Bị bỏ quên
Trưa ngày 8.6, gia đình cho bé Trần Văn L, 19 tháng tuổi, ở xã Tử Du, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc, chơi trên ôtô đóng kín cửa, không nổ máy, rồi để quên bé trên xe, từ khoảng trưa đến 3 giờ chiều trong ngày (khoảng 3 tiếng). Khi phát hiện, bé đã hôn mê, được đưa đến Trạm y tế xã cấp cứu rồi chuyển Trung tâm y tế huyện. Thân nhiệt trẻ 410C, co giật toàn thân, BS chẩn đoán sốc nhiệt, sơ cứu hạ thân nhiệt, truyền dịch nhưng tình trạng không cải thiện nên chuyển ngay BVĐK tỉnh Vĩnh Phúc. Tại BV tỉnh, tình trạng bệnh nhi nặng, tiên lượng xấu: Thân nhiệt 40,50C, co giật, kích thích, mạch rất nhanh, đi ngoài phân lỏng, rối loạn đông máu nặng, bạch cầu tăng, rối loạn điện giải, hạ canxi và kali máu, do hội chứng tăng thân nhiệt quá mức và thiếu ôxy. Kíp trực cấp cứu cho thở ôxy, tiếp tục hạ thân nhiệt, bù nước, điện giải, an thần để giảm thiểu tình trạng kích thích. Bốn giờ sau, bé dần tỉnh, tự thở, tần số mạch không còn nhanh, tri giác cải thiện, không còn co giật. Chiều 9.6, BS Nguyễn Văn Huy, Trưởng khoa cấp cứu, BV Vĩnh Phúc cho biết, bệnh nhi còn sốt nhẹ, đi phân lỏng, tiếp tục được truyền dinh dưỡng và nâng cao thể trạng. Sau hơn một ngày điều trị tích cực, sức khoẻ bé đã tiến triển tốt hơn, đặc biệt không phát hiện tổn thương não (biểu hiện bằng các triệu chứng thần kinh khu trú) và kết quả chụp CT.Scanner não không thấy hình ảnh tổn thương - điều các BS lo ngại nhất...
Bà Vũ Thị Kim Dung, Phó Hiệu trưởng trường tiểu học Nam Từ Liêm, Hà Nội cho biết, khoảng 7h20 sáng 9.6, Hiệu trưởng nhà trường nhận tin báo kèm hình ảnh học sinh nam bị bỏ quên trên ôtô 16 chỗ đỗ gần trường THCS Nam Từ Liêm, khu đô thị Xuân Phương, Q.Nam Từ Liêm, cách trường tiểu học hơn 150m. Trường lập tức thông báo tới các giáo viên chủ nhiệm, cử bảo vệ đi tìm tuy xe này không phải do trường quản lý. Khi một số người đang tìm xe thì một cô chủ nhiệm thông báo học sinh này vừa vào lớp. Em này là học sinh lớp 4, nói với cô giáo là ngủ quên trên xe vì không được ai gọi... Em đập cửa, nhờ người dân gần đó hỗ trợ đưa ra ngoài, rồi người lái xe ôtô chở tới trường bằng xe máy. Nhà ở phường Xuân Đỉnh, Q.Bắc Từ Liêm, cách trường khoảng 8km, hàng ngày, em cùng anh trai đến trường bằng ôtô do phụ huynh thuê chở nhóm học sinh tiểu học và THCS. Người dân xung quanh ước chừng học sinh này bị bỏ quên khoảng 20 phút, do biết giờ vào lớp của học sinh tiểu học là 7h45, của học sinh THCS là 7h15. Các em thường được chở đến trường lúc 7h và phát hiện em trên xe lúc 7h20, nhưng thường 7h45 mới đến giờ truy bài nên cô giáo chủ nhiệm chưa điểm danh, vì thế chưa phát hiện học sinh thiếu. Rất may là thời gian bị bỏ quên ngắn, buổi sáng trời mát nên không xảy chuyện. Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội đã yêu cầu Phòng Giáo dục và Đào tạo Nam Từ Liêm cùng nhà trường báo cáo sự việc.
Hệ lụy của sốc nhiệt
Dự báo thời tiết ngày 8.6: “... khu vực Hà Nội nắng nóng gay gắt với nền nhiệt độ cao nhất phổ biến 36 - 38oC, có nơi trên 38oC” và ngày 9.6 là “khu vực Hà Nội nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt với nền nhiệt độ cao nhất phổ biến 37 - 39oC”. Tuy nhiên, nhiệt độ thông báo là nhiệt độ đo trong bóng râm (gọi là nhiệt độ vườn khí tượng) thường thấp hơn nhiệt độ không khí bị ánh mặt trời chiếu trực tiếp khoảng 9 - 10oC, nghĩa là nhiệt độ không khí ngoài nắng hai ngày này lên tới 45 - 59oC. Các nhà khoa học đã đo nhiệt độ một xe Mazda 3 không bật điều hòa, đóng kín cửa, đỗ ngoài nắng với nhiệt độ không khí 45oC thấy sau 60 phút, nhiệt độ vỏ nóc xe đạt 78oC và nhiệt độ trong xe là 58oC, nhưng những bộ phận hấp phụ nhiệt mạnh còn cao hơn nhiều như ghế tới 65,4oC, vô lăng 63,5oC. Người ở trong xe đóng kín cửa không bật điều hòa dù đỗ trong bóng râm hay ngoài nắng đều bị say nóng, nghĩa là ở trong môi trường nhiệt độ không khí cao, không thoáng khí, tương tự người làm việc trong hầm lò hoặc nhà, xưởng không có gió, khác với say nắng là bị ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp lên cơ thể. Hai dạng này khác về bản chất: Say nắng do tác dụng sinh nhiệt của tia hồng ngoại, say nóng do cơ thể không thoát nhiệt được vì nhiệt độ môi trường cao hơn cơ thể, nhưng đều gây hậu quả tăng thân nhiệt cấp tính - gọi là sốc nhiệt và gây ra các rối loạn, tổn thương cơ thể giống nhau.
