1. Ông Geetesh Sharma, học giả, nhà văn, nhà báo kỳ cựu, Chủ tịch Ủy ban Đoàn kết Ấn Độ - Việt Nam bang Tây Bengal, được coi là người bạn lớn của nhân dân Việt Nam, cây cầu nối quan hệ bền chặt giữa Ấn Độ và Việt Nam trong nền ngoại giao nhân dân. Những ngày cuối cùng trong bệnh viện, nhà văn Ấn Độ 89 tuổi vẫn đều đặn để lại những lời bình luận trên Facebook của các đồng nghiệp Việt Nam, thông báo rằng ông đang nằm viện vì COVID-19, nhưng ông vẫn ổn, không sao cả đâu. Thế rồi chỉ mấy ngày sau ông đã không còn nữa!
Tôi gặp tiến sĩ Geetesh Sharma lần đầu tiên vào năm 2014 ở Kolkata. Một ông già khả kính mặc áo thụng trắng, có bộ râu dài như cước và luôn gọi nhà thơ Hữu Thỉnh, cựu chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam là “Ông anh trai của tôi”. Ông Sharma hễ nhắc đến Đảng Cộng sản và Chủ tịch Hồ Chí Minh là cứ như xuất thần, ông sẽ làm một bài diễn văn hùng hồn trước công chúng với những cụm từ “vị Chủ tịch vĩ đại”, “dân tộc kiên cường và anh hùng”, “người anh em của chúng ta”. Ông đã xuất bản một cuốn sách về Chủ tịch Hồ Chí Minh cả bằng tiếng Hindi và tiếng Anh mà mỗi người chúng tôi đều được tặng một quyển.
Cũng như những người đồng bào khác ở Kolkata, ông Sharma rất yêu Đảng Cộng sản. Không có nơi nào trên đất Ấn mà người dân ủng hộ Đảng Cộng sản như ở Kolkata. Cho đến tận năm 2011, phe cánh tả dưới sự chủ trì của Đảng Cộng sản Ấn Độ đã cầm quyền suốt ba thập niên tại bang Tây Bengal. Vì thế người Kolkata rất yêu quý Việt Nam, đến nỗi họ đã dựng tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh ở một trong những vườn hoa đẹp nhất thành phố mà cạnh đó là đường Hồ Chí Minh, đường Lênin. Năm nào các đoàn nhà văn cũng được ông Sharma dẫn đến thăm tượng Bác. Ông sẽ trang trí các dây hoa lan lên bệ tượng, xếp cúc vàng và cúc trắng xen kẽ kín chân tượng đài rồi cung kính quàng một dây hoa tết lên cổ tượng Bác. Các thành viên Ủy ban Đoàn kết cũng đã chuẩn bị sẵn một rổ hoa li ti rồi phát cho chúng tôi mỗi người hai vốc để tất cả cùng tung hoa. Đó chính là cách viếng Bác của các thành viên Đảng Cộng sản Ấn Độ.
2. Ông cũng dẫn chúng tôi đến The Great Eastern, một khách sạn năm sao mà chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng lưu lại trong một thời gian ngắn, người ta cũng dựng một tấm biển lưu niệm coi như phần bảo tàng danh dự, trên có hai dòng song ngữ Anh - Việt: Hồ Chí Minh (1890-1969), người sáng lập ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), đã ở khách sạn The Great Eastern ngày 1.6.1946. Chúng tôi uống trà dưới tiền sảnh sang trọng của The Great Eastern, do người quản lý khách sạn mời.
