Thơ, nhiếp ảnh và video cùng lên tiếng trong một thể nghiệm

Tại sao tác phẩm có tên là “6s.Trong.Khoảnh.Khắc.”? Với chị khoảnh khắc và thời gian có ý nghĩa như thế nào?

- Như tên gọi, đây là một thể nghiệm hình ảnh, thơ và là kết quả sáng tạo từ chuyến đi Châu Âu của tôi cuối tháng 3 đầu tháng 5.22 vừa qua, nằm trong chuỗi sáng tác về những khoảnh khắc và thời gian. Trong chuyến đi ấy, tôi đã qua nước Anh, Pháp, Hà Lan và Đức, gặp gỡ người yêu, những người bạn thân thiết, những người tôi mới quen và chưa quen, là người làm phim, nhiếp ảnh gia, học giả, người nghiên cứu, giáo viên, nhân viên, người nội trợ... Họ, những người Châu Âu, Việt Nam, hay từ nhiều nơi trên thế giới... sống và làm việc ở Châu Âu, tiếp đón tôi, dẫn tôi đi một cách ngẫu hứng, qua những khung cảnh đô thị và nông thôn, những nơi chốn nhiều người biết, qua những con phố và những rặng cây không tên.

Tôi đã trở đi trở lại Châu Âu nhiều lần, nhưng lần này, với những dịch chuyển liên tục, và một tâm thế tự do, tôi đắm chìm trong khung cảnh thơ mộng, vừa cổ kính vừa hiện đại ở Châu Âu, trải nghiệm đời sống thường ngày vừa yên bình vừa có những âm ỉ, biến động của thời kỳ gần kết thúc Covid và do tình hình ở Ukraina tạo nên ở Châu Âu và thế giới. Tôi sống trong từng khoảnh khắc của sự dịch chuyển qua những nơi chốn vừa thân quen vừa xa lạ ấy, trong khoảnh khắc của những bất ngờ và niềm vui không mong đợi, của những kết nối và tình yêu với con người và cảnh vật, của cảm nhận sâu thẳm về sự tồn tại và thời gian. Tác phẩm có tên là “6s.Trong.Khoảnh.Khắc” là do vậy, và tại sao là 6s thì đó là một cách chơi chữ vì trùng hợp số 6 là ngày sinh của tôi, s là giây và chỉ dấu thời gian cũng như những hình ảnh tôi chụp và quay đều bằng điện thoại iPhone 6s.

Với tôi, thời gian và khoảnh khắc luôn là những ám ảnh, là sự trở đi trở lại của những câu hỏi và suy tư về ý nghĩa của cuộc sống và sự tồn tại. Thời gian có vẻ mong manh, vô hạn, luôn trôi chảy và không nắm bắt được. Còn khoảnh khắc thì chắc chắn, hữu hạn, ngắt nhịp và dường như có thể nắm bắt, qua những dòng thơ, những bức ảnh, những thước phim... Khoảnh khắc là những minh chứng của sự tồn tại của tôi, của anh, của ai đó trong cuộc sống này, trong cái mênh mông vô hạn của vũ trụ và thời gian. Dù vậy, với tính tương đối, đôi khi thời gian chính là khoảnh khắc, và khoảnh khắc lại chính là thời gian, hoặc là một phần của nhau, hoặc ngược lại, hoặc như thế nào đó, tôi cũng khó có một phân định rõ, tuỳ thuộc vào cảm nhận và không gian (cười).

Sự kết hợp giữa ảnh, video và thơ xuất phát từ nguồn cảm hứng nào của chị? Và chúng bổ trợ cho nhau như thế nào?

- Ảnh, video và thơ tôi làm đều rất ngẫu hứng trong chuyến đi, và sự kết hợp này thực ra cũng như vậy. Những hình ảnh, ấn tượng và gợi cảm xúc đập vào mắt, tôi giơ điện thoại lên chụp và quay, bấm và quay nhiều lần để bắt được khoảnh khắc ấy, hay không phải khoảnh khắc ấy mà là nhiều khoảnh khắc của sự dịch chuyển, chảy trôi, biến đổi. Tuy nhiên, tôi chưa nghĩ đến việc sẽ làm gì với những hình ảnh và thơ này.

