PVtex sai phạm nghìn tỉ - bao giờ xử lý triệt để?

Trong đó có vụ: “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Cty cổ phần Hoá dầu và Xơ sợi dầu khí (PVtex). Câu hỏi là vì sao một vụ việc sai phạm hàng nghìn tỉ như vậy vẫn chưa bị xử lý triệt để?

Phần nổi tảng băng chìm

Liên quan đến vụ án nghiêm trọng này, ngày 20.6.2017, Cơ quan điều tra cũng ra quyết định khởi tố 5 bị can, ra lệnh bắt tạm giam 4 bị can (có 1 người bị bắt trước đó) gồm: ông Trần Trung Chí Hiếu - nguyên Chủ tịch HĐQT PVtex, Vũ Đình Duy - nguyên TGĐ PVtex, Vũ Phương Nam - Kế toán trưởng, Đào Ngọ Hoàng - nguyên Trưởng phòng thương mại hợp đồng PVtex và Đỗ Văn Hồng - Chủ tịch HĐQT kiêm TGĐ Cty PVC.KBC. Cả 5 bị can bị khởi tố về tội “Cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”. Riêng Vũ Đình Duy “mất tích” từ trước đó, hiện nay chưa xác định được đang ở đâu.

Tuy nhiên, theo tìm hiểu của Lao Động, việc các đối tượng bị khởi tố, tạm giam chủ yếu là do những sai phạm liên quan đến trách nhiệm quản lý và thực hiện đầu tư dự án khu nhà ở cán bộ công nhân viên tại PVtex. Cũng cần nói thêm, dự án này được PVtex giao thầu cho PVC Kinh Bắc của Đỗ Văn Hồng thực hiện từ 14.12.2010 với thời hạn 12 tháng. Tuy nhiên, nhà thầu không huy động được nhân lực, vật tư tài chính và đến nay dự án vẫn không hoàn thành.

Nghĩa là, mới chỉ phần nổi tảng băng chìm, còn những sai phạm nghiêm trọng trong việc triển khai thực hiện mua sắm, xây dựng, lắp đặt và chạy thử và nghiệm thu Nhà máy xơ sợi Đình Vũ gây thất thoát tài sản nhà nước và những khoản nợ hàng nghìn tỉ mà kết luận Thanh tra Chính phủ số 3130/TB-TTCP công bố ngày 24.11.2016 chỉ ra trách nhiệm hàng loạt các bên vẫn chưa được xử lý triệt để.

Sai phạm hàng nghìn tỉ đồng

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh từ cuối năm 2014, ngày 3.10.2016, Tổng Thanh tra Chính phủ đã có văn bản số 2632/KL-TTCP kết luận thanh tra việc đầu tư xây dựng dự án PVtex. Sau đó, ngày 4.11.2016, Văn phòng Chính phủ đã thông báo ý kiến kết luận của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại cuộc họp về Kết luận thanh tra việc đầu tư các dự án nhiên liệu sinh học và dự án PVtex. Theo đó Thủ tướng đồng ý với kết luận của Thanh tra Chính phủ và yêu cầu làm rõ trách nhiệm tổ chức, cá nhân liên quan để xảy ra loạt sai phạm tại dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyeste Đình Vũ.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ nổi lên mấy vấn đề chính sau đây: Dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi polyeste Đình Vũ được PVTex chủ trương đầu tư năm 2008 với tổng mức đầu tư gần 325 triệu USD (gần 5.500 tỉ đồng), trong đó chỉ có 30% vốn từ chủ sở hữu, còn lại phần lớn là vốn vay.

Dự án có công suất 500 tấn xơ sợi/ngày và theo tính toán của chủ đầu tư, dự án được nghiệm thu sơ bộ vào tháng 8.2013 và đã bàn giao đi vào sản xuất kinh doanh, dự kiến sẽ hoàn vốn toàn bộ sau thời gian 8 năm, 8 tháng.

Trong quá trình triển khai, PVtex đã điều chỉnh tổng mức đầu tư vào dự án này, tăng thêm 34 triệu USD so với dự kiến ban đầu, lên 359 triệu USD (tương đương 7.000 tỉ đồng). Và thời gian thu hồi vốn dự án tăng lên 22 năm. Sau 2 năm đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh, dự án này lỗ hơn 1.732 tỉ đồng.

Trong thông báo Kết luận thanh tra dự án PVtex do Phó Tổng thanh tra Chính phủ Ngô Văn Khánh ký ngày 24.11.2016 đã chỉ rõ những sai phạm của dự án như vi phạm trong việc mời thầu nghiệm thu tăng sai, trùng lắp khối lượng so với hồ sơ hoàn công một số hạng mục công trình với giá trị 23.046,6 USD và 8.091.364.419 đồng; thay đổi dây chuyền thiết bị kéo sợi dún từ Đức sang Trung Quốc, hệ thống máy chủ máy in từ Đức sang Châu Âu; quá trình chạy thử từ tháng 11.2011 đến 6.2013 lỗ gần 818 tỉ đồng; tăng sai một số khoản chi phí trị giá gần 39 triệu USD.

Tính đến nay, PVtex mất toàn bộ vốn chủ sở hữu và gánh trên mình khoản nợ khoảng 6.000 tỉ đồng. Theo báo cáo của các ngân hàng, do PVTex không có khả năng trả nợ gốc và lãi đến hạn nên ngân hàng đầu mối cấp tín dụng là BIDV đã có công văn ngày 30.11.2017 gửi PVN đề nghị hỗ trợ PVtex nguồn vốn để thanh toán các nghĩa vụ nợ gốc, lãi và phí đến hạn tháng 6.2017, số tiền hơn 7 triệu USD; đồng thời, thu xếp vốn để thanh toán toàn bộ nghĩa vụ nợ còn lại của PVtex với các ngân hàng tài trợ.

