Một giấc mơ kéo dài hàng ngàn năm
Tác phẩm viễn tưởng New Atlantis của nhà văn Francis Bacon được xuất bản vào năm 1627, khi ông đã qua đời. Trong cuốn tiểu thuyết vẫn chưa hoàn tất này, tác giả mô tả về một xã hội nơi con người dùng khoa học để giành lấy quyền kiểm soát thế giới và cuộc sống của chính họ từ bàn tay của mẹ thiên nhiên. Đó là tham vọng mà cho tới tận giờ nhiều người vẫn mong đạt được.
Theo chiều dài lịch sử, con người đã có nhiều lần tìm kiếm các công thức mang lại sự bất tử, và đáng tiếc, chúng ta luôn thất bại. Trong tác phẩm Sử thi Gilgamesh - một trong những thiên anh hùng ca lâu đời nhất của nhân loại, ra đời vào khoảng hơn 2.000 năm trước Công nguyên - nhân vật chính đã quyết định thực hiện một hành trình dài và nguy hiểm để khám phá bí mật của cuộc sống vĩnh cửu.
Sau rất nhiều lần thử tìm kiếm, Gilgamesh nghe được câu chuyện rằng có một loài hoa nằm dưới đáy đại dương sẽ giúp mình trẻ lại. Bất chấp việc đã nhận được nhiều lời can ngăn - từ cả những người may mắn được các vị thần ban cho sự bất tử - rằng nỗ lực tìm kiếm sự trường sinh sẽ triệt hạ toàn bộ niềm vui sống, Gilgamesh vẫn tìm xuống đáy biển và hái hoa. Nhưng thành công của Gilgamesh không kéo dài lâu. Cuối cùng người hùng đánh mất bông hoa và phải chết như bao người thường khác. Câu chuyện về Gilgamesh, về nỗ lực chống lại chu kỳ sinh tử của cuộc sống phàm trần, là ví dụ rõ rệt cho thấy con người từ lâu luôn thèm khát sự bất tử.
Hoàng đế Tần Thủy Hoàng (259-210TCN) cũng bị ám ảnh với ý tưởng được sống mãi để điều hành đất nước. Ông điều rất nhiều đoàn thám hiểm đi tìm kiếm các biệt dược trường sinh. Nhưng khi Tần Thủy Hoàng ngày một già đi, trong lúc đáp án cho sự trường sinh vẫn chưa xuất hiện, ông bắt đầu lựa chọn các giải pháp tuyệt vọng hơn. Có bằng chứng cho thấy Tần Thủy Hoàng bắt đầu dùng các loại thuốc có sử dụng hợp chất thủy ngân sunfua rất độc hại. Và thế là thay vì tìm thấy sự trường sinh, các loại thuốc này khiến Tần vương nhanh xuống mộ hơn.
Tiến nhanh sang thế kỷ 19, thần dược trường sinh đã trở thành mốt ở phương Tây. Nhiều quán rượu và tiệm thuốc đã bán các hỗn hợp trường sinh do họ sáng chế ra. Với thành phần gồm nước, thảo dược và một lượng đáng kể đồ uống có cồn, các hỗn hợp này được quảng bá là có khả năng kéo dài cuộc sống, nâng cao tuổi thọ. Điều thú vị là ngày hôm nay các hỗn hợp này vẫn tồn tại, dưới dạng thực phẩm chức năng!
Nhưng phải mất thêm 100 năm nữa, các xã hội mới bắt đầu chấp nhận việc thay thế biệt dược trường sinh bằng các giải pháp khác dựa trên chứng cứ rõ ràng hơn, thực tế hơn. Cụ thể, từ những năm 1930, các nhà khoa học đã làm nhiều thí nghiệm trên chuột và đưa ra kết luận rằng việc hạn chế lượng calorie nạp vào cơ thể có thể giúp tăng đáng kể tuổi thọ. Phát hiện này vẫn gây ảnh hưởng nhiều trong cộng đồng những người tìm kiếm sự trường sinh trong ngày hôm nay.
Bất chấp thành công ban đầu này, nghiên cứu vào tiến trình lão hóa ở giai đoạn ấy vẫn chỉ có quy mô nhỏ. Tuy nhiên một cuộc cách mạng đã bắt đầu manh nha xuất hiện.
Những liệu pháp trường sinh từng gây bão
Năm 1945 chứng kiến sự ra đời của Hội Lão khoa Mỹ, nơi đã ra mắt một tuần báo khoa học đồng thời gieo mầm cho những mối quan tâm trong lĩnh vực nghiên cứu về sự lão hóa. Các công trình nghiên cứu đăng tải trên tạp chí của Hội Lão khoa đã mang lại nhiều thông tin giá trị, giúp tăng đáng kể sự hiểu biết của chúng ta về quá trình lão hóa trong giai đoạn đầu những năm 1980.