Từ trước chuyến đi, tôi có ý tưởng viết kịch bản và làm một bộ phim về chủ đề thời gian và khoảnh khắc, đặc biệt là sống trọn vẹn trong khoảnh khắc (in the moment). Trong chuyến đi, tôi chia sẻ ý tưởng này với những người bạn, và được gợi ý xem bộ ba phim “Before” của đạo diễn Richard Linklater để nghiên cứu học hỏi. Tôi xem “Before Sunset” trước, vì đó là bộ phim mà thật là ngẫu nhiên anh bạn tôi có mà cũng chưa xem, và sau đó mới xem ngược lại bộ phim đầu là “Before Sunrise” và bộ phim cuối “Before Midnight”. Trong “Before Sunset”, có một câu thoại “There is a moment in the moment/ Có một khoảnh khắc trong khoảnh khắc ấy” mà tôi rất thích, giúp tôi có thêm chất liệu cho kịch bản phim của mình, cũng như là cảm hứng để tôi lựa chọn, xâu chuỗi những hình ảnh, video và thơ để tạo nên“6s.Trong.Khoảnh.Khắc”.

Một số khán giả mới xem qua hỏi tôi “Thế thơ đâu nhỉ” vì chỉ thấy có mỗi bài thơ “Trong.Khoảnh.Khắc.” (cũng là phần chính tạo nên tiêu đề tác phẩm), bên cạnh chủ yếu là ảnh và video, với tên/chú thích là một phần nội dung của những hình ảnh ấy được viết như những dòng thơ trong một bài thơ. Tác phẩm, do vậy, là một sự thể nghiệm của hình ảnh và thơ, vì những chất liệu ấy được đặt tên và viết với vần và nhịp điệu thơ, được trình bày thành bốn phần ngắt nhịp như bốn khổ của một bài thơ, kết nối với nhau theo một trật tự để tạo nên cảm giác như đọc một bài thơ với tên gọi “6s.Trong.Khoảnh.Khắc”.

Tập thơ “Những thời khắc, những phút giây” của chị trước đây là những cảm xúc chân thành, rất thật, nó như những câu nói tự nhiên của chị từ nội tâm, mà không có sự cầu kỳ hay làm duyên, làm dáng ngôn từ. Và lần này “6s. Trong.Khoảnh.Khắc.” có vẻ như là sự tiếp nối đó?

- Đúng như anh nói và như đã trả lời một phần trong những câu hỏi trên, “6s.Trong.Khoảnh.Khắc.” là một sự tiếp nối của tập thơ “Những thời khắc, những phút giây”, với chủ đề về thời gian và khoảnh khắc, cũng như phong cách của tôi với những cảm xúc chân thành, tự nhiên, những cái nhìn sâu vào nội tâm với nhiều suy tư và phảng phất u buồn. Những hình ảnh và thơ trong “6s. Trong.Khoảnh.Khắc.” lần này cũng được trình bày một cách nhỏ xinh, trong một không gian tạo cảm giác thân mật và riêng tư, nơi người đến chầm chầm đọc, xem, nghe, như đọc và giở từng trang của một cuốn thơ nhỏ.

“6s.Trong.Khoảnh.Khắc.” được giới thiệu lần này trên tầng 6 địa chỉ mới của Trung tâm Hỗ trợ Phát triển Tài năng Điện ảnh TPD, trong phòng dựng phim nhỏ được ngăn ra và dàn dựng như một không gian trình bày tác phẩm đa phương tiện, với ảnh và thơ được in gắn trên tường, phần video được trình hiện trên một màn hình và qua tai nghe, với 6 chiếc ghế được đặt một số góc để công chúng sau khi xem tác phẩm có thể ngồi ngẫm nghĩ, uống trà, đọc thơ và trò chuyện với tác giả bên khung cửa sổ. Tác phẩm sau đó sẽ được đóng gói như bản in một cuốn sách với phần video được thể hiện bằng ảnh cùng tên gọi và QR code để người xem vẫn có thể mở xem trên Internet và tiếp nhận một cách đa phương tiện tác phẩm.

