Chính phủ không tăng được ngân sách từ thu thuế thuốc lá
Theo báo cáo của PwC Việt Nam, Chính phủ đã bị thất thu do ngành thuốc lá bị mất thị phần cho lượng tiêu thụ bất hợp pháp, đặc biệt là trong giai đoạn 2016-2017, tổng mức thất thoát thuế do tiêu thụ thuốc lá bất hợp pháp gây ra đã đạt gần 9%.
Xét trong cả giai đoạn từ 2006-2020, tổng số thu thuế từ thuốc lá thực tế của Chính phủ vẫn giữ nguyên mà không tăng theo xu hướng của lạm phát.
PwC Việt Nam góp ý phương án và lộ trình tính thuế TTĐB
Trên cơ sở phân tích chính sách thuế TTĐB hiện hành, các mục tiêu của Chính phủ và trên cơ sở tham khảo chính sách thuế của một số quốc gia điển hình, báo cáo của PwC Việt Nam đã nêu một số phương án cải cách cơ cấu thuế TTĐB cùng với lộ trình thực hiện trong thời gian ngắn hạn và định hướng dài hạn.
Phương án 1: Chuyển sang hệ thống thuế hỗn hợp sau đó tăng dần thành phần tuyệt đối và giảm dần thành phần tương đối. Trong tương lai, khi phù hợp sẽ chuyển sang hệ thống thuế tuyệt đối đơn bậc;
Phương án 2: Chuyển sang hệ thống thuế tuyệt đối đa bậc (ví dụ: 4 bậc). Sau đó thu hẹp dần số bậc để trở thành hệ thống tuyệt đối đơn bậc.
Mỗi phương án nêu trên đều có những ưu và nhược điểm riêng, nhưng nhìn chung, PwC Việt Nam cho rằng phương án 1 là phương án hợp lý hơn. Phương án này cũng phù hợp với định hướng cải cách của Bộ Tài chính.
Đi vào chi tiết, Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) đã đề xuất phương án sửa đổi theo lộ trình: Hai năm đầu thực hiện phương pháp thuế hỗn hợp - tương đối và tuyệt đối, bên cạnh thuế suất 75% có thể tăng thêm mức thuế tuyệt đối từ 1.000 đồng/bao. Tiếp đến sẽ nâng dần theo lộ trình 2 năm tiếp theo nâng từ 1.000 đồng/bao lên 1.500 đồng/bao. Từ năm thứ 5 sẽ điều chỉnh tăng 2.000 đồng/bao.
Tiến tới chuyển đổi 100% sang thuế tuyệt đối
Điểm khác biệt chính là thay vì tăng thuế một cách đột ngột, mức tăng thuế được thực hiện dần theo lộ trình để doanh nghiệp và thị trường thích ứng dần dần. Chẳng hạn trong phương án 1, theo báo cáo của PwC Việt Nam, tính thuế tuyệt đối ở mức thấp hơn so với đề xuất của Bộ Tài chính sẽ tránh được sự tăng giá đột biến ở nhóm thuốc lá hợp pháp, khiến người tiêu dùng chuyển đổi sang thuốc lá rẻ hơn bao gồm cả thuốc lá kém chất lượng, độc hại, không rõ nguồn gốc xuất xứ, thuốc lá lậu.
Về lâu dài, Báo cáo của PwC Việt Nam đề xuất Việt Nam tiến dần đến một hệ thống thuế tuyệt đối sau 10 hoặc 15 năm. Bởi cơ cấu thuế tuyệt đối là một cơ cấu thuế ưu việt hơn so với cơ cấu thuế hỗn hợp hoặc cơ cấu thuế theo tỷ lệ phần trăm, vì việc thu thuế sẽ dựa trên sản lượng thuốc lá tiêu thụ. Cơ cấu thuế tuyệt đối cũng giúp tránh được vấn đề chênh lệch giá lớn giữa giá xuất xưởng và giá bán lẻ.
Nhưng để chuyển sang hệ thống thuế tuyệt đối một cách thuận lợi, Bộ Tài chính nên xem xét tăng dần thành phần thuế tuyệt đối và giảm thành phần thuế tương đối, nhằm khuyến khích đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm. Như vậy sự chênh lệch về giá thuốc lá sẽ thu hẹp dần và khi đến thời điểm phù hợp sẽ chuyển sang hệ thống thuế tuyệt đối.
Thực tế, xu hướng thế giới là áp dụng cơ cấu thuế tuyệt đối nhiều hơn, đặc biệt là ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Cơ cấu thuế tuyệt đối đã được áp dụng thành công ở nhiều quốc gia và có thể mang lại lợi ích cho Chính phủ trong việc ổn định nguồn thu, đơn giản hóa thủ tục hành chính và dễ dàng điều chỉnh theo lạm phát. Cơ cấu này cũng giúp tạo sự ổn định môi trường kinh doanh trong ngành, thúc đẩy cạnh tranh và mang đến cho người tiêu dùng nhiều lựa chọn hơn.
Trong bối cảnh chung của Việt Nam hiện nay, bà Đinh Thị Quỳnh Vân - Tổng Giám đốc Công ty Kiểm toán và Tư vấn PwC Việt Nam đề xuất, cần tăng thuế có lộ trình, minh bạch, mức tăng nên cao hơn tỷ lệ lạm phát.
Đặc biệt, tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá cần được thực hiện từng bước, với mức độ vừa phải; kế hoạch tăng thuế TTĐB cần phải có lộ trình hợp lý và có tính định hướng dài hạn nhằm đạt được một cách hài hòa mục tiêu Chính phủ đặt ra về hạn chế tiêu dùng, nhưng cũng giúp đảm bảo sự ổn định trong thu ngân sách Nhà nước, hạn chế sự gia tăng đột biến của thuốc lá lậu, từ đó hỗ trợ chuyển đổi ngành thuốc lá chuyển đổi sang cơ cấu sản phẩm có chất lượng tốt hơn, ít độc hại hơn...
