Hôm 9.8.2020, trung tâm đã nộp kết quả thử nghiệm lâm sàng cho Bộ Y tế, nhưng kết quả này vẫn chưa được công bố. Ông có thể cho biết kết luận chính thức của những nghiên cứu này?
- Denis Yuryevich Logunov: Chúng tôi đã tiến hành đầy đủ các nghiên cứu tiền lâm sàng về tính an toàn và hiệu quả của vaccine, sau đó lại thêm hai nghiên cứu lâm sàng để nghiên cứu về các chỉ số an toàn và miễn dịch với sự tham gia của những người tình nguyện khỏe mạnh. Theo kết quả của các nghiên cứu này, vaccine cho thấy tính an toàn tốt và tính sinh miễn dịch cao. Nếu chúng ta lấy các chỉ số và số liệu cụ thể đã đạt được, thì hiệu giá kháng thể trung bình (GMT - Geometric Mean Tite - ND) ở những người tình nguyện đạt hơn 1 trên 14.000, gần 1 trên 15.000. Và 100% tình nguyện viên đã chuyển đổi huyết thanh. Chuyển đổi huyết thanh là gì, đó là khi hiệu giá kháng thể của một người tăng hơn 4 lần so với giá trị nền ban đầu. Các thông số của miễn dịch dịch thể cũng được đánh giá bằng phản ứng trung hòa virus, tức là bất hoạt trực tiếp virus bằng kháng thể. Các kháng thể trung hòa virus được tìm thấy ở tất cả những người tình nguyện được chủng ngừa bằng vaccine của chúng tôi cả trong trường hợp áp dụng dạng khô và trong trường hợp sử dụng các dạng lỏng của vaccine. Chúng tôi cũng phân tích các chỉ số khác nhau của đáp ứng miễn dịch tế bào, trong đó có các tế bào lympho gây độc - một thông số rất quan trọng của miễn dịch kháng virus. Tế bào lympho gây độc có tác dụng loại bỏ các tế bào nhiễm virus khỏi cơ thể, được tìm thấy ở tất cả những người tình nguyện được tiêm chủng. Như vậy, về tính sinh miễn dịch, chúng tôi đã thu được kết quả rất tốt. Còn về tính an toàn, các biểu hiện không mong muốn dự kiến như tăng nhiệt độ và cảm giác đau tại chỗ tiêm được quan sát thấy không phải xuất hiện ở tất cả những người tình nguyện. Nhưng những con số cụ thể này sẽ sớm được công bố.
Xin ông cho biết có bao nhiêu người tham gia đợt thử nghiệm giai đoạn 1 và giai đoạn 2?
- Trong giai đoạn 1 và 2, mỗi giai đoạn có 38 người tham gia, tức là tất cả có 76 người. Hai quy trình khác nhau ở chỗ vaccine về hoạt chất giống nhau, nhưng dạng tổng hợp thì khác. Một dạng là đông khô, dạng kia là đông lạnh. Thành phần hoạt chất là một, còn dạng thức vaccine là hai.
Độ tuổi của những người tham gia khác nhau như thế nào?
- Tình nguyện viên giai đoạn 1 và giai đoạn 2 được tuyển trong độ tuổi từ 18-60.
Báo chí quốc tế thường lặp lại tuyên bố rằng phải mất ít nhất là năm rưỡi để tạo ra một loại vaccine an toàn và đáng tin cậy. Ông có thể giải thích làm thế nào mà các nhà khoa học của Trung tâm Gamaleya đã tạo ra một loại vaccine trong thời gian ngắn như vậy, theo nghĩa đen là từ 5 đến 6 tháng?
- Thật sai lầm khi nói rằng, chúng tôi đã tạo ra vaccine từ con số 0 trong một thời gian ngắn. 4 thập kỷ đã trôi qua kể từ khi phát triển công nghệ vector adenovirus cho đến khi nó được đưa vào thực tế. Trong bốn thập kỷ này, một nền tảng công nghệ đã được tạo ra, đã được thử nghiệm trên hàng chục nghìn người, dựa trên vector của type huyết thanh thứ năm (AD 5 - ND) và trên cơ sở của type 26 (AD 26 - ND). Tổng cộng, kể từ năm 2015, vaccine dựa trên vector adenovirus đã được sáng chế tại Trung tâm Gamaley, hơn 3.000 người đã được chủng ngừa. Vì vậy, nó không phải và không thể là kết quả lao động trong 5 tháng. Đó là một công trình của vài thập kỷ.