Hạn chế, can thiệp tới lượng calorie nạp vào cơ thể không còn là công cụ duy nhất trong các chương trình ngăn chặn sự già đi. Những nghiên cứu mới về cách thức tế bào giao tiếp với nhau thông qua việc phát tín hiệu và tác động của tiến trình này tới hành vi của tế bào cũng dần được làm sáng tỏ. Đáng chú ý là những nghiên cứu về hormone insulin, được cho là yếu tố ảnh hưởng tới nhiều khía cạnh của quá trình lão hóa.
Năm 1990, Daniel Rudman đã tạo ra những thay đổi bước ngoặt trong ngành thông qua việc nghiên cứu hormone tăng trưởng. Ông phát hiện rằng lượng nạc (cơ bắp) trong cơ thể (tất cả mọi thứ trừ chất béo) giảm đi thì các tế bào cũng giảm dần việc sản xuất hormone tăng trưởng.
Tò mò muốn tìm hiểu xem có thể đảo ngược được xu hướng này hay không, nhóm nghiên cứu của ông đã tiêm nhiều hormone tăng trưởng được tổng hợp nhân tạo vào cơ thể nhiều nam giới cao tuổi. Kết quả là nhiều cơ thể đã thay đổi theo hướng “trẻ hóa”, thể hiện qua các hoạt động như khôi phục khả năng phân hủy các tế bào chất béo, phát triển xương và tăng số lượng tế bào cơ bắp.
Phát hiện mới lập tức thu hút sự chú ý của giới kinh doanh. Nhiều người đã nhận thấy đây là cơ hội kiếm lời có một không hai dựa trên việc bán các liệu pháp chống lão hóa sử dụng hormone tăng trưởng. Các nhà báo cũng bị cuốn vào cơn lốc này, với vô số bài viết về những giải pháp thần kỳ giúp phục hồi tuổi thanh xuân. Thậm chí đã có những người lạc quan cho rằng chúng ta đã có thể tính tới việc chặn đứng sự lão hóa.
Từ đây nền tảng của ngành công nghiệp chống lão hóa ra đời. Dù rằng không ai biết điều gì sẽ tới khi nhiệm vụ tìm ra phương thức trường sinh hoàn thành, tất cả đều tin cái kết sẽ rất đẹp đẽ.
Cơn bão trường sinh hình thành cùng với phát hiện liên quan tới hormone tăng trưởng đã tan sau một thời gian gây sóng gió. Tuy nhiên nhân loại vẫn không ngừng có các phát hiện mới, mỗi lần đều khuấy động lại khao khát sống trường sinh.
Năm 2003, dự án giải mã bộ gene người hoàn tất sau thời gian dài triển khai. Dự án này được cho là sẽ mang tới nhiều đáp án cho các câu hỏi liên quan tới việc xử lý nhiều căn bệnh do tình trạng già hóa cơ thể, hoặc do lỗi gene, gây ra.
Nhưng hy vọng lắm chỉ để thất vọng nhiều. Rốt cục, nhân loại vẫn không có câu trả lời cho việc làm sao để ngăn chặn tình trạng lão hóa vẫn diễn ra khi con người ta ngày càng cao tuổi.
Trong những năm về sau, nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác nhau đã cố gắng đi tìm đáp án trong những lĩnh vực như y tế, khoa học thể thao, tâm lý, dược liệu, khoa học máy tính. Mối quan tâm chỉ càng lúc càng tăng thêm, đặc biệt là khi giới siêu giàu cũng vào cuộc. Họ tung tiền thành lập các công ty chuyên tìm cách kéo dài cuộc sống. Nỗ lực của họ đã mang tới một câu hỏi không thể tránh cho tất cả chúng ta: Liệu rồi cuối cùng nhân loại có tìm được bí kíp trường sinh?
Những hướng đi chủ đạo hướng tới sự bất tử
Hiện thế giới có một số xu hướng tìm kiếm sự bất tử chủ đạo. Đầu tiên là nhóm ủng hộ hoạt động đông xác. Mục tiêu nhóm này rất đơn giản, họ sẽ ướp lạnh thi thể người đã khuất, trong nhiệt độ lên tới hàng trăm độ âm, để chờ cơ hội tái sinh.
