Hiện tại, do ảnh hưởng của rãnh áp thấp qua Bắc Bộ nối với cơn bão số 1, sau suy yếu dần thành vùng áp thấp, Bắc Bộ có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to. Vậy nguy cơ dông lốc ra sao và cách nhận biết như thế nào? Báo Lao Động đã có cuộc trao đổi với ông Trần Quang Năng - Trưởng phòng Dự báo thời tiết Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia.
Thưa ông, xin ông phân tích rõ hơn về nguyên nhân hình thành và hệ quả của hiện tượng dông, lốc?
- Dông là hiện tượng khí quyển quy mô nhỏ, đặc trưng bởi một hoặc một tổ chức mây đối lưu sâu và luôn đi kèm theo đó là hiện tượng sấm và sét và thường kèm theo gió mạnh và mưa lớn, đôi khi có mưa đá. Sự phóng điện trong đám mây hay giữa các đám mây với nhau và giữa các đám mây với mặt đất là nguyên nhân tạo ra hiện tượng chớp, sấm.
Lốc là một hiện tượng gió xoáy cực mạnh, xảy ra trong một phạm vi nhỏ, hàng chục tới hàng trăm mét và tồn tại trong một thời gian ngắn.
Trong những ngày nóng nực mùa hè, mặt đất bị đốt nóng không đều nhau, một khoảng nào đó hấp thụ nhiệt thuận lợi sẽ nóng hơn, tạo ra một vùng khí áp giảm và tạo nên dòng thăng, không khí lạnh hơn ở xung quanh tràn đến tạo thành hiện tượng gió xoáy, tương tự như trong cơn bão nhưng ở quy mô nhỏ hơn rất nhiều.
Đặc điểm của gió lốc là tốc độ gió tăng mạnh đột ngột trong một thời gian ngắn. Với những cột gió xoáy lớn này hoàn toàn có khả năng bốc, kéo theo lên nhiều toa tàu hoả cùng một lúc hoặc những ngôi nhà hoặc những tàu thuyền cỡ vài chục tấn.
Ở nước ta, hiện tượng dông, lốc thường xuất hiện khi nào và ở đâu, thưa ông?
- Nước ta là một trong những nơi có nhiều dông và xảy ra nhiều nhất ở vùng ven biển và vùng núi. Trên lục địa, dông thường xảy ra vào mùa nóng, nhất là vào buổi chiều và tối. Ở vùng biển gần ven bờ, dông thường tập trung xảy ra vào ban đêm. Nguyên nhân chính là do sự chênh lệch nhiệt độ giữa nước và không khí đạt đến cực đại tạo điều kiện thuận lợi cho đối lưu phát triển vào ban đêm.
Tùy theo vùng, miền, thời gian xảy ra hiện tượng dông nhiều ở mỗi địa phương một khác nhau. Mặc dù vậy, nhìn chung ở nước ta, mùa dông thường bắt đầu từ cuối tháng 3 và kết thúc vào khoảng cuối tháng 11 đầu tháng 12.
Lốc thường xảy ra trong khoảng từ tháng 4 đến tháng 10. Ở Bắc Bộ và Bắc Trung bộ, trong mùa đông hầu như không có hiện tượng này. Lốc xoáy thường xảy ra vào mùa hè, nhất là ở những vùng núi và vùng sát biển. Ở Nam Bộ, hiện tượng gió lốc trong mùa hè không phổ biến như ở Bắc Bộ và Trung Bộ.
Thời gian tới, nguy cơ xảy ra lốc xoáy gây nguy hiểm ra sao, thưa ông?
- Với việc bắt đầu vào mùa mưa bão đi kèm theo liên tục xuất hiện hiện tượng dông nên trong thời gian tới sẽ tiếp tục có khả năng xuất hiện các hiện tượng lốc xoáy với nhiều mức độ ảnh hưởng khác nhau, nhưng chắc chắn sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng của nhân dân và các cơ sơ kinh tế - xã hội.
Ông có lời khuyên nào dành cho người dân để đảm bảo an toàn tính mạng trong mùa mưa bão này?
- Dông, lốc cũng như vòi rồng là các hiện tượng quy mô nhỏ, xuất hiện rất đột ngột và hoạt động trong một khoảng thời gian ngắn và hiện nay trên thế giới chưa thể dự báo chính xác cụ thể về thời điểm cũng như ví trị xảy ra các hiện tượng này. Hiện tượng này chỉ được cảnh báo ở các thời hạn trước 30 đến 40 phút dựa trên việc theo dõi liên tục bằng các thiết bị quan trắc radar và vệ tinh.
Trong những ngày nắng nóng, khi có mây dông xuất hiện, chúng ta cần theo dõi chặt chẽ những cảnh báo trên các phương tiện truyền thông để có biện pháp để đề phòng thiệt hại do dông, lốc gây ra.
Trân trọng cảm ơn ông!
