Công đoàn lĩnh ấn tiên phong!
Từ 1.1.2016, theo quy định tại Điều 14 Luật Bảo hiểm xã hội, tổ chức CĐ có các quyền sau đây: Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ tham gia BHXH, yêu cầu người sử dụng lao động, cơ quan BHXH cung cấp thông tin về BHXH của NLĐ; giám sát và kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về BHXH; khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ, tập thể NLĐ.
Như vậy, từ thời điểm nói trên, NLĐ và tổ chức CĐ sẽ là thể nhân, pháp nhân trực tiếp khởi kiện kiện các cơ quan, đơn vị, DN chây ỳ, không đóng BHXH ra toà để đòi quyền lợi, thay vì cơ quan BHXH như trước đây. Sự “chuyển giao” này quả là một gánh nặng không dễ “gánh” đối với NLĐ. Thống kê của BHXH tỉnh Khánh Hòa, đến ngày 29.12, một số DN trên địa bàn còn nợ trên 100 tỷ đồng BHXH của NLĐ. Từ đầu năm 2016, khi quyền khởi kiện không còn do BHXH thực thi, con số nợ có thời điểm trên 160 tỷ đồng. Đặc biệt, nhiều DN nợ đọng, chây ỳ với số tiền hàng chục tỷ đồng như Chi nhánh Cty CP Tập đoàn Mai Linh tại Nha Trang nợ hơn 24 tỷ đồng…
Ông Đặng Văn Chương, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Quảng Nam, cho biết, ngày 28.12.2016, LĐLĐ tỉnh Quảng Nam do ông đại diện, đã nộp đơn khởi kiện Cty TNHH MTV Con Đường Xanh (lô số 8, KCN Điện Nam-Điện Ngọc, TX Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam) do bà Nguyễn Thị Ly Ty làm Giám đốc đến TAND Thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam để đòi nợ BHXH cho CN. Cty này đã nợ BHXH của NLĐ hơn 9,1 tỷ đồng, trong đó tiền phạt chậm đóng BHXH hơn 351 triệu đồng, từ năm 2013 đến nay. TAND thị xã Điện Bàn đã nhận đơn khởi kiện của LĐLĐ tỉnh Quảng Nam. Đây là vụ kiện đầu tiên đòi BHXH và kinh phí CĐ do LĐLĐ tỉnh Quảng Nam thực hiện. LĐLĐ tỉnh Quảng Nam cũng đã công bố danh sách nợ đọng kinh phí CĐ và BHXH của 12 DN trên địa bàn với số tiền hơn 14,2 tỷ đồng. Nếu không thanh toán theo đúng pháp luật, các đơn vị này cũng sẽ bị khởi kiện.
Gian nan thủ tục
Tiếp nhận vai trò trực tiếp hơn trong việc bảo vệ quyền lợi NLĐ đối với việc DN chậm đóng BHXH buộc LĐLĐ các địa phương phải chủ động hơn trong nhận thức và thực hiện pháp luật tố tụng dân sự. Tổng LĐLĐVN đã ban hành Hướng dẫn số 955/HD-TLĐ hướng dẫn “Công đoàn khởi kiện, tham gia tố tụng dân sự giải quyết các vụ án tranh chấp lao động cá nhân, tranh chấp lao động tập thể”. Căn cứ khoản 8, Điều 10 Luật Công đoàn và khoản 2, Điều 187 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, khẳng định thẩm quyền khởi kiện của tổ chức CĐ đối với các vụ án lao động khi được NLĐ uỷ quyền; có quyền khởi kiện vụ án lao động trong trường hợp cần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tập thể NLĐ… Từ cơ sở này, LĐLĐ tỉnh Khánh Hòa đã nhanh chóng triển khai các bước quy trình, thủ tục khởi kiện. Theo đó, tháng 1.2017 đã có 5 DN đầu tiên nợ BHXH “hầu toà”.
Tuy vậy, quá trình để tiếp cận thủ tục pháp lý để thực thi quyền khởi kiện còn nhiều vướng mắc. LĐLĐ tỉnh Khánh Hòa đã làm việc với các cơ quan BHXH, TAND, Thi hành án bàn giải pháp đưa ra quy chế hoạt động chung. Trong đó, vấn đề trao đổi thông tin 4 bên được lãnh đạo các ngành đặc biệt quan tâm. Ông Dương Văn Hào, Giám đốc BHXH tỉnh Khánh Hòa, cho biết: “Trước đây BHXH khởi kiện nhiều, nhưng hồ sơ trả về cũng nhiều vì 2 bên không thống nhất được trình tự hồ sơ. Quy chế 4 bên quy định rõ thông tin nên thoáng hơn trong cung cấp số liệu, cụ thể thủ tục để bên khởi kiện chuẩn bị sẽ giảm bớt được khâu thủ tục”. Ông Nguyễn Hòa, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Khánh Hòa, cho biết: “Vấn đề trên đã khơi thông và trước mắt chọn các đơn vị có số nợ lớn, hồ sơ đầy đủ để khởi kiện, thi hành án thu hồi nợ BHXH, BHYT, BHTN để giải quyết kịp thời quyền lợi chính đáng cho NLĐ”.
Riêng LĐLĐ Đà Nẵng đã chọn giải pháp dễ chịu hơn, bằng cách thành lập “Câu lạc bộ (CLB) Luật sư Công đoàn” bao gồm các luật gia, luật sư chuyên hoạt động trong lĩnh vực CĐ và lao động. CLB này trực thuộc sự điều hành của Ban thường vụ LĐLĐ tỉnh. Tuy vậy sau ba tháng thành lập, CLB Luật sư vẫn chưa tiếp nhận và tham gia giải quyết vụ kiện nào, vì cho đến nay, vấn đề kinh phí cho việc theo đuổi các vụ kiện vẫn chưa biết sẽ hạch toán vào đâu. LĐLĐ Đà Nẵng cho biết, trước mắt, sẽ tăng cường việc tuyên truyền pháp luật lao động và BHXH rộng rãi, không chỉ đến NLĐ mà cả các DN, nhằm hạn chế tình trạng nợ đọng BHXH. Tiếp đến sẽ thực hiện khởi kiện đối với các đơn vị cố tình “chây ỳ” với số nợ lớn.
