Theo báo cáo của y tế Vũ Hán, những người nhập viện hầu hết làm việc ở chợ hải sản Huanan (hiện đã đóng cửa), nơi buôn bán cả gia cầm, thỏ, rắn và nhiều động vật hoang dã khác có khả năng mang virus SARS.
Các chuyên gia thuộc Ủy ban Y tế quốc gia Trung Quốc và Tổ chức Y tế Thế giới đã đến Vũ Hán tiến hành nghiên cứu, xét nghiệm. Đến nay, chưa có bằng chứng lây từ người sang người, chưa ghi nhận nhân viên y tế nhiễm bệnh. Những kết quả xét nghiệm ban đầu chưa định danh được virus gây viêm phổi nhưng loại trừ được các nguyên nhân gây bệnh là virus cúm mùa, cúm gia cầm, Adenovirus (nhóm virus lớn, gây bệnh ở đường hô hấp trên: viêm mũi; ở đường hô hấp dưới: viêm phế quản nhỏ, phổi; viêm kết mạc, giác mạc mắt; tiêu chảy) và các vi khuẩn gây bệnh hô hấp thường gặp. Có ý kiến nghi ngờ virus SARS do các bệnh nhân đều viêm phổi, tuy nhiên còn phải đợi các xét nghiệm phân lập bằng phản ứng huyết thanh xem loại này có phải virus SARS hay là một loại virus mới. Vì những năm gần đây, Trung Quốc là quốc gia phát sinh những mầm bệnh mới, nguy hiểm như SARS, cúm A (H7N9), viêm phổi cấp không rõ nguyên nhân...
Virus SARS đã rất nguy hiểm, nhưng lo ngại hơn nếu là một loại mới vì con người chưa hiểu gì về chúng! Singapore phát hiện bé gái 3 tuổi đến từ Trung Quốc và cũng đã qua Vũ Hán, bị viêm phổi. Xét nghiệm thấy bé dương tính với virus hợp bào hô hấp (RSV - respiratory syncytial virus, gây viêm đường hô hấp; phổ biến; nhiễm ở hầu hết trẻ trước 2 tuổi, nhưng có thể cả người lớn). Bé được điều trị và cách ly. Bộ trưởng Khaw Boon Wan nói Singapore đang theo dõi sát tình hình viêm phổi ở Vũ Hán. “Chưa có bằng chứng lây truyền người sang người nên có thể chỉ là viêm phổi thông thường, nhưng sau SARS 2003, chúng tôi phải rất cảnh giác”.
Dịch SARS từng hoành hành
SARS - hội chứng hô hấp cấp (Severe Acute Respiratory Syndrome) rất nặng, nhanh chóng suy hô hấp, suy đa tạng ở người. Từ giữa tháng 11.2002, dịch SARS bùng phát ở Hồng Kông, đến tháng 7.2003, lan ra 37 nước, với 8.422 ca bệnh và 916 (10,9%) tử vong, nhiều nhất là những người tiểu đường hoặc bệnh tim mạch. Tử vong do SARS tỉ lệ thuận với tuổi: Dưới 25 tuổi, tử vong dưới 1%; 25 - 44 tuổi: 6%; 45 - 64: 15%; trên 65 tuổi: 50% hoặc cao hơn. WHO đã lên tiếng chỉ trích Trung Quốc che giấu khi dịch bùng phát ở tỉnh Quảng Đông, tiếp giáp phía nam với Hồng Kông. SARS đã giết chết hơn 349 người Trung Quốc và 299 người Hồng Kông. Trung Quốc đã sa thải Bộ trưởng Y tế Zhang Wen Khang vì xử lý không hiệu quả tình trạng dịch bệnh. Tháng 4.2003, các nhà khoa học ở Trung tâm khoa học gen Michael Smith ở TP.Vancouver, thuộc British Columbia, Canada đã xác lập bản đồ gene của một Coronavirus - loài virus thuộc phân họ Coronavirinae, phát hiện trong khoang mũi người (human coronavirus), bản chất di truyền ARN, đã phân lập (định danh) từ những năm 1960) được cho là liên quan đến SARS (tiếng Latin - corona nghĩa là vương miện, hào quang, mô tả loại virus này có hình ảnh phát quang như vương miện hay vành nhật thực dưới kính hiển vi điện tử). Sau đó, WHO ra thông cáo báo chí: Coronavirus được xác định ở một số phòng thí nghiệm là nguyên nhân gây ra SARS và các mẫu virus đang được lưu giữ tại các phòng thí nghiệm ở TP.New York, San Francisco; Manila; Hồng Kông và Toronto.
Ở Việt Nam, Johnny Cheng - người Mỹ gốc Hoa - là bệnh nhân SARS đầu tiên được phát hiện. Ông Cheng nhập Bệnh viện (BV) Việt - Pháp (Hà Nội) ngày 26.2.2003 với các triệu chứng giống cúm nhưng lại ho quá nhiều, có lúc ho liên tục đến 40 phút và khó thở. BS Carlo Urbani (Đại học Ancona, Italia; thuộc Tổ chức bác sĩ không biên giới, WHO) đang công tác tại Việt Nam được mời đến khám bệnh cho Cheng ngày 28.2, nhận thấy bệnh nhân mắc căn bệnh rất dễ lây nhiễm. Ngay lập tức, ông thông báo tới WHO, khởi đầu cho chiến dịch phản ứng quy mô lớn, hữu hiệu nhất phòng chống bệnh dịch SARS nghiêm trọng. Ông thuyết phục Bộ Y tế Việt Nam cách ly và theo dõi người nhập cảnh, làm chậm sự lây lan của bệnh. Ngày 11.3.2003, ông đi Bangkok để chủ tọa hội nghị bệnh ký sinh trùng ở trẻ em. Bị sốt, ông nhận ra mình đã nhiễm căn bệnh nguy hiểm của Cheng và khi máy bay hạ cánh, ông được đưa ngay tới BV. Biết mình sẽ ra đi, Carlo Urbani đã đề nghị cắt phổi của mình làm tiêu bản nghiên cứu. Hai tuần sau khi Urbani ra đi, virus SARS được định danh.
