Xắn tay vào cuộc
Câu chuyện của GS Hải bắt đầu từ sự kiện năm đầu tiên Hội Răng Hàm Mặt Việt Nam tổ chức kỷ niệm ngày Sức khỏe Răng miệng thế giới ở sân vận động Quần Ngựa, có khoảng 3 ngàn người tham gia. “Họ mời Chủ tịch Liên đoàn nha khoa thế giới (FDI) sang Việt Nam, riêng hội thành viên có một trăm mấy chục nước mà ông chủ tịch liên đoàn đến đây, thế là họ kéo về. Tổ chức lễ mít ting hưởng ứng, mấy ngàn trẻ em trên khắp cả nước hưởng ứng, tổ chức rầm rộ, hiệu quả tuyên truyền rất lớn. Năm 2016 cũng có đến 6 ngàn người tham gia chạy thi ở Công viên Thống Nhất đấy. Nhưng năm nay không có ai tài trợ cả”- GS Trịnh Đình Hải, Chủ tịch Hội Răng Hàm Mặt Việt Nam, Giám đốc BV Răng Hàm Mặt TƯ Hà Nội tâm sự.
Thế rồi, anh em bác sỹ trong toàn bệnh viện Răng Hàm Mặt TƯ họp nhau lại bàn phải làm thế nào để phát động cho người dân chứ để hơn 90% người dân bị bệnh răng miệng thế này mà mình chả quan tâm gì cả thì không được. “Nếu chỉ có suốt ngày làm việc thu tiền thôi thì gọi gì là một cái bệnh viện nữa, gọi gì là bác sỹ chân chính nữa. Phải xắn tay áo vào cuộc thôi”- GS Hải nhấn mạnh. Cuối cùng, Hội RHM Việt Nam và bệnh viện quyết định chi ra một ít tiền để làm. Họ thông báo cho các địa phương trong cả nước, ở đâu khám và điều trị cho trẻ em miễn phí thì sẽ được hỗ trợ từ 5- 15 triệu đồng.
Buồn một nỗi, vận động mãi, “hò” mãi nhưng cho đến giờ cả nước cũng chỉ có 18 đơn vị hưởng ứng, dù chỉ làm với mục đích là để tuyên truyền cho người dân về tầm quan trọng của việc chăm sóc răng miệng.
Riêng BV Răng Hàm Mặt TƯ đã phát động tất cả các khoa trong bệnh viện khám miễn phí 1 tuần, phẫu thuật khe hở môi vòm miệng cho trẻ em 1 tuần. “Chúng tôi huy động 100% nhân viên bệnh viện làm vì cái ngày này để tuyên truyền vì cộng đồng chứ không phải chờ người dân mất răng làm răng giả cấy implant để thu tiền. Dù năm nay lại không có đơn vị tài trợ nào nhưng chúng tôi vẫn quyết tâm làm”- GS Hải nói.
Sáng sớm 20.3, 50 y bác sỹ của bệnh viện sẽ xuống trường Tiểu học Gia Lộc- tỉnh Hải Dương để khám chữa bệnh miễn phí cho học sinh. Họ đều là các bác sỹ có chuyên môn giỏi của bệnh viện. Không nhà tài trợ, anh em y bác sỹ tự thuê ô tô đi, tự bỏ tiền ra may quần áo cho các em, khệ nệ khuân theo thuốc men và những chiếc máy móc nặng trịch, hiện đại bậc nhất để phục vụ bà con. Còn ở tại bệnh viện sẽ có khoảng hơn 100 bác sỹ ở lại để khám chữa bệnh cho người dân, tất cả các khoa đều khám miễn phí, rồi có một khu nội trú thì họ tổ chức phẫu thuật miễn phí cho trẻ em khe hở môi vòm miệng. Kinh phí hoàn toàn tự lo lấy. Các địa phương khác, hưởng ứng lời kêu gọi của Hội Răng Hàm Mặt Việt Nam cũng tưng bừng tổ chức các hoạt động khám, tư vấn và chăm sóc răng miễn phí cho người dân.