Vaccine dựa trên vector adenovirus không chỉ được tạo ra ở Nga. Tại Trung Quốc, CanSino và Johnson & Johnson cũng đang làm việc với các vector adenovirus. Trước hết, đây là dựa trên sáng chế của các vaccine Ebola. Những nền tảng này được biết đến nhiều và được nghiên cứu kỹ lưỡng trong các thử nghiệm lâm sàng. Ngoài kết quả của các thử nghiệm lâm sàng cho thấy, sự an toàn của các nền tảng này dựa trên vector adenovirus. Chúng ta có thể bổ sung thêm rằng, tất cả chúng ta đều bị bệnh bởi adenovirus nhưng không ai bị bất kỳ hậu quả nào dưới dạng bệnh thân thể soma (là những bệnh không phải bệnh về tâm lý, như bệnh tim, gan, phổi, thận - ND). Người Mỹ đã thực hiện khối lượng công việc lớn về miễn dịch cho người bằng adenovirus thuộc tuýp huyết thanh thứ 4 và thứ 7. Họ tiêm vaccine adenovirus cho tất cả tân binh gia nhập Quân đội Hoa Kỳ. Một nghiên cứu tương quan hồi cứu lớn trên hơn 100.000 người được tiêm chủng cho thấy không có bất thường nào.
Ngoài ra, chúng ta đã sống chung với adenovirus hàng triệu năm, và không có mối liên hệ nào với các bệnh lý thân thể soma sau khi nhiễm adenovirus. Và chúng tôi đang nghiên cứu không phải với adenovirus sống, mà với vector adenovirus, đây là những virus mà các bộ phận trong bộ gene của chúng đã bị loại bỏ và chúng không thể sinh sản trong tế bào người. Như vậy, sống chung với adenovirus không có gì đáng sợ, còn với vector không có khả năng sinh sản thì là hoàn toàn an toàn. Và những điều tôi nói được khẳng định bởi hàng chục nghìn nghiên cứu về các vector này, bao gồm nhiều nghiên cứu lâm sàng.
Các nền tảng có sẵn này trên cơ sở của vector adenovirus cho phép phát triển sản phẩm nhanh chóng. Chúng ta có thể nhanh chóng sao chép một gene mà ta quan tâm, trong trường hợp này là gene mã hóa protein S (spike - ND) của coronavirus, chính phần gai tạo nên đặc trưng "vương miện" của coronavirus SARS-CoV-2. Các gai này phải được cung cấp cho cơ thể để hình thành khả năng miễn dịch. Tổng hợp gene và nhân bản thành vector là phần nhanh nhất của công việc. Và tất cả những gì tôi đã nói ở phần trước về việc nghiên cứu bản thân các adenovirus, nghiên cứu và sản xuất các vector adenovirus, việc tạo ra một nền tảng công nghệ là công việc của hàng thập kỷ trước đó rồi. Vì vậy, không thể gọi việc chế tạo vaccine của chúng ta là một câu chuyện chóng vánh. Câu chuyện nhanh chóng này được bắt đầu từ thời điểm chúng tôi đã có một nền tảng công nghệ trong tay.
Các vaccine khác sử dụng adenovirus type 26 hoặc type 5. Và vaccine của Nga sử dụng cả hai. Ông có thể giải thích chi tiết hơn cách thức hoạt động của nó?