Những người cổ súy phương pháp này cho rằng người được làm đông xác không chết mà chỉ đang tham gia một giấc ngủ kéo rất dài và họ sẽ được hồi sinh ngay khi khi nhân loại đạt được những tiến bộ về mặt y học.
Hiện ngoài việc đông xác toàn bộ cơ thể thì cũng có những người lựa chọn việc chỉ làm đông lạnh bộ não. Nhưng liệu phương thức này có thành công? Nhà khoa học thần kinh Christof Koch đã công khai bày tỏ sự nghi ngờ về phương pháp này. "Cho tới tận hôm nay, chúng tôi vẫn không có bằng chứng cho thấy một bộ não bị đông lạnh có thể được "tái khởi động" trở lại và vẫn lưu giữ được mọi ký ức”.
Những người ủng hộ chỉ ra rằng trứng và phôi đông lạnh vẫn có thể được rã đông để sống trở lại, nhưng rõ ràng não bộ là câu chuyện khác. Não bộ lớn hơn và tiến trình đông lạnh làm hỏng các neuron thần kinh lưu giữ ký ức, vì thế sẽ khiến việc phục hồi ký ức là bất khả thi. Ngoài ra cho tới giờ vẫn chưa có ai từng được đưa trở lại cuộc sống từ trạng thái đông xác.
Xu hướng thứ hai là những người vị tiến hóa. Tư tưởng của những người này là khoa học và công nghệ sẽ giúp chúng ta ngày càng sống lâu hơn, thông minh hơn, sức khỏe tinh thần và thể xác đều được cải thiện đáng kể. Vấn đề nằm ở chỗ, cuộc sống hữu hạn của chúng ta dường như đã được lập trình vào mọi thế bào, nội tạng, hệ thống trong từng cơ thể, theo cách thức để đạt được sự bất tử, chúng ta phải giải quyết rất nhiều vấn đề, ở rất nhiều cấp độ phức tạp, cùng một lúc.
Xu hướng thứ 3 là thay đổi lối sống và tích hợp thiết bị vào cơ thể để kéo dài tuổi thọ hoặc nâng cao chất lượng sống. Những người này thường tìm cách thay đổi điều kiện sống của con người, đầu tiên là qua các lựa chọn liên quan tới lối sống như chế độ ăn và thể dục, sau đó là các hoạt động tăng cường thể xác như cấy ghép thiết bị hỗ trợ vào cơ thể, thay thế các phần cơ thể. Cuối cùng là điều chỉnh gene để kéo dài sự sống.
Tất cả nhằm đạt mục tiêu nắm quyền kiểm soát sự tiến hóa và biến đổi con người trở thành một giống loài khỏe hơn, mạnh hơn, nhanh hơn, quyến rũ hơn, cùng khả năng nhận thức phi phàm.
Fereidoun M. Esfandiary hay FM-2030 là một trong những nhân vật nổi tiếng của xu hướng này. Năm 1990, ông từng tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn với Larry King rằng thông qua việc sử dụng các phương pháp kéo dài tuổi thọ, ông có thể sống tới năm 2030 và sau đó sẽ đạt được sự bất tử. Thật không may, FM-2030 chỉ sống tới năm 2000 thì qua đời vì ung thư tuyến tụy. Hiện ông đang được đông xác tại cơ sở của Quỹ Alcor ở Scottsdale, Arizona.
Xu hướng thứ tư là các nhà khoa học muốn chuyển đổi tâm hồn thành một dạng thông tin có thể lưu trữ và tái tạo được trên máy tính. Nhiều tập đoàn công nghệ lớn, bao gồm cả Google, đã tiến hành nghiên cứu trong lĩnh vực này.
Gần đây nhất, công ty Neuralink của tỉ phú Elon Musk đã gây chú ý khi thông báo sẽ tìm cách để kết nối con người với các thiết bị điện tử như máy tính. Cụ thể, việc này sẽ diễn ra nhờ các bộ máy đọc não bộ - những cầu nối cần thiết sẽ tạo ra mối quan hệ cộng sinh thực sự giữa người và máy.
Cuộc chiến chống định mệnh không thể tránh khỏi
Nghiên cứu của Neuralink hiện vẫn đang ở trong giai đoạn ban đầu. Tuy nhiên công ty đã đẩy mạnh việc thí nghiệm cấy ghép thiết bị máy vào vùng mắt và tai động vật, để nghiên cứu khả năng đọc tín hiệu và phục hồi các giác quan này nếu chúng bị hư hỏng. Ngoài ra người ta cũng tiến hành các cấy ghép máy vào não sẽ cho phép người tật nguyền có thể điều khiển từ xa máy tính và robot.