Chết chỉ vì một chiếc... răng
Nhiều bác sỹ nha khoa tâm sự, vô cùng đau xót, trăn trở về nhiều trường hợp do không chăm sóc sức khỏe răng miệng ban đầu mà thành bệnh; bệnh biến chứng nặng khiến các bác sỹ phải điều trị vô cùng vất vả, người bệnh phải chi trả tốn kém và chịu đau đớn tột cùng, thậm chí tử vong. Nhắc lại chuyện này, GS Hải thốt lên, bàn tay buông thõng: “Ôi trời ơi, ở đây tuần nào, tháng nào cũng có những trường hợp như thế. Tử vong là chuyện bình thường mà, răng nó sưng, gây áp xe sàn miệng, áp xe thành bên hầu, dẫn đến áp xe trung thất rồi tử vong”.
Bác sỹ Nguyễn Mạnh Hà - Trưởng khoa Phẫu thuật Tạo hình Hàm mặt - BV Răng Hàm Mặt T.Ư Hà Nội cho biết: Các bệnh về răng miệng tuy rất thông thường nhưng có thể nguy cơ gây tử vong. Không ít người đã phải chịu đựng những đau đớn, tổn thương nặng nề chỉ vì một cái răng sâu hay vì lợi bị sưng… mà điều trị không đến nơi đến chốn. Bác sỹ Hà phân tích: “Nếu chỉ bị sâu một cái răng cửa, viêm tủy không chữa, rồi hoại tử tủy cũng không được chữa thì sẽ dẫn đến áp xe quanh hàm, áp xe dưới cằm, lan rộng sàn miệng. Hoặc những viêm nhiễm vùng hàm trên, có thể dẫn đến áp xe vùng cạnh cổ, áp xe thành bên hầu, dẫn đến khó thở và có thể tử vong. Tất cả có thể nhiễm trùng, nhiễm độc, nhiễm trùng máu, vô cùng khó điều trị”.
“Nếu chúng ta để tình trạng cao răng viêm lợi mà không vệ sinh răng miệng tốt, sự quan tâm về răng miệng, khám răng định kỳ chưa đúng mức thì có thể dẫn đến áp xe thì đầu tiên là viêm quanh răng, sau là áp xe vùng quanh răng, sau là áp xe vùng miệng hàm mặt tương ứng. Cao răng vùng răng khôn hàm dưới dẫn dến viêm quanh răng, áp xe quanh răng, áp xe góc hàm, dưới hàm, quanh hàm, lan ra sàn miệng, lan xuống vùng cạnh cổ, vùng cổ, vùng trung thất, nhiễm trùng nhiễm độc rồi dẫn đến tử vong”- BS Hà nhấn mạnh.
Cách đây 1 tuần, lại có một bệnh nhân 74 tuổi, ở Hà Nam, xuất phát chỉ là răng số 6 hàm dưới đau, bị viêm tủy, không được điều trị dẫn đến nhiễm trùng tại chỗ. Bệnh nhân không được điều trị đến nơi đến chốn, nhiễm trùng lớn lên thành áp xe quanh hàm, dưới hàm, sàn miệng, lan sâu đến thành bên hầu. “Có trường hợp bệnh viện tuyến dưới đã bó tay. Bệnh nhân không ăn được, suy kiệt, đường huyết cao, huyết sắc tố giảm, bạch cầu tăng, có biểu hiện nhiễm trùng nhiễm độc, rối loạn điện giải. Sau khi hội chẩn, kíp trực gây mê, bù nước, tạo cân bằng điện giải, sau đó phẫu thuật rạch rộng các ổ mủ. Sau đó, tăng cường sử dụng kháng sinh, hàng ngày bơm rửa tại chỗ liên tục. Sau mấy ngày, tình trạng bệnh nhân khá hơn nhiều, chúng tôi chuyển bệnh nhân đi điều trị nội tiết tố, tiểu đường. Sau 10 ngày, bệnh nhân đã ổn định, có thể ra viện”- anh Hà kể.
