Sân chơi hấp dẫn
Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh TPHCM cho hay, dư nợ tín dụng tiêu dùng trên địa bàn Thành phố tăng mạnh trong những năm gần đây. Riêng 10 tháng đầu năm 2017, dư nợ tín dụng tiêu dùng chiếm 12,2% trong tổng số hơn 2 triệu tỷ đồng dư nợ của TP.HCM, tức tương đương khoảng 250.000 tỷ đồng.
Có thể nói thị trường cho vay tiêu dùng đang có tốc độ phát triển mạnh mẽ. Báo cáo năm 2016 về tổng quan ngành tài chính tiêu dùng tại Việt Nam do StoxPlus thực hiện cho thấy, tổng dư nợ/GDP toàn ngành năm 2012 đạt 7,3 tỷ USD, nhưng đã tăng lên tới 26,55 tỷ USD vào năm 2016. Hiện quy mô thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam đạt gần 600.000 tỷ đồng và dự báo sẽ cán mốc 1 triệu tỷ đồng vào năm 2019, với mức tăng trưởng bình quân 29% mỗi năm.
Nhìn vào thống kê trên, không quá khó hiểu khi tín dụng tiêu dùng trở thành miếng bánh béo bở để các ngân hàng và công ty tài chính đua tranh. Điều đáng nói là trong khi hầu hết các khoản vay tiêu dùng là vay tín chấp, có độ rủi ro cao, nhưng để đẩy nhanh gia tăng thị phần, nhiều công ty tài chính sẵn sàng chấp nhận điều này.
Hiện tại, khách hàng cá nhân chỉ cần có chứng minh nhân dân, hộ khẩu hoặc KT3, bằng lái xe, bản sao kê lương 3 - 6 tháng… sẽ dễ dàng được công ty tài chính cấp các khoản vay tín chấp giá trị từ vài triệu đồng đến vài chục triệu đồng. Cũng bởi thủ tục vay nhanh gọn, không yêu cầu phải chứng minh tài chính, thời gian giải ngân nhanh, các khoản vay nhỏ phục vụ nhu cầu mua tài sản như xe máy, máy tính, điện thoại... đã thu hút số lượng lớn khách hàng tham gia.
Để bù đắp cho rủi ro từ những khoản vay này, lãi suất cho vay được các công ty tài chính áp dụng thấp thì cũng khoảng 18 - 20%/năm, cao thì 30 - 40%/năm, thậm chí có thể lên tới 50 - 60%/năm. Chẳng hạn, FE Credit áp dụng mức lãi suất cho vay tiêu dùng thấp nhất 24%/năm, có thể lên 40-45%/năm tùy từng đối tượng khách hàng. Home Credit áp dụng mức lãi suất cơ bản từ 20% trở lên và có thể tăng lên tới 50% nếu khoản vay đó có mức độ rủi ro cao.
Còn có sự kiểm soát
Đà tăng mạnh mẽ của phân khúc tín dụng tiêu dùng đang đặt ra nhiều lo ngại việc chạy đua giành thị phần mà không kiểm soát được rủi ro dễ dẫn đến nguy cơ “bong bóng” tín dụng tài chính cá nhân.
Theo các chuyên gia tài chính, ngành tài chính tiêu dùng Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và có tỷ lệ tăng trưởng đều đặn mỗi năm. Vì thế, vấn đề quản lý rủi ro để hạn chế nợ xấu từ tín dụng tiêu dùng là hết sức quan trọng. Hiện nay chưa có con số cụ thể nào về nợ xấu của các công ty cho vay tiêu dùng. Tất cả công ty tài chính đều từ chối tiết lộ thông tin về tỷ lệ nợ xấu. Lãnh đạo nhiều công ty tài chính cho rằng, với ngân hàng, việc tỷ lệ nợ xấu tăng 6-8% là điều đáng lo ngại, nhưng với các công ty tài chính cho vay tiêu dùng, nợ xấu vượt ngưỡng này là điều bình thường!
“Việc kiểm soát nợ xấu luôn cần một cơ chế quản trị rủi ro chặt chẽ. Do đó, các ngân hàng, công ty tài chính cần phải có sự đầu tư đúng đắn, phát triển tín dụng tiêu dùng theo hướng bền vững, thay vì chấp nhận rủi ro khó kiểm soát vốn, gây nguy hại cho sự phát triển chung của ngành”, chuyên gia tài chính, ông Nguyễn Trí Hiếu phân tích.
Một vấn đề đang được đặt ra là liệu dòng vốn từ tín dụng tiêu dùng có được tiêu đúng chỗ. Số liệu đưa ra từ Ủy Ban Giám sát tài chính quốc gia, 10 tháng đầu năm, tỷ trọng tín dụng vào hoạt động kinh doanh bất động sản và xây dựng giảm xuống còn 15,5% (năm 2016 là 17,1%). Trong khi đó, tín dụng tiêu dùng tiếp tục đà tăng mạnh kể từ đầu năm 2017 với tổng dư nợ cho vay tiêu dùng tăng khoảng 58,6% so với cuối năm 2016. Nhìn vào con số này, dư nợ bất động sản có dấu hiệu giảm nhẹ, song trên thực tế nhiều lần Ủy Ban Giám sát tài chính quốc gia cảnh báo, thận trọng rủi ro tín dụng bất động sản khi dư nợ tín dụng tiêu dùng chủ yếu vào nhà, đất. Chính điều này khiến nhiều người lo ngại đến rủi ro nợ xấu gia tăng trong tín dụng tiêu dùng, nhất là khi dư nợ tăng cao.
Và ngay cả NHNN cũng nhận thấy điều đó nên cho biết công tác thanh tra tài chính tiêu dùng là nhiệm vụ quan trọng sẽ được NHNN tăng cường trong thời gian tới để đảm bảo hoạt động của các công ty tài chính tiêu dùng minh bạch, đúng pháp luật. Ngoài ra, trong công tác quản lý nhà nước về tiêu dùng, trong chương trình đề án của Chính phủ về cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, NHNN đã có nhóm giải pháp riêng để cơ cấu lại các công ty tài chính trong đó có hoạt động tài chính tiêu dùng.
