CP, với hàng loạt các dấu hiệu vi phạm như: Sử dụng các hình ảnh, các từ, cụm từ dễ gây hiểu lầm; sử dụng danh nghĩa, địa vị, uy tín thư cảm ơn của tổ chức, cá nhân để quảng cáo; sử dụng hình ảnh, tên, biểu tượng của cán bộ y tế... các doanh nghiệp hoàn toàn có thể bị xử phạt hành chính ở mức “kịch khung” là 70 triệu đồng.
Trong trường hợp việc phạt hành chính này chưa đủ sức răn đe, vẫn có dấu hiệu tái phạm, việc khởi tố vụ án hình sự để điều tra là điều cần thiết.
Theo đó, nếu bị kết án với tội quảng cáo gian dối (Điều 197, BLHS 2015) , người vi phạm có thể bị phạt đến 100 triệu đồng hoặc phạt tù treo đến 3 năm. Còn với tội lừa dối khách hàng (Điều 198, BLHS 2015), có thể bị phạt tiền đến 500 triệu đồng hoặc ngồi tù đến 5 năm bởi trên thực tế, dấu hiệu vi phạm các đối tượng đã thỏa mãn liên tiếp các dấu hiệu tăng nặng như: Có tổ chức, có tính chất chuyên nghiệp. “Theo tôi, để khắc chế tình trạng loạn quảng cáo như hiện nay, cần phải có 1 biện pháp xử lý hành chính hoặc hình sự nghiêm khắc hơn” - vị luật sư nêu quan điểm.
Trao đổi với báo chí về những tồn tại của thị trường TPCN, 1 lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) - cho biết, tất cả quảng cáo thực phẩm chức năng đều phải được thẩm định nội dung. Quảng cáo thực phẩm chức năng cũng bắt buộc có thêm chi tiết “sản phẩm không thay thế được thuốc chữa bệnh” và không được chỉ định để điều trị bệnh cụ thể. Nếu phát hiện những quảng cáo vi phạm, hãy báo tin cho chúng tôi xem xét xử lý.
Để tạo hành lang pháp lý chặt chẽ cho việc kiểm soát chất lượng TPCN, Cục An toàn Thực phẩm đang xây dựng Nghị định quản lý TPCN, trong đó quy định cụ thể về điều kiện sản xuất, kinh doanh, công bố, quảng cáo và ghi nhãn. Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng đang tăng cường thanh, kiểm tra để phát hiện các sai phạm…
Thủ tướng chỉ thị tăng cường chống buôn lậu dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm chức năng
Thủ tướng Chính phủ vừa có Chỉ thị tăng cường đấu tranh phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng thuộc nhóm hàng dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng.
Theo chỉ thị này, Thủ tướng chỉ rõ tình hình buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, đặc biệt là nhóm hàng mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, dược liệu và vị thuốc y học cổ truyền vẫn diễn ra rất phức tạp. Trong khi tỉ lệ phát hiện, xử lý còn thấp nhưng vi phạm nhiều với phương thức thủ đoạn tinh vi, phạm vi rộng. Hơn nữa, các đối tượng vi phạm đã lợi dụng những bất cập về cơ chế chính sách, những sơ hở trong quản lý và hạn chế của người tiêu dùng để sản xuất, tiêu thụ, hình thành các băng nhóm làm giàu bằng các mặt hàng nói trên. Thực tế trên đây là đáng báo động, đã gây ra những tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe và đời sống của người tiêu dùng, làm nhiễu loạn thị trường, tổn hại sản xuất kinh doanh.
Để kịp thời khắc phục tình hình đó, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, các địa phương, các lực lượng chức năng phải quán triệt sâu sắc và đề cao trách nhiệm trong đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đặc biệt là nhóm hàng liên quan đến chăm sóc, nâng cao sức khỏe con người, phải xác định đây là nhiệm vụ quan trọng vừa cấp bách vừa lâu dài.PV