- Nhìn vào lịch tiêm chủng quốc gia sẽ thấy nhiều loại vaccine được đẩy mạnh. Tức là bạn tiêm vaccine một lần, sau đó đến mũi thứ hai, thứ ba. Tại sao điều này được thực hiện? Để không chỉ hình thành đáp ứng miễn dịch cao mà còn kéo dài thời gian đáp ứng này, nhằm hình thành trí nhớ miễn dịch đáng tin cậy. Đây là một khái niệm sinh học chung. Nếu không tính đến kinh tế và quan tâm đến tính đúng đắn, thời gian và mức độ phản ứng miễn dịch, chiến lược tiêm chủng tăng cường cơ bản, tức là sử dụng hai hoặc nhiều loại vaccine, luôn tốt hơn. Và cần phải tiêm vaccine tăng cường cơ bản với các vector khác nhau vì một lý do đơn giản: Đáp ứng miễn dịch sau khi tiêm lần đầu thuốc cũng sẽ được hình thành trên vector, nếu ta đưa cùng một vector vào trong lần tiêm chủng thứ hai thì miễn dịch chống vector đã hình thành sẽ làm giảm hiệu quả tiêm chủng. Vì vậy, ta chỉ cần thay đổi vector mang chất thành một vector mà đáp ứng miễn dịch không nhận ra. Như vậy, chúng ta âm thầm đưa được hệ thống miễn dịch mang gene mong muốn và hình thành phản ứng miễn dịch với kháng nguyên đích. Nói chung, đó là toàn bộ ý tưởng, tôi không nghĩ đây là một suy nghĩ cao siêu. Trước hết, chúng tôi quan tâm đến hiệu quả và thời gian của đáp ứng miễn dịch, và tiêm vaccine tăng cường với các vector khác nhau là giải pháp tốt nhất cho việc này.
Bây giờ chúng ta đang nói về việc sẽ có bao nhiêu người sẽ tham gia vào giai đoạn thứ ba?
- Các con số cuối cùng đang được thống nhất, nhưng tôi có thể nói rằng các nghiên cứu sẽ bao gồm khoảng 30.000 - 40.000 người. Phiên bản cuối cùng của cách thức tiến hành vẫn chưa được phê duyệt.
Tại sao giai đoạn 3 của nghiên cứu sẽ được thực hiện sau khi đăng ký vaccine tạm thời?
- Ý tưởng và ý nghĩa của việc đăng ký tạm thời là cung cấp khả năng tiếp cận vaccine cho các nhóm nguy cơ và qua đó bảo vệ mọi người khỏi những hậu quả nặng nề do nhiễm bệnh hoặc tử vong. Đồng thời, việc lưu hành vaccine trong dân sẽ được thực hiện dưới sự kiểm soát chặt chẽ và việc đăng ký tạm thời này có thể bị đình chỉ bất cứ lúc nào. Mục tiêu của giai đoạn ba là đánh giá quy mô lớn về tính an toàn và hiệu quả ở một số lượng lớn người tình nguyện trong một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên đối chứng. Điều này là cần thiết để có được một khối lượng lớn dữ liệu thống kê về tất cả các tham số thử nghiệm. Ngoài ra, giai đoạn này cần thiết để đưa ra quyết định đăng ký thường xuyên lâu dài cho vaccine.
Trung tâm của ông đã bị đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chỉ trích. Họ nói rằng họ chưa xem bất kỳ nghiên cứu khoa học nào về vaccine này. Ông có thể cho biết trung tâm có bất kỳ tương tác nào với các đại diện của WHO không?
- Về nguyên tắc, việc đầu tiên là chúng tôi cung cấp kết quả cho các chuyên gia của Bộ Y tế. Mục tiêu là để có được một loại vaccine an toàn và hiệu quả càng nhanh càng tốt, và điều này đã được thực hiện. Có nghĩa là chúng tôi đã quyết định công bố số liệu sau khi được Bộ Y tế xem xét và cho phép thẩm định một cách khách quan. Vì vậy, hiện tại chúng tôi đã đăng ký thuốc, trong những ngày tới, bài báo bằng tiếng Anh sẽ được gửi cho một tạp chí quốc tế có thẩm quyền, nó sẽ được thông qua bình duyệt chuyên gia của các biên tập viên và phản biện. Quá trình này không phải là 1 hoặc 2 ngày mà sẽ mất một chút thời gian. Nhưng trong mọi trường hợp, tất cả tài liệu đã được thu thập và chúng tôi đang gửi để đăng tải. Hy vọng rằng sẽ không có căn cứ để chỉ trích chúng tôi trong thời gian sắp tới.
Các cán bộ của Trung tâm Gamaley có chịu áp lực nào từ các cơ quan khác nhau của chính quyền trong quá trình tạo ra vaccine không?
