Yếu tố hỗ trợ vẫn còn
Chỉ đạo của Thủ tướng tiếp tục được đưa ra khi Chính phủ thống nhất đánh giá trong tháng 8, tình hình kinh tế - xã hội tiếp tục có diễn biến tích cực hơn, chiều hướng tháng sau tốt hơn tháng trước. Nổi bật là lạm phát tiếp tục được kiểm soát; chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 8 tăng 0,92% so với tháng trước và tăng 3,35% so với cùng kỳ năm trước. Kim ngạch xuất khẩu ước đạt 133,5 tỷ USD, tăng 17,9% so với cùng kỳ năm 2016. Thị trường tiền tệ, tín dụng ổn định. Tính đến ngày 21.8.2017, tín dụng đối với nền kinh tế tăng 10,06% so với tháng 12 năm 2016 (cùng kỳ năm 2016 tăng 9,01%). Giải ngân vốn đầu tư nguồn ngân sách Nhà nước của 8 tháng ước đạt trên 137 nghìn tỷ đồng, bằng 38,4% tổng kế hoạch vốn đầu tư nguồn ngân sách Nhà nước được Quốc hội giao, xấp xỉ bằng cùng kỳ năm trước (39%) và bằng 44,3% kế hoạch vốn đã được Thủ tướng Chính phủ giao.
Theo nhận xét của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia (UBGSTCQG), những tháng cuối năm 2017 vẫn còn những yếu tố hỗ trợ để giảm mặt bằng lãi suất cho vay. Tuy nhiên, cơ quan này khuyến cáo việc giảm lãi suất cần lưu ý kiểm soát lạm phát. Cụ thể, theo UBGSTCQG, áp lực từ phía tỷ giá không quá lớn do chỉ số Bloomberg Dollar Index đã giảm khá mạnh so với đầu năm (giảm 9,3%). Bên cạnh đó, lạm phát nhiều khả năng trong tầm kiểm soát (dưới 4%) trong khi áp lực từ phía phát hành trái phiếu Chính phủ (TPCP) cũng không còn nhiều (vì 8 tháng đầu năm đã hoàn thành 78,5% kế hoạch năm 2017).
Ngoài ra, nỗ lực từ phía nhà điều hành về xử lý nợ xấu sẽ đóng góp tích cực hơn trong việc giảm lãi suất. Tuy nhiên, ghi nhận lạm phát so với cùng kỳ sau 6 tháng liên tục giảm đã có dấu hiệu tăng trở lại trong tháng 8, khi CPI tháng 8 đã tăng 0,92% so với tháng trước và tăng 3,35% so với cùng kỳ năm 2016, báo cáo của UBGSTCQG chỉ ra nguyên nhân chủ yếu do điều chỉnh giá dịch vụ công (y tế, giáo dục), bởi nếu không tính tăng giá dịch vụ công, lạm phát tháng 8 chỉ tăng 0,52% so với cùng kỳ và không tăng so với đầu năm.
Dưới góc độ nhà phân tích tài chính độc lập, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng cho rằng, mục tiêu giảm lãi suất thêm 0,5% là có khả thi, khi tính thanh khoản của ngân hàng tăng lên. Nếu Ngân hàng Nhà nước mua trái phiếu Chính phủ từ các ngân hàng thì sẽ đẩy một lượng tiền vào lưu thông. Trên thị trường liên ngân hàng, tính thanh khoản tốt, nguồn tiền dồi dào cũng hỗ trợ cho các ngân hàng có nguồn vốn tương đối thuận lợi cho vay ra với lãi suất giảm.
Thực tế có cái khó của nó
TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng lưu ý rằng, từ đầu năm đến nay, tăng trưởng tín dụng cao hơn tăng trưởng huy động vốn nên nếu chỉ dựa vào thị trường 1, các ngân hàng chật vật huy động vốn để giúp tăng trưởng tín dụng lên 21-22%. Nếu Ngân hàng Nhà nước không hỗ trợ thanh khoản thì các ngân hàng thương mại khó có thể giảm lãi suất được. Để các ngân hàng giảm lãi suất 0,5% thì có lẽ ngân hàng Nhà nước cần đẩy một lượng tiền lớn vào lưu thông. Tuy nhiên điều này cũng cần thận trọng vì có thể đẩy lạm phát tăng lên.
UBGSTCQG cũng đưa ra cảnh báo những dấu hiệu khả quan về tăng trưởng có thể là dấu hiệu ban đầu cho thấy một chu kì tăng giá mới có thể bắt đầu trong những tháng tiếp theo, cần được theo dõi để kiểm soát chặt chẽ giá dịch vụ công trong những tháng tới nhằm đảm bảo kiểm soát lạm phát theo mục tiêu đề ra. Bên cạnh đó, một diễn biến đáng chú ý khác là huy động trái phiếu chính phủ trong tháng 8 diễn biến kém thuận lợi với tỷ lệ trúng thầu đạt mức thấp nhất kể từ đầu năm (chỉ đạt 27%) do lực cầu giảm mạnh. Nguyên nhân chính của hiện tượng này là do Chính phủ nâng mục tiêu tăng trưởng tín dụng khiến các ngân hàng có xu hướng giữ lại nguồn để cho vay thay vì đầu tư vào trái phiếu chính phủ. Và đây cũng có thể là dấu hiệu cho thấy lãi suất cho vay không dễ để giảm thêm.
Còn đứng dưới góc độ của những người trong cuộc là các ngân hàng thương mại thì tất nhiên họ cũng có cái khó nói của họ. Tổng giám đốc một ngân hàng cho biết, xu hướng của lạm phát là một trong những điểm mấu chốt trong quyết định giảm lãi suất của các lãnh đạo ngân hàng. Một vấn đề quan trọng khác khiến các ngân hàng khá “đau đầu” hiện nay chính là bài toán hệ số tỷ lệ thu nhập lãi cận biên - NIM (thu nhập lãi thuần/tổng tài sản có sinh lời) đang khá thấp. Được biết, trong năm 2016, hệ số NIM của ngân hàng đạt 2,8%. Năm 2017, dự kiến các ngân hàng khó duy trì được điều này. Theo thống kê giai đoạn hiện nay, NIM của toàn hệ thống ngân hàng ở mức 2-2,2%. Nguyên nhân là do lãi suất đầu vào không giảm nhưng lãi suất đầu ra đã giảm một chút trong thời gian vừa qua. Bên cạnh đó, vấn đề xử lý nợ xấu dù từ nay đến cuối năm có thể sẽ nhanh hơn một chút so khi Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 42 về thí điểm xử lý nợ xấu và Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án Cơ cấu lại hệ thống các TCTD gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020 nhưng cũng không thể diễn ra một cách rất mạnh mẽ ngay được vì cần thời gian để ban hành quy định quy trình văn bản hướng dẫn triển khai.
