Trong khi trước đó, theo các văn bản ban hành từng thời gian, thì mỗi bị can tuần tự được đưa lên vị trí đứng đầu hoặc chủ mưu...
Như báo Lao Động đã có loạt bài “Kỳ quặc vụ án “buôn lậu” siêu xe ở TPHCM” vào tháng 2.2016. Thời điểm đó, tại nhiều văn bản của Cơ quan CSĐT, VKS đều xác định Nguyễn Quang Vinh là người chủ mưu, người đứng đầu trong vụ việc phạm tội.
Đỉnh điểm là tại Kết luận điều tra số 82-25/KLĐT-PC46(Đ9) ngày 11.5.2015 của Cơ quan CSĐT và Cáo trạng số 309/VKS-P1 ngày 13.7.2015 của VKS, đều khẳng định “Nguyễn Quang Vinh cùng đồng phạm can tội buôn lậu”.
Sau khi bị hội đồng xét xử phúc thẩm huỷ bản án sơ thẩm, trả hồ sơ, Cơ quan CSĐT đã điều tra lại vụ việc và ra kết luận điều tra lại vụ án (số 82-38/KLĐT-PC46(Đ9), ngày 13.12.2017).
Tại kết luận này, Cơ quan CSĐT vẫn kết luận “Nguyễn Quang Vinh cùng đồng phạm can tội buôn lậu”. Đồng nghĩa, bị can Nguyễn Quang Vinh với vai trò chủ mưu, đứng đầu đường dây buôn lậu 54 xe hơi đắt tiền từ nước ngoài về Việt Nam.
Bất ngờ, ngày 18.1.2018, Viện KSND TPHCM ra Cáo trạng số 37/VKS-P3 đưa Trần Phước Thạnh (trước đây xác định là đồng phạm) đứng đầu danh sách, có “vai trò chủ mưu tham gia vào vụ án buôn lậu...”.
Người thứ 2 là Nguyễn Giang Lam cũng “vai trò chủ mưu tham gia vào vụ án”.
Còn Nguyễn Quang Vinh, từ vị trí đứng đầu suốt 4 năm qua, thì nay tụt xuống vị trí thứ 3, nhưng cũng “vai trò chủ mưu tham gia vào vụ án buôn lậu”...
Vấn đề đặt ra ở đây, một vụ án buôn lậu, có 4 bị can có hành vi phạm tội “buôn lậu”, nhưng giờ phát sinh tới 3 bị can cùng “vai trò chủ mưu tham gia vào vụ án buôn lậu” (?). Từ trước và suốt thời gian dài, Cơ quan CSĐT và VKS đều khẳng định chỉ một bị can là Nguyễn Quang Vinh là chủ mưu, đứng đầu, các bị can còn lại chỉ vai trò đồng phạm.
Chứng cứ nào bây giờ khiến đưa thêm 2 bị can Thạnh và Lam lên “vai trò chủ mưu”, đứng đầu và thứ 2 trong vụ án là Vinh thì hạ xuống vị trí thứ 3? Cả kết luận điều tra và cáo trạng đều chưa chứng minh được.
Trong lúc đó, tại phiên xử sơ thẩm vụ án ngày 31.12.2015, đại diện VKS tại phiên toà đã thừa nhận “đối tượng chủ mưu nhưng đang ở nước ngoài chưa thể xác minh làm rõ”.
Còn tại phiên xử phúc thẩm ngày 25.10.2016, Hội đồng xét xử TAND TPHCM đã kết luận các cơ quan tố tụng “chưa điều tra đầy đủ để xác định đúng và đầy đủ chủ thể phạm tội buôn lậu trong vụ án này, mà chỉ mới xác định được một số bị cáo thực hiện hành vi giúp sức xảy ra tại Việt Nam... trong khi chưa xác định chủ thể chính trong vụ án này là ai”,...
Theo ông Đinh Văn Quế - nguyên Chánh toà hình sự TAND tối cao: “Việc các cơ quan tố tụng xác định đây là vụ án buôn lậu ôtô là chưa chính xác. Thực chất, đây chỉ là vụ “mua bán tiêu chuẩn nhập xe ôtô của Việt kiều”.
Cơ quan điều tra chỉ chứng minh hành vi mua bán tiêu chuẩn nhập xe, chứ chưa chứng minh được việc buôn lậu ôtô như thế nào? Nếu là vụ án buôn lậu có tổ chức thì dấu hiệu rất quan trọng và cũng là dấu hiệu bắt buộc là số thuế nhập khẩu mà họ trốn là bao nhiêu? Ai là người đã bỏ tiền ra mua 54 chiếc xe đó từ nước ngoài, mua ở hãng ô tô nào, mỗi chiếc bao nhiêu tiền và cuối cùng là 54 xe lậu ấy vào Việt Nam được tiêu thụ như thế nào?”.
Trong khi các vấn đề trên chưa được làm rõ, thì cơ quan tố tụng chỉ thay đổi vị trí trên dưới của các bị cáo, nâng vai trò từ “đồng phạm” lên “vai trò chủ mưu”. Và từ một người “chủ mưu”, thì nay, có tới 3 người “chủ mưu” trong cùng một vụ việc, một hành vi phạm tội là “buôn lậu”.
Quả là vụ án hy hữu, có quá nhiều... kỳ quặc!