Để tiếp đón đoàn Việt Nam, ông Sharma phải tự mình cày cục xin tài trợ mỗi nơi một chút. Nên việc ăn ngủ nghỉ của các đoàn nhà văn Việt Nam mỗi năm đều không giống nhau. Tôi đi theo đoàn sang Kolkata hai lần thì thấy chế độ ăn ở khác hẳn nhau, là tùy thuộc vào việc năm ấy những đơn vị nào sẽ tài trợ cho ông Sharma. Viện Ramakrishna ủng hộ chỗ ở và một số bữa ăn, ngoài ra mỗi lần đi giao lưu là một lần đơn vị đón tiếp hỗ trợ mời bữa. Tổ chức phi chính phủ của ông Sharma hầu như không có ngân sách. Khoản kinh phí ít ỏi có lẽ chỉ đủ để trả tiền thuê trụ sở, phần còn lại là do các tình nguyện viên quen thuộc như nữ nhà thơ Prava Samantaray và Kusum Jain nhiệt tình hỗ trợ hoạt động mà không cần nhận lương. Mỗi lần Ủy ban có hoạt động, cô Prava lại bắt xe đi 400 cây số từ Cuttak, bang Orissa lên Kolkata rồi hết sự kiện lại đi xe về. Nhưng năm nào đến phiên hội chợ sách quốc tế Kolkata, ông Sharma cũng huy động mọi nguồn lực để mời đoàn nhà thơ Việt Nam sang giao lưu. Kể từ khi thành lập vào đầu thập niên 70, suốt 40 năm, Ủy ban Đoàn kết đã tiếp đón hơn 30 phái đoàn Việt Nam mà chủ yếu là các nhà thơ, đều theo cách tự thân vận động của chủ tịch Sharma.
3. Chúng tôi đã đến thăm văn phòng của Ủy ban, một căn hộ bốn gian nhỏ xíu nằm ở số nhà 198, đường Jawaharlal Nehru. Nhà ở trong ngõ, xây theo kiến trúc từ thời thuộc địa Anh. Tôi leo ba tầng gác gỗ mới lên đến nơi. Phòng làm việc tùng tiệm nhưng treo la liệt ảnh ông Sharma chụp cùng các quan chức cấp cao Việt Nam, trong đó có cả chủ tịch nước Trương Tấn Sang. Ông Sharma từng được Chủ tịch nước Việt Nam trao tặng Huân chương Hữu nghị - huân chương cao quý của Nhà nước và Chính phủ Việt Nam vào năm 2015, để ghi nhận những công lao và đóng góp to lớn của ông trong nhiều năm vun đắp tình đoàn kết, hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Là một người chân tình và cẩn thận, ông Sharma đi đâu cũng mang theo quà, những món quà nho nhỏ mà ông xin tài trợ ở khắp mọi nơi hoặc bỏ tiền túi ra mua để tặng những người bạn Việt Nam. Dù đến tham quan trụ sở ở Ấn Độ hay gặp ông ở Hà Nội, lúc nào tôi cũng thấy ông lỉnh kỉnh một túi quà, thực giống ông bác ruột tôi thời trước. Quà là những chiếc khăn, bức tranh giấy dân gian, tượng sứ, móc chìa khóa, thậm chí cả sữa tắm và dầu gội. Vừa tặng quà ông vừa nhắc đi nhắc lại một câu quen thuộc mà tôi nghe cả chục lần: “Người Ấn Độ chúng tôi nghèo nhưng hào phóng và tốt bụng”.
4. Những ngày này, trên trang Facebook của các nhà văn, nhà thơ Ấn Độ và Việt Nam nỗi tiếc nhớ người sáng lập Ủy ban Đoàn kết Ấn Độ - Việt Nam trở nên buồn bã hơn bao giờ hết. Ông Sharma có một ngôi nhà gỗ bên sông Hằng, cửa sổ và sân vườn nhìn ra dãy Himalaya. Ông bảo nó chỉ cách New Delhi có 200km thôi, rằng “Lần sau các nhà văn Việt Nam sang Ấn Độ, cô đưa họ về đó, tôi cho mượn nhà. Các bạn cứ việc ở đó cả tháng mà viết văn. Phong cảnh hùng vĩ lắm”. Tôi hứa sẽ nhận tấm thịnh tình ấy, nhưng tháng Ba năm 2020 tôi bị hủy vé và visa Ấn Độ do dịch COVID-19. Giấc mơ được ngồi viết trong ngôi nhà gỗ ven sông Hằng của tiến sĩ Sharma vĩnh viễn không bao giờ thành hiện thực, nhưng đó sẽ là một giấc mơ đẹp với những đám mây trắng tinh khiết trên đỉnh Himalaya mà ông để lại trong trí tưởng tượng của những đồng nghiệp trẻ Việt Nam.
Vĩnh biệt nhà văn Geetesh Sharma, chúng tôi sẽ luôn nhớ đến ông và trái tim nồng hậu mà ông luôn dành cho Việt Nam, cả nụ cười hiền từ đặc trưng của một người Ấn Độ. Đối với chúng tôi, trái tim ông vẫn sẽ không bao giờ ngừng đập trên những trang viết về Việt Nam.
