Liên tục khởi tố với tội danh “cố ý làm trái…”
Chỉ trong tháng 12, cơ quan điều tra đã liên tục khởi tố các bị can với tội danh “Cố ý làm trái…” đều là những vụ việc lớn, được dư luận quan tâm.
Có thể kể đến quyết định khởi tố đối với các bị can trong vụ án “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Tập đoàn Công nghiệp Caosu Việt Nam, TCty Caosu Đồng Nai, Cty Caosu Phú Riềng. Theo đó các ông Lê Quang Thung - nguyên Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Caosu Việt Nam, Nguyễn Thành Châu - nguyên Giám đốc Công ty Caosu Đồng Nai, Nguyễn Văn Minh - nguyên Kế toán trưởng Công ty Caosu Đồng Nai, Nguyễn Hồng Phú - nguyên Giám đốc Công ty Caosu Phú Riềng, Hoàng Văn Sơn - Kế toán trưởng Công ty Caosu Phú Riềng đều bị khởi tố về tội “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại Điều 165 - Bộ luật Hình sự.
Tiếp theo là Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an đã tống đạt các Quyết định tố tụng đối với bị can Phùng Đình Thực - nguyên Tổng Giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam - về tội: “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”.
Gần nhất là ngày 26.12, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố 2 vụ án “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Công ty TNHH mua bán nợ Việt Nam (DATC). Theo đó, quyết định khởi tố bị can, Lệnh khám xét, Lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Nguyễn Phước Tường - nguyên Trưởng ban Kế hoạch Tài chính, Bảo hiểm xã hội Việt Nam - về tội “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước…”.
Cũng trong ngày 26.12, Viện KSND Tối cao cũng công bố việc hoàn tất cáo trạng vụ án cố ý làm trái, tham ô tài sản xảy ra tại Tập đoàn Dầu khí QG Việt Nam (PVN) và Tổng Công ty Cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam (PVC). Theo cáo trạng này, ông Đinh La Thăng - nguyên Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dầu khí, Phùng Đình Thực - nguyên TGĐ cùng 10 bị can khác là Nguyễn Mạnh Tiến - Phó Tổng Giám đốc PVC; Phạm Tiến Đạt - nguyên Kế toán trưởng PVC; Trần Văn Nguyên - Kế toán trưởng Ban QLDA Điện lực dầu khí Thái Bình 2 thuộc PVN; Lê Đình Mậu - nguyên Phó Trưởng ban QLDA Điện lực dầu khí Thái Bình 2 thuộc PVN; Nguyễn Ngọc Quý - nguyên Phó Chủ tịch HĐQT PVC; Vũ Hồng Chương - nguyên Trưởng ban QLDA Điện lực dầu khí Thái Bình 2; Ninh Văn Quỳnh - nguyên Kế toán trưởng PVN; Nguyễn Xuân Sơn - nguyên Phó Tổng Giám đốc PVN; Nguyễn Quốc Khánh - nguyên Phó Tổng Giám đốc PVN; Trương Quốc Dũng - nguyên Phó Tổng Giám đốc PVC.
Thay thế bằng 9 tội danh khác
Trên thực tế trong quá trình lấy ý kiến và thảo luận tại Quốc hội về việc bỏ tội danh “Cố ý làm trái…” quy định tại Điều 165 BLHS thì còn nhiều ý kiến băn khoăn, thậm chí trái chiều. Thậm chí nhiều ý kiến cho rằng nếu bỏ quy định “cố ý làm trái” thì “sẽ bỏ lọt tội phạm” vì sẽ không thể xử lý những người thực hiện hành vi có động cơ, mục đích hành vi khác chuyển thể cấu thành tội cố ý làm trái.
Tại cuộc thảo luận xung quanh vấn đề này, có ý kiến ĐBQH cho rằng: “Tội tham nhũng là tội ẩn, cho nên trong nhiều trường hợp, vì lý do khách quan và chủ quan mà không làm rõ được tính vụ lợi thì sử dụng tội “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” để xử lý” và “Nếu bỏ tội này sẽ dẫn đến bỏ lọt tội phạm, không đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhất là tội tham nhũng trong giai đoạn hiện nay”.
Ngược lại, ĐBQH Nguyễn Bá Thuyền lại đồng tình với đề xuất của Chính phủ bỏ Điều 165 bởi theo ông: “Quy định tội “Cố ý làm trái nguyên tắc” thì xử ai cũng được khi trong cơ chế hiện nay “sáng đúng, chiều sai, đến mai lại đúng” thì xử cách nào cũng được, tôi cột ông vào việc này rất dễ, rất nguy hiểm”.
Ngày 20.6.2017, Quốc hội đã chính thức thông qua BLHS sửa đổi 2017 có hiệu lực từ 0 giờ ngày 1.1.2018 với 88,39% tán thành. Theo đó, dù không còn tội danh “Cố ý làm trái…” nhưng BLHS 2015 đã bổ sung 9 tội danh mới (mang đặc trưng của tội cố ý làm trái).
Cụ thể: Tội vi phạm các quy định về cạnh tranh (Điều 217), Tội vi phạm quy định về hoạt động bán đấu giá tài sản (Điều 218), Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí (Điều 219), Tội vi phạm quy định của Nhà nước về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 220), Tội vi phạm quy định của Nhà nước về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 221), Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 222), Tội thông đồng, bao che cho người nộp thuế gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 223), Tội vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 224) và Tội vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất (Điều 230).
Bên cạnh đó, 15 tội danh khác trong BLHS cũng có yếu tố Cố ý làm trái như một số điều khoản mang tính cố ý làm trái trong lĩnh vực bảo vệ môi trường; một số tội danh liên quan đến hành vi Cố ý làm trái của người có chức vụ, quyền hạn như tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; lạm quyền trong khi thi hành công vụ...
Nghị quyết số 41/2017/QH14 của Quốc hội hướng dẫn: Đối với hành vi cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 165 của Bộ luật Hình sự năm 1999 xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 1.1.2018 mà sau thời điểm đó vụ án đang trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử thì tiếp tục áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999 để xử lý; trường hợp vụ án đã được xét xử và đã có bản án, quyết định của Tòa án thì không được căn cứ vào việc Bộ luật Hình sự năm 2015 không quy định tội danh “cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”để kháng cáo, kháng nghị theo hướng không phạm tội.
Nếu sau thời điểm 0 giờ 00 phút ngày 1.1.2018, hành vi tội phạm mới bị phát hiện thì không khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử về tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 165 của BLHS năm 1999 mà áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về các tội danh tương ứng để khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử.
Điều này cũng lý giải một bộ phận dư luận cho rằng việc Cơ quan CSĐT cấp tốc khởi tố ông Đinh La Thăng cùng những bị can khác như đã nói ở trên vì “qua năm 2018 không thể khởi tố tội danh “Cố ý làm trái…” là không đúng.
Các luật sư phân tích rằng, căn cứ vào Nghị quyết của Quốc hội về BLHS thì ngay cả khi ông Đinh La Thăng bị khởi tố sau thời điểm 0 giờ ngày 1.1.2018 vì vẫn có thể áp dụng khởi tố về hành vi “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí (theo Điều 219)” hoặc hành vi “Vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng (theo Điều 220)”… Bởi vậy có thể khẳng định BLHS 2015, có hiệu lực từ 1.1.2018 sẽ không sót người, lọt tội mà là những quy định chặt chẽ hơn trong việc thực thi pháp luật, phòng chống tham nhũng trong thời gian tới.
