Tương tự, bạn đọc có số điện thoại 0964287XXX phản ánh: Trước đây mấy ngày, buổi sáng khi đến Cty đi làm, tôi có đi vệ sinh mất khoảng 7, 8 phút. Cty nói nếu tôi còn đi vệ sinh lâu, làm trễ sẽ đuổi việc. Mấy hôm sau, tôi đi làm trễ 5 phút, Cty lấy lý do tôi tái phạm đuổi việc tôi luôn bằng cách thu thẻ nhân viên, không cho vào làm nữa. Cty làm vậy có đúng không? Trên đây chỉ là hai trong số nhiều trường hợp điển hình bạn đọc thắc mắc về việc Cty sa thải NLĐ có đúng pháp luật hay không?
Sa thải ngay ngày hôm sau
Theo quy định tại điều 126 BLLĐ 2012, thì hình thức xử lý kỷ luật sa thải được NSDLĐ áp dụng khi NLĐ có hành vi trộm cắp, tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích, sử dụng ma tuý trong phạm vi nơi làm việc, tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của NSDLĐ, có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe doạ gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của NSDLĐ; NLĐ bị xử lý kỷ luật kéo dài thời hạn nâng lương mà tái phạm trong thời gian chưa xoá kỷ luật hoặc bị xử lý kỷ luật cách chức mà tái phạm.
Tái phạm là trường hợp NLĐ lặp lại hành vi vi phạm đã bị xử lý kỷ luật mà chưa được xóa kỷ luật theo quy định tại Điều 127 của Bộ luật này; NLĐ tự ý bỏ việc 5 ngày cộng dồn trong 1 tháng hoặc 20 ngày cộng dồn trong 1 năm mà không có lý do chính đáng. Các trường hợp được coi là có lý do chính đáng bao gồm: thiên tai, hoả hoạn, bản thân, thân nhân bị ốm có xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền và các trường hợp khác được quy định trong nội quy lao động.
Đối với trường hợp thứ hai, việc đi làm trễ của NLĐ không thuộc trường hợp tái phạm, vì không vi phạm lại đúng lỗi đã vi phạm trước đây. Còn đối với trường hợp thứ nhất, về nguyên tắc hành vi gây gổ đánh nhau không được ủng hộ. Nhưng việc kỷ luật NLĐ, về nguyên tắc, hành vi vi phạm này phải xảy ra trong phạm vi doanh nghiệp và phải được quy định trong nội quy lao động của Cty. Do đó, nếu việc gây gổ đánh nhau ngoài doanh nghiệp thì phải được xem xét, xử lý bằng những hình thức pháp luật khác và không thuộc phạm vi xử lý của doanh nghiệp.
Luật sư Nguyễn Hữu Học, Đoàn Luật sư TPHCM, phân tích: “Sa thải là hình thức xử lý kỷ luật lao động cao nhất, có hậu quả pháp lý nặng nề là NLĐ sẽ không còn được làm việc nữa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của họ và gia đình. Chính vì vậy, pháp luật đã quy định rất chặt chẽ, cụ thể về trình tự, thủ tục họp xét kỷ luật lao động tại điều 30 Nghị định 05/2015/NĐ-CP.
Theo đó, khi tiến hành họp xét lỷ luật phải bảo đảm NLĐ có mặt để bào chữa hay nhờ người bào chữa cho mình, phải có sự tham gia của tổ chức đại diện cho NLĐ là CĐCS hoặc CĐ cấp trân trực tiếp cơ sở nơi chưa có CĐCS; NLĐ phải được báo trước 5 ngày làm việc mục đích là chuẩn bị cho việc tự mình bào chữa hay nhờ người bào chữa cho mình. Do đó, với cả hai trường hợp, nếu Cty sa thải NLĐ ngay ngày hôm sau khi xảy ra sai phạm là đã vi phạm về trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật.
Nếu xảy ra tranh chấp, Cty sẽ rơi vào trường hợp chấm dứt HĐLĐ trái pháp luật và hậu quả là phải nhận NLĐ làm việc trở lại, trả lương, đóng BHXH, BHTN, BHYT những ngày NLĐ không được làm việc, cộng với ít nhất hai tháng tiền lương theo HĐLĐ. Ngoài ra, trong trường hợp NLĐ không muốn quay trở lại làm việc thì NSDLĐ còn phải trả trợ cấp thôi việc cho NLĐ hoặc nếu Cty không muốn nhận NLĐ trở lại thì vừa phải trả trợ cấp thôi việc cộng với một khoản tiền thoả thuận để chấm dứt HĐLĐ”.