- Không, chính quyền chỉ đề nghị giúp đỡ chúng tôi. Tôi muốn nhấn mạnh rằng, một nhà sáng chế nhận được một chứng chỉ tạm thời, lại rơi vào trong những điều kiện tồn tại rất khó khăn dưới sự kiểm soát rất chặt chẽ từ mọi phía. Do đó, bạn biết đấy, chúng tôi cần phải làm việc chăm chỉ và cho ra một sản phẩm chất lượng, chúng tôi có trách nhiệm rất lớn. Và trong việc theo đuổi số lượng liều, ưu tiên của chúng tôi là không để giảm chất lượng, đảm bảo rằng mọi người được tiêm đúng loại vaccine tốt. Gây áp lực và nói rằng phải làm nhiều hơn và tốt hơn nữa là thật ngu ngốc. Nhưng để có thể sản xuất nhiều liều vaccine hơn, thì tổng thống, chính phủ, Quỹ đầu tư trực tiếp Nga (RDIF), giám đốc trung tâm của chúng tôi - ngài Alexander Gintsburg - đã làm mọi cách để tìm nguồn tài trợ để mở rộng và tăng năng lực sản xuất. Vì thế, ngược lại, đây là sự giúp đỡ, chứ không phải là áp lực.
Trung tâm có kế hoạch tăng năng lực sản xuất như thế nào?
- Vaccine dự kiến sẽ bắt đầu được sản xuất hàng loạt vào tháng 9 năm 2020. Đến cuối năm 2020, dự kiến đưa sản lượng vaccine lên 200 triệu liều. Để đạt được mục tiêu này, RDIF đang tài trợ cho việc khởi động sản xuất vaccine trên cơ sở các đơn vị sản xuất của các công ty trong danh mục đầu tư của mình là R-Pharm và Binnopharm, nằm trong thành phần của tập đoàn Alium. Ngoài ra, RDIF cũng nhận thấy sự quan tâm lớn của thế giới đến loại vaccine này và đã có kế hoạch tiến hành giai đoạn ba thử nghiệm lâm sàng độc lập ở Nga, ở nhiều quốc gia khác nhau, bao gồm Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, Brazil và Philippines, cũng như bắt đầu sản xuất hàng loạt ở một số quốc gia bằng cách hợp tác với các quỹ tự chủ của địa phương, trong đó có Ấn Độ, Hàn Quốc và Brazil. Ngoài ra, khả năng sản xuất vaccine ở Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ và Cuba đang được nghiên cứu. Hơn 20 quốc gia đã bày tỏ sự quan tâm đến việc mua Sputnik V, bao gồm UAE, Saudi Arabia, Indonesia, Philippines, Brazil, Mexico và Ấn Độ.
Hiệp hội các tổ chức nghiên cứu lâm sàng (ACOI) đã chỉ trích các nhà khoa học của Trung tâm Gamaleya về việc đã tự tiêm cho mình một nguyên mẫu vaccine do chính mình sản xuất. Theo họ, đây là một vi phạm thô bạo đối với tiêu chuẩn quốc tế. Trung tâm phản ứng thế nào trước lời chỉ trích này?
- Các nhà khoa học của trung tâm không hề vi phạm. Các nhà khoa học của trung tâm sẽ vi phạm nếu họ bắt gặp những tình nguyện viên trên đường phố và không cần những tình nguyện viên này ký vào thông báo đồng ý và bảo hiểm mà vẫn tiêm vaccine cho họ. Vì nhà sáng chế có quyền tự sử dụng những gì anh ta làm và điều này không được quy định bởi bất kỳ điều luật nào. Chúng tôi làm điều đó không phải vì chúng tôi muốn trở thành anh hùng hay trở nên nổi tiếng, mà đơn giản là chúng tôi làm việc trong "vùng đỏ", tức là với một loại virus nguy hiểm. Tất cả huyết tương của những bệnh nhân bị SARS-CoV-2 ở Moskva truyền qua chúng tôi, chúng tôi phải theo dõi hoạt động của những plasmas này liên quan đến virus sống, tức là cán bộ của chúng tôi thường xuyên bị đe dọa. Hơn nữa, một số người đã cao tuổi, một số người mắc bệnh nền. Nói chung, câu chuyện rất đơn giản: Có cơ hội bảo vệ người thân, có vaccine được tạo ra trên nền tảng được nghiên cứu toàn diện, và mỗi chúng ta tự tin vào sự trung thực của kết quả của chính mình và kết quả của đồng nghiệp. Chúng tôi có nhiều loại vaccine được tạo ra trên nền tảng công nghệ này, bao gồm cả những vaccine đã đăng ký và chúng tôi không mong đợi bất kỳ điều bất ngờ nào. Trước hết, chúng tôi đã cố gắng bảo vệ bản thân và người thân của mình.
