Nhiều nơi cấm
Giới chức San Francisco cho đây là một bước ngoặt, giúp các thế hệ trẻ tránh được nạn nghiện Nicotin. Ngay lập tức, có nhiều phản ứng trái chiều, nhiều người cho rằng quy định này sẽ làm những người nghiện thuốc lá (TL) quay về với TL truyền thống, mặt khác, sẽ làm cho TLĐT chợ đen tăng mạnh, thay vì giải quyết trực tiếp nguồn gốc nghiện TL của giới trẻ? San Francisco là nơi đặt trụ sở của Juul Labs, nhà sản xuất TLĐT hàng đầu thế giới...
Đã có các nước và vùng lãnh thổ cấm TLĐT là Bỉ, Áo, Argentina, Brazil, Colombia, Mehico, Uruguay; Venezuela, Panama, Indonesia, Jordan, Malaysia, Đài Loan (Trung Quốc), Tajikistan, Thái Lan, Oman, Singapore, Thổ Nhĩ Kỳ, Brunei, Ai Cập, UAE.
Ngoài ra, 13 quốc gia khác tăng cường kiểm soát TLĐT; Nhật Bản quy định dung tích tối đa mỗi “điếu” TLĐT là 120ml; Phần Lan cấm hút TLĐT nơi công cộng. Tây Ban Nha và xứ Wales cấm hút TLĐT ở một số khu vực công cộng. Chính phủ Pháp cũng đang xem xét chuyện này. Cơ quan phòng chống và kiểm soát dịch bệnh Mỹ dự kiến sẽ giới hạn việc bán, tiếp thị và hút TLĐT nơi công cộng.
Năm 2016, FDA cấm bán TLĐT cho trẻ dưới 16 tuổi sau báo cáo 47 ca nghiện với 8 ca nặng, 2 ca sốc điện do hút TLĐT. Tháng 11.2017, bang New York, Mỹ, cấm hút TLĐT nơi làm việc, nhà hàng, quán bar và nơi công cộng.
Tháng 8.2018, Israel cấm nhập khẩu, bán TLĐT của Juul Labs, do chứa hơn 20mg nicotin/ml.
Từ cuối năm 2014, Thái Lan ra lệnh cấm sử dụng TLĐT. Nếu bị phát hiện, người sử dụng sẽ bị tịch thu, phạt tiền, thậm chí phải ngồi tù đến 10 năm. Một người Á bị giam 20 giờ, nộp phạt 100.000 baht (gần 70 triệu đồng) tiền bảo lãnh để được tại ngoại tại Thái Lan. Hai tháng sau, người này phải có mặt tại một phiên tòa ở Thái và nộp phạt thêm một khoản tiền lớn, nếu không sẽ bị cấm nhập cảnh vĩnh viễn. Một du khách Anh phải nộp phạt 125 bảng (khoảng 3,7 triệu đồng) sau khi bị giam giữ vì hút TLĐT ở Bangkok.
UAE tịch thu TLĐT tại sân bay. Brazil tịch thu, phạt hành chính đối với người sử dụng bị phát hiện!
Có thực không độc?
Năm 1963, Herbert A. Gilbert, người Mỹ, đăng ký sáng chế TL không chứa nicotin, không sợi thuốc, mà dùng dung dịch hóa hơi do nhiệt có vị thay thế khói thuốc, được cấp bằng năm 1965, tuy nhiên, sáng chế bị bỏ rơi gần 40 năm.
Năm 2003, Hàn Lực, dược sĩ Trung Quốc, phát triển TLĐT như ngày nay và được cho là hỗ trợ người nghiện TL cai nghiện, nhanh chóng trở thành xu hướng thế giới vì được quan niệm không độc hại như TL điếu.
