Trao đổi với Lao Động, luật sư Hà Thị Khuyên - Đoàn luật sư Hà Nội cho biết, hiện nay, những vụ án hình sự có liên quan tới người chưa thành niên phạm tội, thậm chí chính người chưa thành niên thực hiện hành vi phạm tội diễn ra ngày càng nhiều.
Như vụ án cướp tài sản xảy ra tại thành phố Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước được Công an tỉnh này công bố hôm 6.8 vừa qua. Nghi phạm là một nhóm thiếu niên cần tiền chơi game và tiêu xài đã rủ nhau đi cướp xe máy của người dân
Theo đó, nhóm băng cướp nhí bị bắt giữ gồm: L.Q.Tr (15 tuổi, ngụ huyện Phú Riềng), Y.T (16 tuổi, trú tại thành phố Đồng Xoài) và N.P.Th (15 tuổi, ngụ thành phố Buôn Mê Thuột, tỉnh Đắk Lắk).
Nhìn nhận vụ án trên, luật sư Khuyên cho biết, hành vi cướp tài sản thuộc loại tội rất nghiêm trọng.
Theo quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự 2015, người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm về mọi tội phạm, bao gồm: tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, được phân loại tại Điều 9 Bộ luật hình sự 2015.
Còn đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại khoản 2, Điều 12 Bộ luật hình sự 2015.
Gần đây nhất, hôm 11.10, Phan Quang Minh (trú xã Sơn Tiến, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh) học lớp 11 Trường THPT Lý Chính Thắng đã dùng dao đâm chết một nam sinh lớp trên. Hiện Minh đã bị khởi tố, tạm giam về hành vi "Giết người".
Đối chiếu với quy định pháp luật, hành vi của Minh phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Tội danh này có khung hình phạt từ 12 năm, 20 năm, chung thân hoặc tử hình.
Tuy nhiên, do bị can mới đang học lớp 11 nên pháp luật quy định, người chưa thành niên thì sau khi áp dụng các quy định tại Bộ luật hình sự, sẽ áp dụng các quy định về tố tụng hình sự và hình phạt quy định tại Điều 98 Bộ luật hình sự, Điều 101 BLHS.
Cụ thể: Nếu phạt tù có thời hạn thì đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi khi phạm tội mà điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù từ chung thân hoặc tử hình thì khung hình phạt cao nhất được áp dụng là không quá 18 năm tù; Nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 3/4 mức hình phạt mà điều luật quy định.
Như vậy, pháp luật hình sự đã có những quy định cụ thể mang tính đặc thù, nhân văn đối với nhóm tội phạm là người chưa thành niên phạm tội, nhằm tạo điều kiện cho người chưa thành niên có cơ hội cải tạo, làm lại cuộc đời, do khi phạm tội họ chưa đủ 18 tuổi chưa chín chắn về nhận thức, hành vi, tâm sinh lý chưa phát triển đầy đủ.
Bên cạnh đó, Bộ luật tố tụng hình sự 2015 cũng quy định hàng loạt các nguyên tắc và điều kiện trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử đối với người chưa thành niên phạm tội.
Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, khi mà xét thấy các hình phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe phòng ngừa, theo quy định tại Điều 91 Bộ luật hình sự 2015.
Liên quan đến chế tài xử lý với trẻ vị thành niên, ngoài xử lý hình sự, với các tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng, pháp luật còn có hình thức đưa vào trường giáo dưỡng với trẻ vi phạm pháp luật.
Với trường hợp này, theo luật sư, nếu thấy do tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội, do nhân thân và môi trường sống của người đó mà cần đưa người đó vào một tổ chức giáo dục có kỷ luật chặt chẽ.
"Chỉ áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng từ 1 - 2 năm đối với người dưới 18 tuổi phạm tội", luật sư cho biết.
Người được giáo dục tại trường giáo dưỡng phải chấp hành đầy đủ những nghĩa vụ về học tập, học nghề, lao động, sinh hoạt dưới sự quản lý, giáo dục của nhà trường.
Ngoài ra, biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng còn được quy định cụ thể tại Nghị định số 37 của Chính phủ về thi hành các biện pháp giám sát, giáo dục người dưới 18 tuổi phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự.