Làm thế nào để so sánh mức độ kháng thể giữa những người đã được tiêm vaccine và những người đã từng nhiễm SARS-CoV-2, và tỉ lệ này có nghĩa là gì?
- Hiện nay, thế giới cũng đang tiến hành so sánh mức hoạt động huyết thanh ở những người đã khỏi bệnh với mức độ hoạt động ở những người tình nguyện được tiêm vaccine. Có một sự khác biệt khá lớn đối với người được tiêm chủng vì trong quá trình tiêm chủng, cơ thể không bị nhiễm độc, không có bệnh tật nghiêm trọng. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi mức độ kháng thể ở những người được tiêm chủng cao hơn những người đã bị bệnh. Chúng ta đã biết rằng ở nhiều người đã bị bệnh, các kháng thể xuất hiện, nhưng sau đó chúng không tồn tại được lâu, và với việc tiêm phòng thì đây là một câu chuyện đáng tin cậy hơn nhiều.
Ông sẽ nhận xét như thế nào về những lời chỉ trích rằng hiệu giá kháng thể trong vaccine của trung tâm rất thấp?
- Đây hoặc là sự hiểu nhầm về thuật ngữ hoặc chỉ là sự đánh tráo các khái niệm. Chúng tôi có hiệu giá lớn. Gần 1/15.000. Các phương tiện truyền thông nhầm lẫn hiệu giá trung hòa virus với hiệu giá kháng thể. Tất cả hiệu giá được chỉ ra trong hướng dẫn. Có gì để bình luận khi trên thực tế là 1/15.000 còn họ viết là 1/50. Nếu họ viết rằng 15.000 là không đủ, thì lúc đó tôi có thể tranh luận với họ. Và vì đây chỉ là sự giả mạo và bóp méo thông tin, nên chúng ta có thể bình luận gì nữa?
Có sự khác biệt nào về phương pháp tiến hành giai đoạn ba của thử nghiệm lâm sàng ở các nước khác nhau mà các nhà bình luận quốc tế bỏ qua khi họ nói về vaccine Nga?
- Chúng tôi sẽ làm mọi thứ theo luật của Liên bang Nga. Tôi không thực sự lo lắng rằng ai đó sẽ nhận xét rằng có điều gì đó không ổn với chúng tôi. Dù sao đi nữa, sẽ có người bình luận rằng có điều gì đó không ổn với chúng tôi. Bất kỳ thử nghiệm lâm sàng nào ở Nga đều được thực hiện theo Luật Liên bang số 61. Không một chuyên gia nào sống ở Nga sẽ chấp nhận kết quả nếu kết quả nhận được là vi phạm. Hơn nữa, nếu có những sai lệch nhỏ so với cách thức, chúng được ghi lại và xác định bởi các chuyên gia, nghiên cứu nói chung có thể bị tuyên bố là không hợp lệ và bị chặn lại. Theo đó, các chủ đầu tư có thể phải chịu trách nhiệm tùy theo quy mô của những vi phạm này. Chúng tôi làm việc trong trường pháp lý và thực hiện chuyên môn theo quy định của pháp luật Liên bang Nga. Nếu ai đó không thích luật pháp của Nga, thì đó là vấn đề của họ.
Trong quá trình tạo ra vaccine của Nga, chỉ có các nhà khoa học Nga làm việc, hay một số đồng nghiệp nước ngoài đã tham gia chế tạo vaccine?
- Không, loại vaccine cụ thể này chỉ được sáng chế tại Trung tâm Gamaley, chúng tôi không hợp tác với bất kỳ đồng nghiệp nước ngoài nào. Nhưng bản thân công nghệ là một tầng kiến thức khổng lồ và kinh nghiệm làm việc khoa học. Đương nhiên, rất nhiều người trên thế giới đang nghiên cứu nó và thông qua rất nhiều ấn phẩm khoa học, chúng ta dường như đã trao đổi kinh nghiệm với nhau trên một lĩnh vực khoa học thông thường. Rất nhiều nghiên cứu đã được thực hiện trước chúng tôi và không phải bởi chúng tôi. Tất nhiên, chúng tôi đã sử dụng tất cả kết quả khoa học công khai trong lĩnh vực này. Nhưng quá trình nghiên cứu triển khai trực tiếp vaccine, việc tạo ra và mở rộng quy mô chỉ được thực hiện bởi các nhà khoa học Nga.