Ngày 17.3, bệnh viện vừa tiếp nhận một bệnh nhân 67 tuổi, ở Quảng Ninh, bị áp xe má, mang tai, dưới hàm, cạnh cổ bên phải. Cách đây 10 ngày bệnh nhân bị đau răng, không chữa, tự dùng thuốc. Sau đó, bắt đầu sưng dần lên vùng má, lan rộng ra vùng mang tai, vùng dưới hàm, cạnh cổ, miệng không há được và khó thở. Đặc biệt hơn, đây là bệnh nhân tiểu đường thì tình trạng nhiễm trùng nhiễm độc tăng lên, huyết áp cao. Nói về những trường hợp này, BS Hà cho rằng: “Cực kỳ nguy hiểm đến tính mạng, đã xuất hiện hoại thư sinh hơi, tức là tổ chức mô bị loại tử, rất dễ lan rộng nhanh xuống trung thất, nguy cơ tử vong cao”.
Tự người bệnh phải có thái độ chăm sóc bản thân cho thật đúng. Nên 6 tháng lấy cao răng 1 lần để vệ sinh răng miệng, loại trừ nguyên nhân viêm nhiễm. Nha sỹ sẽ tầm soát cho mình có chỗ nào bệnh lý không, răng nào sâu không để chữa. BS Hà cũng khuyến cáo bản thân người bệnh phải thực hiện đúng vệ sinh răng miệng, phải trải răng ít nhất ngày 2 lần, buổi sáng khi ngủ dậy và tối trước khi đi ngủ, đã đánh răng rồi không ăn uống nữa, súc miệng, sử dụng chỉ tơ nha khoa, tăm nước… Cách chải răng phải đúng, thời gian chải kéo dài, ít nhất 3 phút mỗi lần. Phải để bài chải tại vùng răng định chải từ trên xuống dưới, từ trái qua phải để không bỏ xót vùng nào. Để bàn chải nghiêng một góc khoảng 45 độ. Đánh bàn chải xoay tròn tại chỗ. Mỗi vùng đó khuyến cáo chải 30 giây, mặt ngoài mặt trong và mặt nhai.
Ở Việt Nam, hiện nay vẫn còn có những vùng “trắng” về răng hàm mặt, ở nơi đó, người dân không được khám răng miệng, không có bác sỹ nha khoa. Nói về chuyện này, GS Trịnh Đình Hải trăn trở: “Đó là vấn đề chúng tôi cũng đang đau đầu. Nha học đường mình đã làm 3 thập niên rồi, rất hiệu quả, hàng chục triệu trẻ em được chăm sóc răng miệng. Nhưng có giai đoạn khó khăn, bị gián đoạn, đến nay vẫn còn hàng chục triệu trẻ em chưa được chăm sóc toàn diện, phải tìm thêm giải pháp”.
Rồi từ thập niên 90, TP Hồ Chí Minh có đưa flour vào nước cấp của thành phố, khoảng hơn 2 triệu người được dùng nước này, phòng tránh các bệnh răng miệng rất hiệu quả nhưng cũng bế tắc. “Nhà máy nước họ dọa cắt vì họ sợ hỏng đường ống của họ. Nên chúng tôi lại phải tìm cách khác. Thế giới họ khuyến cáo đưa vào muối, chúng tôi đã dùng thử nghiệm ở Bát Xát, Lào Cai, bước đầu thấy an toàn và hiệu quả. Từ cách đây 10 năm Hội đã đặt vấn đề là đưa fluor vào muối rồi nhưng vẫn còn chưa phổ biến được”.
Cuộc nói chuyện bị ngừng lại do có người đến “hỏi thăm”, GS Hải tủm tỉm cười: “Chờ tớ chút nhé. Tớ vừa mua một cái máy khá đắt tiền về chữa răng cho người dân, giờ họ đến đòi nợ đấy”.