Để có căn cứ so sánh cần nói về TL điếu mà không ít người chưa hiểu biết hoặc biết chưa đầy đủ: Trang thông tin về TL của Chính phủ Canada nói rằng trong TL có khoảng 2.500 chất, nhưng khi đốt chuyển hóa thành khoảng 4.000 chất. Theo Hội ung thư và Tổng hội y khoa Mỹ, trong 4.000 chất này có khoảng 200 chất rất độc và 69 chất gây ung thư. Gần đây hút TL điếu được cho là đưa vào cơ thể khoảng 7.000 chất. Những chất hoặc nhóm chất độc nhất là: Nicotin (C10H4N2) được Posselt và Reimann, người Đức, chiết xuất từ cây TL năm 1828 và Pictet cùng A.Rotschy tổng hợp năm 1904; chất này gây nghiện, hấp thu vào máu và tác dụng lên não trong khoảng 10 giây; gây tăng nhịp tim, co thắt mạch máu, tăng huyết áp do kích thích tuyến thượng thận tiết nhiều adrenalin. Hắc ín (tar - nhựa đường), chính là nhựa TL, chứa hàng chục chất gây ung thư và mỗi điếu TL có khoảng 18mg hắc ín.
WHO đã thử nghiệm: Đốt 150 điếu TL trong bình nước kín (tương tự phổi - môi trường kín), màu nước chuyển vàng; đốt 230 điếu, nước màu cà phê đen; đốt 400 điếu, nước đen kịt; cô đặc bình nước, thu được 7,2g hắc ín. Hắc ín bao gồm các chất gây ung thư: Nhóm Nitrosamin; nhóm PAH (Polycyclic aromatic hydrocarbon) - những Hydrocarbon thơm đa vòng, có trong nhiên liệu hóa thạch và sản phẩm đốt cháy khác, ví dụ Benzopyren (hay Pyren - C20H12), Fluoren...; Benzen; Acetaldehyd; Acrylonitril; Acrylamid; Acrolein và Crotonaldehyd (có trong khói rán, nướng thức ăn). Hắc ín là chất dính và nhầy, sẽ phủ lên lớp tế bào có lông chuyển của niêm mạc (mặt trong) hệ thống phế quản, làm suy giảm chức năng đẩy dịch nhầy (do hệ thống phế quản bài tiết) ra ngoài và nguy hiểm nhất là tác động lên hệ thống tế bào niêm mạc đường hô hấp, gây tình trạng viêm mạn tính, phá hủy tổ chức, biến đổi tế bào dẫn đến dị sản, loạn sản, nghĩa là ác tính hóa.
Ngoài ra, khói TL còn chứa Oxytcarbon (CO), Amoniac (được trộn vào TL để tăng hấp thu Nicotin ở đường hô hấp), Hydrogen cyanid (HCN). CO vào máu sẽ liên kết bền vững với Hemoglobin, làm giảm lượng oxy máu, máu đặc hơn nên làm tăng gánh cho tim; góp phần hình thành các mảng xơ mỡ động mạch, giảm hấp thu các chất dinh dưỡng thiết yếu, liên quan đến bệnh tim, đột quỵ và các vấn đề tuần hoàn khác. Formaldehyd (chất ướp xác - CH2O) và PAH kích thích mũi, họng, phế quản và mắt. Arsenic, Cadimi, Chì, Kẽm. Niken, Thủy ngân là những kim loại nặng gây tổn thương thận, gan... TL được cho là gây ra 25 bệnh lý ở hệ hô hấp trên và dưới; hệ mạch, hệ tiêu hóa, tai mũi họng và da. Đặc biệt là gây ung thư, ngoài các mô đường hô hấp, còn gây ung thư ở những cơ quan khác như thực quản, bàng quang, thận và cổ tử cung, nghe có vẻ bất hợp lý nhưng đáng tiếc, y học đã chứng minh là sự thật. PAH làm giảm trọng lượng thai khoảng 200g (trung bình) và là nguyên nhân sảy thai không rõ lý do, sinh non, băng huyết, gia tăng tỉ lệ thai dị tật bẩm sinh. Nicotin qua sữa mẹ ảnh hưởng xấu đến tăng trưởng ở trẻ sơ sinh. PAH làm giảm số lượng các tế bào thần kinh nhất là neurone và làm nam giới suy nhược sinh dục, liệt dương.