“Giam” sổ BHXH của NLĐ
Một lĩnh vực khác Văn phòng Tư vấn pháp luật Báo Lao Động cũng thường xuyên nhận được câu hỏi từ bạn đọc đó là việc chốt, trả BHXH khi NLĐ chấm dứt HĐLĐ. Bạn đọc từ số điện thoại 0974354XXX, hỏi: Tôi làm ở Cty T.Đ, Khu công nghiệp Bình Chuẩn, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương. Quyết định nghỉ việc của tôi ghi ngày 1.8, nhưng trong quyết định, Cty hẹn đến 25.10 mới trả sổ BHXH cho tôi. Cty làm vậy có đúng?. Một bạn đọc khác cũng ở Cty này thì phản ánh, tôi nghỉ việc báo trước 45 ngày, thế nhưng Cty hẹn đến ... 6 tháng sau mới trả sổ BHXH.
Luật sư Trần Phi Đại, Đoàn Luật sư TPHCM, cho biết, theo quy định tại khoản 2, khoản 3, điều 47 BLLĐ 2012 về trách nhiệm của NSDLĐ khi chấm dứt HĐLĐ thì trong thời hạn 7 ngày làm việc, kể từ ngày chấm dứt HĐLĐ, hai bên có trách nhiệm thanh toán đầy đủ các khoản có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên; trường hợp đặc biệt, có thể kéo dài nhưng không được quá 30 ngày. NSDLĐ có trách nhiệm hoàn thành thủ tục xác nhận và trả lại sổ BHXH và những giấy tờ khác mà NSDLĐ đã giữ lại của NLĐ.
Ngoài ra, theo quy định tại điều 46, 49 Luật Việc làm, để được hưởng trợ cấp thất nghiệp, ngoài việc phải chấm dứt HĐLĐ đúng luật, thì trong vòng 3 tháng kể từ ngày chấm dứt HĐLĐ, NLĐ phải đến Trung tâm Dịch vụ việc làm của Sở LĐTB&XH để đăng ký thất nghiệp và một trong số những giấy tờ NLĐ phải nộp cho Trung tâm Dịch vụ việc làm là sổ BHXH. Ngay cả những trường hợp có lý do chính đáng như ốm đau, NLĐ cũng phải uỷ quyền cho người khác đi đăng ký thay trong thời gian 3 tháng này. Quá thời hạn này, NLĐ sẽ không được đăng ký để hưởng trợ cấp thất nghiệp nữa. Do đó, việc Cty hẹn NLĐ sau 6 tháng kể từ ngày chấm dứt HĐLĐ mới được nhận lại sổ BHXH là đã tước đi quyền lợi của NLĐ.
Nhưng hai trường hợp trên xem ra vẫn còn chưa bi đát bằng bạn đọc có số điện thoại số 0967352XXX, gọi đến nhờ chúng tôi tư vấn. Theo bạn đọc này phản ánh, bạn có thời gian làm việc cho một Cty ở Quảng Ninh đã được hơn 10 năm, HĐLĐ không xác định thời hạn. Do công việc nặng nhọc, không thể tiếp tục làm việc được, bạn đọc đã xin nghỉ.
Vì không báo trước đủ 45 ngày, Cty đã không trả sổ BHXH cho bạn đọc. Khi bạn đọc năn nỉ Cty trả sổ BHXH thì Cty yêu cầu bạn đọc phải bồi thường 40 triệu đồng hoặc phải tiếp tục làm việc ... 10 năm nữa vì lý do đã phá vỡ HĐLĐ. Quá chán nản với những yêu cầu do Cty đưa ra, bạn đọc tính bỏ luôn thời gian đã tham gia BHXH và nhờ tư vấn để làm sổ BHXH khác để nộp cho Cty mới khi đi làm.
Đây là trường hợp khá đặc biệt, bởi lẽ theo quy định tại điều 43 BLLĐ 2012, nếu NLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ trái luật, thì NSDLĐ có thể yêu cầu NLĐ bồi thường ½ tháng lương theo HĐLĐ và số tiền tương đương với số ngày vi phạm báo trước. Còn trong bất cứ trường hợp nào Cty cũng phải chốt, trả sổ BHXH cho NLĐ. Việc Cty yêu cầu NLĐ phải tiếp tục làm việc 10 năm nữa mới được chốt, trả sổ BHXH là phi lý. Trong trường hợp này, NLĐ hoàn toàn có thể khởi kiện Cty để yêu cầu Cty phải chốt trả sổ BHXH cho mình.
