Tây Côn Lĩnh là dãy núi nằm ở phía Tây Hà Giang, trải dải trên hai huyện Hoàng Su Phì và Vị Xuyên. Ở Hoàng Su Phì, những thửa ruộng bậc thang đã có lịch sử hình thành từ 3 - 4 thế kỷ trước trên địa bàn các xã Bản Luốc, Sán Sả Hồ, Bản Phùng, Hồ Thầu, Nậm Ty, Thông Nguyên. Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã chính thức công nhận 760 ha trong tổng số hơn 3.000 ha diện tích ruộng bậc thang của Hoàng Su Phì là Di tích Quốc gia.
Công việc khai khẩn ruộng bậc thang và canh tác ở dãy núi Tây Côn Lĩnh được nối tiếp từ năm này qua năm khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo nên các triền ruộng tựa như những bức tranh nghệ thuật hoành tráng “treo” trên các sườn núi.
Lịch sử hình thành ruộng bậc thang gắn liền với lịch sử và văn hóa cư trú của tộc người trên dãy núi Tây Côn Lĩnh. Bà con quan niệm vạn vật hữu linh nên những thửa ruộng bậc thang, công cụ lao động và thóc lúa đều được phong thần như: Thần ruộng, thần lúa, thần sấm, thần mó nước...
Cộng đồng người Dao đỏ ở huyện Hoàng Su Phì còn tồn tại một lễ hội khá kỳ lạ là Lễ cúng hồn lúa. Người Dao đỏ quan niệm rằng cây lúa trên ruộng bậc thang cũng có phần hồn và phần xác như con người. Thầy mo Triệu Chòi Hín, người chủ tế trong Lễ cúng hồn lúa ở xã Hồ Thầu cho biết: “Sau khi thu hoạch lúa trên ruộng bậc thang thì vẫn còn những hạt lúa bị rụng, rơi vãi trong quá trình vận chuyển về nhà. Người Dao mình phải làm lễ để gọi hồn những hạt lúa đó về, để mùa sau không bị mất mùa, thóc lúa theo nhau về nhà nhiều hơn”.
Cùng với nghi lễ gọi hồn lúa thì trên những thửa ruộng bậc thang, từng bó lúa vẫn theo tay những người dân cần cù nơi đây gặt hái theo phương pháp cổ truyền vận chuyển về nhà.