Cùng với Urbani và Cheng có thêm 6 nhân viên người Việt và ngoại quốc của BV Việt Pháp tử vong, trong số 44 nhân viên lây bệnh, cả nước có 63 người mắc SARS. Từ nghi ngờ dơi là nguồn gốc của virus SARS, sau 8 năm nghiên cứu, các nhà khoa học phòng thí nghiệm sức khỏe động vật, thuộc Tổ chức nghiên cứu công nghiệp khoa học Liên bang ở Geelong, bang Victoria, Australia, phát hiện “họ hàng gần” của virus SARS trong mẫu phân loài dơi móng ngựa (dơi tai to) ở Trung Quốc. Nhóm nghiên cứu đã tách thành công một virus tương tự Coronavirus (CoV) gây bệnh SARS (đặt tên là SL-CoV WIV1) từ mẫu phân của dơi tai to và so sánh chuỗi gene của virus này với virus SARS để chứng minh CoV từ dơi sang người. Nhà nghiên cứu Gary Crameri nói CoV có mối quan hệ cùng có lợi với dơi, nhưng khi lây sang người, chúng hủy hoại ghê gớm. Từ vụ dịch 2002 - 2003 đến nay virus SARS được xác định vẫn tồn tại, tiềm ẩn trong các quần thể động vật và luôn có khả năng phát thành dịch. WHO xác định, virus SARS là một trong những virus có thể gây dịch trong tương lai.
Lo ngại là hoàn toàn có cơ sở
Năm 2012, một loại virus, cũng thuộc phân họ Coronaviridae gây bệnh đường hô hấp, tiêu chảy, viêm phổi cấp và suy thận, tử vong, lần đầu tiên được nhận dạng ở Saudi Arabia. Người ta gọi là MERS - CoV (Middle East respiratory syndrome coronavirus - Hội chứng viêm đường hô hấp cấp Trung Đông do virus Corona) và được truyền từ dơi nhỏ (microchiroptera) sang lạc đà một bướu rồi sang người. WHO thống kê từ tháng 9.2012 (phát hiện bệnh nhân đầu tiên) đến cuối tháng 4.2014, thế giới có 537 ca nhiễm MERS-CoV, 145 tử vong ở 19 nước gồm Trung Đông (Saudi Arabia, Jordani, Kuwait, Oman, Quarta, UAE), Châu Âu (Anh, Pháp, Đức, Ý, Hy Lạp; Hà Lan xác nhận 2 công dân cùng một gia đình nhiễm MERS-CoV sau du lịch Saudi Arabia trở về); Bắc Phi (Tunisia). Châu Á có Malaysia và Philippines phát hiện nhiễm Mers-CoV ở công dân của họ đến Trung Đông trở về. Châu Mỹ có một nhân viên y tế người Mỹ nhiễm MERS-CoV khi từ Saudi Arabia về bang Indiana. WHO thống kê thấy 75% ca nhiễm MERS-CoV là lây nhiễm thứ phát từ người sang người qua tiếp xúc gần và có chùm ca bệnh. Phần lớn người bị lây nhiễm là nhân viên y tế tiếp xúc với bệnh nhân MERS-CoV, trong đó, nhiều người nhiễm virus nhưng không phát bệnh - nguy hiểm vì họ phát tán virus qua đường thở nhưng người xung quanh không biết để đề phòng.
Tháng 6.2015, Hàn Quốc có 87 người nhiễm MERS-CoV, 6 tử vong; phải cách ly hơn 2.500 người tiếp xúc với người bệnh; đóng cửa hơn 1.800 trường học. Về bản chất di truyền, MERS-CoV được coi là ''bà con'' của virus SARS, cũng gây hội chứng hô hấp cấp với bệnh cảnh viêm phổi cấp nhưng “ưu tiên” hủy hoại các tế bào biểu mô không có lông chuyển (tác dụng làm sạch khí thở trước khi vào phế nang, thường có ở mặt trong các tiểu phế quản tận) và suy tạng, nhưng ác tính hơn vì gây tử vong tới 30, 40%! GS Charles Watson, khoa Khoa học sức khỏe, ĐH Curtin - người được Thủ tướng Australia Jonh Curtin trao tặng danh hiệu Giáo sư danh dự - nói rằng, đợt bùng phát SARS 2003 nhắc nhở chúng ta rằng Coronavirus luôn tiềm ẩn nguy cơ những đại dịch cho con người!
Virus rất đa dạng di truyền và các loài luôn tái tổ hợp (biến đổi cấu trúc gene) tràn lan, gây ra rất nhiều khó khăn cho con người khi mà chưa có thuốc đặc trị và dường như càng đột biến chúng càng độc hơn - đó là lý do mà mọi quốc gia luôn cảnh giác với chúng.
