Truyền hình thực tế: “Nay phong thần, mai hóa thánh”

Nào là “thần tượng”, “thần đồng”, “tài năng khủng”, “trên cả tài năng”. Danh xưng “ảo” nhưng hệ lụy là thực. Tuy nhiên vẫn có những bé thực sự có tài năng đặc biệt, vì thế cần có hướng giáo dục đúng đắn để nâng đỡ “thân đồng” thực tài.

Không phải ai cũng dần nhận ra sự giả tạo, “thảo mai” và phũ phàng của truyền hình thực tế. Tất nhiên đối với đối tượng trẻ em, để tránh làm các bé tự ti và tủi thân thì những lời khen khích lệ là hành động tâm lý nhưng không thể khen quá tài năng, gây ra sự ảo tưởng.

Mở tivi xem các chương trình truyền hình thực tế, khán giả ngập trong những lời khen có cánh. Gần đây nhất là chương trình Biệt tài tí hon, cứ sau mỗi đêm thi, trên khắp mặt báo lại tràn lan “thần đồng bolero Nguyên Hoàng làm khuynh đảo ban giám khảo”; “Thánh nói Minh Khang cân cả ban bình luận”... Dù biết tài năng của bé rất đáng khâm phục nhưng tụng ca có phần quá lố kiểu: “Thật là vi diệu”, “con là tài sản quốc gia”, là “thần đồng”, “thiên tài”, “ở tuổi con không có ai được như con” khiến nhiều người đỏ mặt.

Có những trẻ mới chỉ dừng lại ở mức tài năng hoặc năng khiếu nhưng cũng được gán với 2 từ “thần đồng”. Ví dụ như bé Nguyễn Hạnh Mỹ Trâm 7 tuổi được phong tụng là “thần đồng nhảy múa”; hay Mai Nguyên Hoàng với danh xưng “thần đồng bolero” là điều khó hiểu. Bởi với việc ôn luyện và đào tạo tài năng nghệ thuật thì hiện tượng đó không hề hiếm trong xã hội, chỉ khác chăng các bé không được gọi là “thần đồng” bởi “không tham gia truyền hình thực tế.

Thậm chí trong Biệt tài tí hon, những người làm chương trình gọi “hát nhép” là một tài năng vẫn nhận được sự dễ dãi thỏa hiệp của dư luận. Trong khi đó, mỗi khi có hành vi “đạo nhạc”, “đạo văn” là dư luận lại được một phen dậy sóng. Xã hội luôn lên án hành vi hát nhép, bắt chước, sao chép và “ăn cắp” phong cách, chất xám đặc biệt trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật. Vậy chẳng phải là “trước sau bất nhất” hay sao? Dần dà người ta không còn phân định rõ được những tiêu chí tài năng là như thế nào? Việc những sân chơi cho trẻ em hiện nay đang xem việc hát nhép, nhái hình ảnh là một tài năng, là sự sáng tạo về lâu dài sẽ khiến thiên hướng nghệ thuật của trẻ nhỏ hình thành và phát triển lệch lạc dẫu các bé thật sự có tài năng hay không? Vậy truyền hình thực tế với việc tìm kiếm những tài năng nhí đang là bàn đạp, là đòn bẩy để tài năng của các bé thừa thắng xông lên hay chỉ là ròng rọc lúc nâng lên khi hạ xuống bất ngờ?

Trao đổi về hậu quả của việc nổi tiếng quá sớm với danh xưng “thần đồng”, “thiên tài”, “thánh”, chuyên gia tư vấn tâm lý và giáo dục kỹ năng sống Ngọc Thanh cho rằng: “Việc được gắn mác hoành tráng sẽ khiến các bé quá tự tin vào bản thân. Hơn nữa các bé sẽ chịu áp lực từ người lớn và dư luận. Sau khi được nổi tiếng với những tài năng hoặc năng khiếu của mình, báo chí, dư luận, bố mẹ sẽ quan tâm, kỳ vọng hơn rất nhiều, hoặc có những ý kiến trái chiều về tài năng của các em sẽ khiến các em rất dễ mất cân bằng tâm lý. Từ đó ảnh hưởng đến việc học tập, cuộc sống, thậm chính chính năng khiếu, tài năng của các em không thể phát triển hơn được.”

Chuyên gia tâm lý Ngọc Thanh cho biết thêm: “Trưởng thành từ quá sớm so với tuổi. Việc nổi tiếng từ quá sớm và tham gia vào các lĩnh vực hoạt động cộng đồng, trả lời phỏng vấn báo chí, truyền hình và bị săm soi vào đời sống cá nhân sẽ khiến các em trưởng thành về mặt tâm lý quá sớm”. Như vậy trẻ em sẽ đánh mất tuổi thơ, bị ép “chín non” và một số người bị ám ảnh bởi thành công trong quá khứ và nguy cơ thất bại trong tương lai. Người lớn có ý thức riêng, thế giới quan riêng họ. Còn trẻ em hoàn toàn chìm đắm trong những lời ca tụng mà người lớn phong cho mình, cái bóng quá khứ sẽ che phủ cả tương lai nếu như chúng ta không có sự giáo dục và định hướng đúng đắn cho trẻ nhỏ.

Tuy nhiên thực sự vẫn có những bé có khả năng đặc biệt thực sự như “thần đồng toán học” Phạm Viết Thiên Phước, “thần đồng ngoại ngữ” Minh Anh trong Biệt tài tí hon. Thế nhưng các em chỉ nổi lên trong những chương trình truyền hình thực tế, điều đó đặt ra vấn đề chúng ta đang thiếu chiến lược nuôi dưỡng tài năng.

Chuyên gia tâm lý Ngọc Thanh đã đề xuất hướng giáo dục như sau: “Chúng ta không nên quá lạm dụng các chương trình truyền hình, thay vào đó khi con có năng khiếu và tài năng thực sự hãy tìm đến các chuyên gia có chuyên môn “thẩm định” và tư vấn để giúp phát triển tài năng. Rất nhiều trẻ khi sinh ra nhờ “thiên bẩm” hoặc được rèn luyện có thể có những tài năng vượt xa so với lứa tuổi. Giáo dục cần định hướng trẻ vào các vùng phát triển tiềm năng này để bồi dưỡng và phát huy tài năng của trẻ”.

Cũng chung quan điểm đó, trao đổi với PV Báo Lao Động, PGS-TS Trần Xuân Nhĩ - nguyên Thứ trưởng Bộ GDĐT - cho rằng: “Bất cứ một sự kiện, hiện tượng nào chúng ta cũng cần đánh giá đúng mức của nó còn thổi phồng lên một cách thái quá không tốt. Tâng bốc trẻ em gây ra một sự chủ quan cho đứa trẻ. Đứa trẻ cho mình tài giỏi dẫn đến sự tự kiêu, tự mãn. Tuy nhiên vẫn có những cháu thực sự có tài năng thì từ gia đình, nhà trường phải chú ý bồi dưỡng phát huy. Phát hiện nhân tài mà không bồi dưỡng, phát huy, chăm sóc, khuyến khích thì cũng sẽ lụi bại”.