Động thái này căn cứ điều 188 BLLĐ 2012; Điều 10 Luật Công đoàn… thì tổ chức CĐ có quyền đại diện tập thể NLĐ khởi kiện và tham gia tố tụng tại TAND trong các vụ tranh chấp lao động (LĐ) tập thể về quyền. Hay CĐ cũng có thể đại diện theo ủy quyền cho NLĐ khởi kiện và tham gia tố tụng tại tòa án trong các vụ tranh chấp LĐ cá nhân; thực hiện quyền yêu cầu hoặc tham gia tố tụng trong quá trình xét tính hợp pháp của cuộc đình công tại tòa. Những loại tranh chấp thường gặp là đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ), sa thải, yêu cầu bồi thường thiệt hại, tranh chấp tiền lương, BHXH, BHYT…
Theo luật sư Nguyễn Văn Dũng, Cty Luật Đà Thành, điểm cần chú ý đầu tiên khi quyết định đưa một tranh chấp LĐ ra toà, cần phải xác định đúng quan hệ tranh chấp và sau đó là xác định thời hiệu giải quyết vụ án. Quy định tại khoản 2, điều 202 BLLĐ 2012 thì thời hiệu khởi kiện yêu cầu TAND giải quyết tranh chấp LĐ cá nhân là 1 năm kể từ ngày phát hiện hành vi vi phạm mà mỗi bên tranh chấp cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm.
Cũng theo LS Dũng, riêng quá trình khởi kiện tranh chấp BHXH trải qua 5 bước gồm: lập hồ sơ khởi kiện, nộp hồ sơ khởi kiện, hòa giải, xét xử (phiên sơ thẩm), phiên tòa phúc thẩm (nếu có kháng cáo, kháng nghị về bản án sơ thẩm). Việc nộp đơn khởi kiện tại TAND quận, huyện nơi đơn vị bị kiện đặt trụ sở (theo giấy phép kinh doanh). Nếu khởi kiện đơn vị chủ quản do chi nhánh/văn phòng đại diện của đơn vị nợ thì nộp đơn khởi kiện tại TAND nơi đơn vị chủ quản đặt trụ sở, hoặc nơi chi nhánh/văn phòng đại diện đặt trụ sở.
Ngoài ra, để tạo điều kiện thuận lợi cho NLĐ, điểm đ, khoản 1, điều 40 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 cũng quy định, nguyên đơn cũng có thể khợi kiện tại TAND nơi mình cưu trú, làm việc trong những trường hợp tranh chấp về bồi thường thiệt hại, trợ cấp khi chấm dứt HĐLĐ, BHXH, BHYT, BHTN, quyền và lợi ích liên quan đến việc làm, tiền lương, thu nhập và các điều kiện lao động khác đối với NLĐ.
Đơn khởi kiện được nộp trực tiếp tại TAND hoặc gửi đến TAND qua bưu điện. Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định, ngày khởi kiện được tính từ ngày đương sự nộp đơn tại TAND hoặc ngày có dấu bưu điện nơi gửi. Trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, TAND phải xem xét và có một trong các quyết định sau: Thụ lý vụ án, chuyển đơn kiện cho TAND có thẩm quyền, trả lại đơn khởi kiện, nếu không thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND.
Trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ án, TAND phải thông báo bằng văn bản cho các bên liên quan đến việc giải quyết vụ án và cho Viện kiểm sát cùng cấp về việc TAND đã thụ lý vụ án. Thời hạn chuẩn bị xét xử là 2 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do trở ngại khách quan thì chánh án TAND có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 1 tháng.