TLĐT vẫn có đủ Nicotin gây nghiện và những chất, nhóm chất gây ung thư như TL điếu: Nitrosamin, Benzen, Acetaldehyd, Formaldehyd; vẫn có đủ các kim loại nặng; ngoài ra TLĐT còn có Propylen glycol (hoặc Diethylen glycol) và Glycerin, hương liệu (chất tạo mùi) với hàng trăm loại mùi tinh dầu nghe tên rất trong lành như cherry, táo, cam hoặc ngọt ngào như kem, chocolate, thậm chí là mùi thuốc lá thật... Tuy nhiên có nhiều khác biệt: Các nhà khoa học ĐH Portland, Mỹ thử nghiệm ở điện áp 3,3V và 5V (TLĐT dùng pin để đốt). Ở điện áp 3,3V, lượng Formaldehyd không tăng đột biến, tuy nhiên với 5V, ngoài cảm giác rất khó chịu gọi là “hít khô” (Dry puff) mà mọi người đều cố tránh, thì lượng chất gây ung thư này tăng gấp 5 - 15 lần so với hút 20 điếu/ngày. Một người hút khoảng 3ml TLĐT đưa và cơ thể trên 14mg Formaldehyd, trong khi TL điếu chỉ 150microgam/điếu (3mg/20 điếu). Các nhà khoa học ở ĐH Patras, Hy Lạp cũng đưa ra kết luận tương tự sau thử nghiệm trên các tình nguyện viên. Propylene glycol (thường có trong mỹ phẩm) và bị liệt vào danh sách những thành phần “không sạch”, do kích ứng da mạnh, ảnh hưởng xấu đến hệ miễn dịch, nhiễm độc gan, suy thận và gây ung thư. Diethylene glycol là chất độc hại, Trung Quốc cấm chất này từ 2007, do hàng loạt nước ở Châu Âu, Mỹ, Á cấm nhập khẩu thuốc đánh răng Trung Quốc chứa chất này.
Nghiên cứu mới công bố trên Tạp chí sinh lý học Mỹ cảnh báo: Hương liệu và các chất phụ gia trong TLĐT làm tăng nồng độ 2 protein gây viêm, gây “stress” oxy hóa (là tình trạng các chất oxy hóa (các gốc tự do độc hại: Hydroxyl - OH, Ozon - O3, Superoxide - O2-, Hydrogen peroxide - H2O2, Lipid Oxidation Products - LOPs), chiếm ưu thế so với các chất chống oxy hóa bảo vệ cơ thể) ở mức độ tế bào. Trong khi propylen gây kích ứng tạm thời thì hương liệu trong tinh dầu TLĐT gây viêm mạnh hơn TL điếu. Một nghiên cứu của ĐH Havard, Mỹ kết luận 75% trong số 51 loại tinh dầu TLĐT chứa Diacetyl - chất gây viêm phổi tắc nghẽn. TLĐT làm tăng lượng chất béo trong gan, gây thoái hóa mỡ - tiền đề của nhiều bệnh gan. Kiểm nghiệm cho thấy, không khí ở nơi có người hút TLĐT tăng đáng kể lượng Nicotin và tăng 20% chất gây ung thư Hydrocarbon; kim loại nặng tăng gấp 2,4 lần. Vì thế, người không hút thuốc bị phơi nhiễm thụ động với hơi TLĐT có nguy cơ mắc hơn 25 loại bệnh tật như người hút trực tiếp. Nhiều người còn chưa biết, đã có nhiều sự cố nghiêm trọng do TLĐT. Năm ngoái, tháng 5, Tallmadge D'Elia, 38 tuổi, ở Florida, Mỹ, đã chết do TLĐT phát nổ, vỡ nền sọ và bỏng 80% da. Tháng 3, Austin, 17 tuổi, ở Nevada, vỡ hàm vì đang hút thì TLĐT phát nổ, các BS phải loại bỏ nhiều răng và phẫu thuật cố định xương hàm, 6 tuần sau nạn nhân mới lành và tháng 6 năm nay mới được làm răng giả. Tháng 2, năm nay, William Brown, 25 tuổi, ở Texas, tử vong do TLĐT phát nổ, phá vỡ mặt và động mạch cổ. FDA tiết lộ, từ năm 2015 - 2017, ở Mỹ có 2.035 người phải nhập viện vì thương tích do nổ vape.
Năm 2014, WHO công bố một báo cáo cho thấy TLĐT không có tác dụng cai nghiện TL truyền thống. Ở Việt Nam, đã có nhiều người nghiện cả hai! Cho rằng TLĐT không hại bằng TL điếu là thiếu căn cứ, để có cảm giác sảng khoái, người hút phải hít sâu để đủ lượng Nicotin, vì vậy, vẫn có đủ số và lượng chất tác hại vào cơ thể.