Để PVtex bị thua lỗ, Thanh tra Chính phủ đã chỉ rõ trách nhiệm thuộc về HĐQT, TGĐ các đơn vị liên quan gồm PVN, Vinatex và PVTex. Cũng tại kết luận này, Thanh tra Chính phủ cho rằng, việc dự án thua lỗ có nguyên nhân chủ quan từ khó khăn của thị trường, song cũng có sai phạm, thiếu sót trong chỉ đạo, giám sát của PetroVietnam, Vinatex và Bộ Công Thương.

Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ đề nghị xem xét xử lý hình sự đối với các dấu hiệu cố ý làm trái và thiếu trách nhiệm trong phê duyệt dự án; lựa chọn nhà thầu, ký kết hợp đồng với nhà thầu gây thất thoát, lãng phí lớn với vốn đầu tư. Vì vậy, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Công an tiếp nhận hồ sợ để điều tra, xử lý theo pháp luật.

Rõ ràng, 1 vụ án nghiêm trọng nhưng cho đến nay mới chỉ có 5 cá nhân bị khởi tố (trong đó Vũ Đình Duy vẫn còn lẩn trốn và bị truy nã) là chưa đủ và chưa đúng tính chất của vụ án. Theo tìm hiểu của Lao Động, hiện nay, nhà máy PVtex vẫn là nhà máy sử dụng công nghệ hiện đại trên thế giới và phần lớn thiết bị xuất xứ từ Châu Âu và G7. Các nhà máy có công nghệ tương tự tại Trung Quốc, Ấn Độ vẫn đang vận hành tốt, ổn định, hiệu quả cao. Vậy tại sao PVtex lại “chết lâm sàng”?

Trong suốt quá trình chạy thử và nghiệm thu nhà máy, PVN đã có nhiều cuộc họp chỉ đạo Ban điều hành và PVtex kiểm tra, rà soát lại toàn bộ quá trình. Tuy nhiên, các vấn đề đều bị Ban điều hành và PVtex phớt lờ, đặc biệt, trong giai đoạn 2011-2013 do ông Đỗ Văn Hậu làm TGĐ PVN, Phó TGĐ phụ trách dự án là bà Trần Thị Bình và giai đoạn 2013 đến nay do ông Lê Mạnh Hùng làm Phó TGĐ phụ trách chỉ đạo dự án. Vậy, trách nhiệm cá nhân của những người này đến đâu? Ai chịu trách nhiệm về dự án PVtex?

Khởi động 1% - hy vọng hay thất vọng?

Sau 3 năm đắp chiếu, tháng 4.2018, lãnh đạo PVtex bất ngờ tuyên bố, sẽ vận hành trở lại. Đây là tin vui với cả nghìn lao động của PVtex khi mà trước đó, họ đã mất việc làm, phải đi làm thuê rất cơ cực. Niềm vui chưa đến bao lâu thì thay vào đó là nỗi thất vọng. Lý do, nhà máy chỉ vận hành lại có 3 dây chuyền kéo sợi. Dự kiến, sản lượng sản xuất trong 6 tháng là 1.153 tấn sợi DTY 75/72D, với doanh thu ước tính 44,16 tỉ đồng, lợi nhuận trước chi phí cố định 0,15 tỉ đồng.

Trên tờ VNExpress.net, ông Đào Văn Ngọc - Chủ tịch HĐQT PVtex - cho biết, để phân xưởng sợi hoạt động trở lại, nhà máy đã huy động 26 kỹ sư, công nhân kỹ thuật có tay nghề cao, kinh nghiệm từng đứng máy kéo sợi quay lại làm việc. Trong tháng đầu tiên vận hành trở lại, dự kiến nhà máy sẽ sản xuất 189 tấn sợi các loại. Còn tại buổi chạy thử đầu tháng 4.2018, ông Lê Mạnh Hùng - Phó TGĐ Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) - cho rằng, lần vận hành này, PVtex đã có sự cẩn trọng, chuẩn bị kỹ lưỡng, làm chắc, bài bản từng bước, quán triệt tinh thần “tuyệt đối tiết kiệm từng xu, từng hào”.

Trên thực tế, phần chạy thử này quá nhỏ, chưa đến 1% công suất của PVtex (189 tấn/tháng trong khi dự án có công suất 500 tấn xơ sợi/ngày) và lúc cao điểm có gần 1.000 công nhân làm việc hiện đang thất nghiệp nhưng chỉ gọi về 26 người.

Dư luận và người lao động đặt câu hỏi: Phải chăng, nhà máy gặp vấn đề lớn không thể vận hành? Công tác chạy thử từng lỗ tới hơn 1.700 tỉ đồng chỉ trong thời gian ngắn không thể khắc phục? Vì sao PVN mất nhiều công sức để tổ chức cả một chương trình vận hành nhưng hiệu quả quá nhỏ?

Đến lúc cần xử lý triệt để những sai phạm nghìn tỉ tại PVtex theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, thay vì lại phải chứng kiến khối tài sản của nhà nước trị giá hàng nghìn tỉ kém hiệu quả tiếp tục đè nặng lên ngân sách và nợ công quốc gia.