Sốc nhiệt là bệnh tăng thân nhiệt, khác với sốt. Mọi sinh vật sống, cả đơn bào hay đa bào đều phải duy trì cân bằng nội môi bao gồm nước, chất điện giải, độ pH, nhiệt độ... và nội môi trong, ngoài tế bào hằng định là yếu tố sống còn để tồn tại ở động vật máu nóng. Ở người, muốn duy trì quá trình trao đổi chất ổn định, thân nhiệt phải luôn ở 37oC và quá trình điều hòa nhiệt độ cơ thể diễn ra liên tục, không ngừng, bởi cứ mỗi giờ chuyển hoá cơ bản sẽ làm tăng thân nhiệt thêm 1,1oC. Trong khi sốt là tình trạng tăng thân nhiệt chủ động, do trung tâm điều nhiệt ở vùng dưới đồi thị (hypothalamus) của não phản ứng trước nhiều tác nhân (nhiễm trùng, nhiễm độc, mất nước, chấn thương...), thì say nóng, say nắng là tăng thân nhiệt cưỡng bức. Khi tốc độ tăng thân nhiệt cấp tính vượt quá khả năng thải nhiệt của cơ thể (đến 40,5oC là ngưỡng sốc nhiệt) sẽ kích thích phản ứng viêm và tiến triển tổn thương lan tỏa nhiều cơ quan có vai trò cân bằng nội môi. Đầu tiên là phản ứng viêm: Ở giai đoạn đầu sốc nhiệt, nhằm bảo vệ, cơ thể sản sinh ra nhiều chất trung gian đáp ứng viêm (cytokine, Interleukine..., giống như giai đoạn đầu nhiễm trùng) từ những tế bào (TB) bạch cầu và một số TB không phải bạch cầu. Các chất trung gian đáp ứng viêm này gây sốt (như mọi nhiễm trùng, do kích thích trung tâm điều nhiệt) trong khi thân nhiệt đang bị tăng cao cưỡng bức càng tăng cao hơn nữa và làm tăng tiết dịch ở thành ruột như một độc tố dẫn đến tiêu chảy; làm tụt huyết áp. Khi nhiệt độ tăng cao quá mức TB có thể chịu đựng sẽ dẫn tới thoái hoá protein.
Tuy các TB đều tự bảo vệ bằng cách sinh ra một protein (heat shock protein) để duy trì tồn tại khi nhiệt độ cơ thể tăng cao. Với thân nhiệt 42oC, tuỳ theo từng người, cơ thể có thể bị tổn thương sau 45 phút đầu hoặc duy trì được đến 8 giờ. Hậu quả cụ thể là: Đo nhiệt độ cơ thể thấy trên 40oC; da nóng và khô do nhiệt độ không khí cao cản trở thoát mồ hôi (nguy hiểm hơn nếu độ ẩm cao), đôi khi lại vã mồ hôi; mệt; đau đầu; đỏ mặt; nôn ói và tiêu chảy (có thể ra máu); loạn nhịp tim, hạ huyết áp; khó thở, suy hô hấp hoặc phát triển hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển; suy gan, biểu hiện bằng men gan tăng rất cao; suy thận biểu hiện bằng tiểu ít hoặc vô niệu, nguyên nhân do tiêu hủy các TB cơ vân làm tắc ống thận; hoặc nước tiểu có máu, do tổn thương cầu thận - bộ phận lọc máu để loại bỏ các chất độc sinh ra do quá trình chuyển hóa; máu cô đặc; rối loạn đông máu; tăng áp xuất thẩm thấu (phát hiện bằng xét nghiệm điện giải đồ); suy đa tạng.
Mọi ca sốc nhiệt đều xảy ra tình trạng phù não, đôi khi chảy máu mô biểu hiện bằng các triệu chứng rối loạn thần kinh TW: rối loạn tri giác (nhận biết người, vật...), rối loạn ý thức (khả năng định hướng bản thân, xung quanh, không gian, thời gian) từ lơ mơ đến mê sảng, nặng nhất là hôn mê và những cơn co giật. Tăng thân nhiệt có nguy cơ tử vong cao hoặc để lại di chứng động kinh do tổn thương não sẹo hóa. Ở trẻ nhỏ do não chưa phát triển hoàn chỉnh hậu quả của phù não biểu hiện bằng co giật sẽ ảnh hưởng xấu đến phát triển trí tuệ.
Tuy không nhiều nhưng hàng năm vẫn thường xảy ra những vụ việc tương tự. Năm ngoái, ngoài trường Gateway còn có lớp mầm non tư thục Đồ Rê Mí ở Tiên Du, Bắc Ninh, bỏ quên cháu Nguyễn Tấn L, 3 tuổi, từ 6h30 đến 15h30 trên xe. Cháu đến Viện nhi TW tri giác đã lơ mơ, hoảng loạn; không tiếp xúc được; rối loạn chức năng thận, rối loạn đông máu, tiêu cơ vân; thân nhiệt cao. Theo Viện nhi, sốc nhiệt kéo dài cứu được như cháu L là hi hữu vì trẻ tăng thân nhiệt và mất nước nhanh hơn người lớn, do cơ thể nhiều nước hơn.
Xin hãy luôn đếm số trẻ khi lên và xuống xe.