Trong tác phẩm này, bức ảnh nào chị thích nhất hay có kỷ niệm sâu đậm nhất và câu thơ nào làm chị đọc lại vẫn phải tự thốt lên “Wow”?

- Trong tác phẩm này, tôi thích và có kỷ niệm sâu đậm nhất với bức ảnh “Paris, mưa trên phố - Paris, pluie dans la rue”. Vì Paris luôn là lý do đầu tiên của những chuyến đi Châu Âu của tôi, Một Paris của tình yêu, với những sáng sớm dậy mua baguette ăn sáng với bơ và cà phê nóng, với khung cửa sổ mơ màng, với đường phố ướt mưa...

Như đã trả lời một phần ở trên, tác phẩm này có một bài thơ “Trong.Khoảnh.Khắc.” là bài duy nhất và cũng là phần chính tạo nên tiêu đề tác phẩm, bên cạnh chủ yếu là ảnh và video, với tên/chú thích là một phần nội dung của những hình ảnh ấy được viết như những câu thơ trong một bài thơ. Do vậy, tôi thích tất cả những “câu thơ” ấy, và tất nhiên là bài thơ “Trong.Khoảnh.Khắc.” vì nó gắn với kỷ niệm ở Paris, và vì nó rất ngắn với nhiều “khoảng trống hiện tại” và chiều không gian.

Bài thơ này tôi làm cũng rất ngẫu hứng, do vô tình thấy một người bạn mới quen trên Facebook đăng thơ của mình, như là một sự hưởng ứng và chia sẻ một bài viết “Khoảng trống hiện tại” từ page “Viết để tự do” nhân gợi ý hoạt động của ngày Thơ Haiku Thế giới (17/4). Trong đó bạn được mời dừng lại để ngắm nơi mình đang tồn tại, và góp chữ bằng cách viết 3 câu, theo quy tắc số chữ mỗi câu 5-7-5 mà câu đầu tiên là về nơi bạn đang ở; câu 2 về điều gì đó của nơi ấy và câu 3 về điều vừa xuất hiện trong suy nghĩ của bạn. Lúc đó, tôi đang ngồi trong căn phòng ở Paris, nhìn ra bậu cửa sổ có bình hoa tulip hồng sắp tàn, và nghĩ về chuyến xe bus đêm nay rời đây đi Amsterdam. Có cái gì đó vừa tĩnh tại của giây phút này ở đây, vừa u ẩn suy tư về sự dịch chuyển, đổi thay, xa cách... Nhưng cuộc đời là luôn là vậy, phải không? Luôn có một khoảnh khắc trong khoảnh khắc ấy...  Đó chính là tinh thần của bài thơ và cũng là của “6s.Trong.Khoảnh.Khắc”.

Quan niệm về nghệ thuật của chị? Dự án tiếp theo của chị sẽ là gì?

- Với tôi, nghệ thuật là đa phương tiện, không gò mình trong một form mẫu hay hình thức thể hiện nào, miễn là có ý niệm nào đó, gợi cảm xúc và liên tưởng, cũng như làm phong phú những cách nhìn, cách hiểu và cảm nhận của chúng ta về thế giới này.

Dự án tiếp theo của tôi là một bộ phim về chủ đề thời gian và khoảnh khắc. Tôi hy vọng hoàn thành kịch bản trong năm nay và tìm những cơ hội làm phim trong năm tới. Bên cạnh đó tôi vẫn tiếp tục các hoạt động tổ chức, sản xuất các dự án văn hoá nghệ thuật đương đại đa dạng từ kịch, phim, múa... như kinh nghiệm làm việc của tôi mười năm qua (cười).

Cám ơn chị và chờ đón tác phẩm sáng tạo mới của chị!