Neuralink đang đặt mục tiêu sẽ cho phép từng cá nhân, thông qua thiết bị cấy ghép vào cơ thể, có thể kết nối mượt mà với các thiết bị điện tử, mạng Internet và sau đó là với người khác.
Để điều này có thể xảy ra, một giao diện máy đọc não sẽ được bơm vào trong mạch máu của chúng ta và di chuyển tới não bộ. Ở đó chúng sẽ tập hợp thành một cấu trúc dạng lưới nằm phía ngoài vỏ não của chúng ta và sẽ đọc tín hiệu não bộ.
Bất chấp viễn cảnh ghép máy vào cơ thể nghe như phim kinh dị ấy của Neuralink, vẫn có rất nhiều cá nhân khỏe mạnh đang sẵn sàng chờ ngày được sử dụng kỹ thuật tăng cường mới này. Một số thậm chí đi xa tới mức đã tiến hành phẫu thuật và cấy ghép sẵn một số thiết bị vào cơ thể, dù chúng chẳng có giá trị thực tế nào.
Nhưng theo giới quan sát, Neuralink và công nghệ mà nó tạo cảm hứng hình thành, có thể là cánh cổng dẫn chúng ta tới một thế giới khác. Thông qua nghiên cứu trong lĩnh vực này, chúng ta có thể chuyển đổi các tín hiệu sinh hóa của não bộ thành dữ liệu điện tử. Để rồi cuối cùng chúng ta có thể tái tạo lại chính mình trong một chiếc máy tính, qua đó có cuộc sống vĩnh cửu dưới dạng ký ức số và người khác có thể tiếp cận được với chúng ta bằng giao tiếp qua phần mềm.
Đây có thể là một giải pháp quá cực đoan đối với câu hỏi làm sao để sống vĩnh cửu. Nhưng ngoài kia vẫn có những cá nhân giàu có như doanh nhân Dmitry Itskov, người dồn tâm sức cho ý tưởng tích hợp cuộc sống của người với máy. Sáng kiến 2045 Initiative của Itskov coi các giao diện máy đọc não chỉ là bước đầu trong một hành trình gồm 4 phần, với cái đích là một bộ não nhân tạo sẽ chứa đựng đầy đủ tâm hồn của một con người. Bộ não nhân tạo đó sẽ điều khiển các thân xác đại diện cho con người, và như thế có thể khiến cho mỗi cá nhấn ống mãi.
Itskov và các nhà tương lai học khác đang hứa hẹn về sự bất tử. Nhưng để đạt được điều đó, chúng ta sẽ phải thực hiện sự đánh đổi lớn nhất: Bỏ đi thân xác phàm trần, cũng là một trong những thứ độc đáo nhất, giá trị nhất của mỗi con người.
Bộ não sinh học vĩnh viễn là con thuyền chứa tâm hồn chúng ta. Trong tương lai, nhân loại sẽ tiến gần tới điểm tạo ra một bộ não máy có thể mô phỏng hoạt động của não sinh học, chi tiết tới mức tạo ra một mạng lưới 100 tỉ euro thần kinh kết nối với nhau. Nhưng khi ấy liệu bạn có còn là chính bạn, như cái thời còn là phiên bản xương thịt bình thường?
Đây là câu hỏi không dễ trả lời. Nhưng có thể thấy việc dịch chuyển khỏi cái gốc sinh học cũng có nghĩa chúng ta sẽ giảm dần chất “người” như hiện nay. Những mối quan tâm đã khiến nhân loại xung đột với nhau trong hàng thiên niên kỷ, như các nguồn khoáng sản, của cải, tình cảm... sẽ không còn trở nên quan trọng nữa.
Những niềm vui vật chất từng là yếu tố nền tảng trong sự tồn tại của chúng ta - đồ ăn, âm nhạc, phim ảnh, thậm chí là các cung bậc cảm xúc - có thể sẽ bị thay thế bởi các tín hiệu ảo hoặc các chất kích thích để tạo cảm giác nhân tạo.
Chúng ta có tìm ra cách để vượt qua những trở ngại về thể xác đang cản bước của sự bất tử, hoặc phát hiện được cách thức tái tạo trí tuệ của con người trong máy móc hay không vẫn là những câu hỏi rất khó trả lời. Sau rốt thì nỗ lực của những người đang lãnh đạo cuộc chiến chống lại cái chết đang truyền cảm hứng để chúng ta có cuộc sống tốt hơn, hay họ chỉ đang cố gắng chống lại một định mệnh không thể tránh khỏi?
