Đứng thứ 3 khu vực về chỉ số đổi mới sáng tạo
Theo Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ - Huỳnh Thành Đạt, năm 2020 toàn thế giới gặp nhiều khó khăn do dịch bệnh, suy thoái kinh tế chung. Trong bối cảnh đó Việt Nam đã vượt qua nhiều khó khăn, thực hiện "mục tiêu kép": Phòng chống dịch, phục hồi và phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm đời sống nhân dân. Trong thành công này, khoa học công nghệ có những đóng góp quan trọng.
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ - ông Lê Xuân Định cũng đã dẫn chứng cụ thể hơn, năm 2020 kinh tế Việt Nam là một trong những quốc gia tăng trưởng cao nhất trong khu vực và trên thế giới khi có mức tăng trưởng dương 2,91%. Đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) bình quân 5 năm đạt khoảng 45,2% (mục tiêu đề ra là 30-35%). Cũng theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, để phòng, chống COVID-19, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt 10 nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp quốc gia đột xuất. Các nhiệm vụ thực hiện nuôi cấy, phân lập virus SARS-CoV-2; sản xuất kit thử; nghiên cứu phát triển vaccine phòng COVID-19 Nanocovax đã được thử nghiệm lâm sàng trên người; nghiên cứu, sản xuất, thử nghiệm thành công sản phẩm robot sử dụng tại các bệnh viện và khu cách ly; chiếu xạ khử khuẩn miễn phí thiết bị, vật phẩm y tế phục vụ công tác phòng, chống dịch; phối hợp cùng các bộ, ngành xây dựng bản đồ vùng dịch sử dụng Vmap, phát hiện những người có nguy cơ lây nhiễm tại các điểm du lịch; xây dựng phần mềm khai báo y tế... Trong năm 2020, chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam đứng ở vị trí 42/131 quốc gia, nền kinh tế, duy trì thành công thứ hạng đã đạt được năm 2019 và đứng thứ nhất trong nhóm 29 quốc gia, nền kinh tế có cùng mức thu nhập, đứng thứ 3 trong ASEAN, sau Singapore và Malaysia. “Các kết quả nghiên cứu cơ bản đã góp phần phát triển một số hướng ứng dụng liên ngành, đa ngành giúp tiếp thu, làm chủ các công nghệ tiên tiến phục vụ sản xuất và đời sống. Năm 2020, số lượng công bố quốc tế của Việt Nam tăng gấp 1,4 lần so với năm 2019. Việt Nam nằm trong Top 50 nền kinh tế đạt được tiến bộ đáng kể nhất trong bảng xếp hạng theo thời gian”, Thứ trưởng Lê Xuân Định cho biết thêm.
Cần có cơ chế tháo gỡ những ách tắc
Chia sẻ tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - ông Lê Minh Hoan, đánh giá cao những đóng góp của khoa học, công nghệ đã giúp nâng giá trị gia tăng của nhiều sản phẩm nông nghiệp, mang lại lợi nhuận cao hơn và khẳng định các thành tựu của ngành nông nghiệp có vai trò của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo Thứ trưởng Lê Minh Hoan, thông qua các nhiệm vụ hợp tác, ứng dụng khoa học công nghệ nông dân Đồng Tháp được hỗ trợ sử dụng thiết bị thông minh trong canh tác nông nghiệp. Người dân không chỉ được tiếp cận phương pháp canh tác tiên tiến, nắm bắt thông tin mùa vụ kịp thời, nhờ các công nghệ hiện đại họ còn tham gia cung cấp kinh nghiệm canh tác bản địa, giúp tiết kiệm vật liệu đầu vào, mang lại sản phẩm có chất lượng cao, an toàn với người sử dụng.
Không phủ nhận cách mạng công nghệ 4.0 sẽ giúp nâng cao hiệu quả quá trình sản xuất, tuy nhiên theo Phó chủ tịch Hiệp hội ngành da giầy Việt Nam - bà Phan Thị Thanh Xuân chia sẻ, trong một số hoàn cảnh việc đầu tư cho công nghệ tự động hoá có thể khiến tăng chi phí sản xuất lên gấp 7 lần. Bà Xuân đưa ra dẫn chứng, với ngành da giầy, mỗi năm Việt Nam có thể sản xuất khoảng 24 tỉ đôi giầy dép, đứng thứ 4 trong khu vực về sản xuất. Còn riêng xuất khẩu, Việt Nam chỉ đứng thứ 2 sau Trung Quốc. Để sản xuất số lượng này cần rất nhiều nhân công. Chúng ta cũng từng nói về ứng dụng robot cho việc sản xuất da giầy, tuy nhiên rất khó khăn vì 1 robot có giá rất cao nhưng chỉ thay cho được 1 công nhân. Do đó, chúng ta không thể áp dụng hoàn toàn, vì vẫn phải dùng tới lao động chân tay để giá thành sản phẩm không tăng cao. Để hoà nhập với thế giới, chúng ta cũng cần hợp tác quốc tế. Ví như cần phải có giải pháp đào tạo về nguồn nhân lực, và nguồn lực tài chính, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, mới đủ đầu tư trong giai đoạn tới.
Ghi nhận những đóng góp của khoa học và công nghệ trong phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng, Thủ tướng đã tặng Bằng khen cho tập thể Bộ Khoa học và Công nghệ. Tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đánh giá cao và ghi nhận sự chuyển biến trong hoạt động của Bộ Khoa học và Công nghệ, đã nhanh nhạy, tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm, đột xuất (vaccine, kit thử, phòng chống dịch...), đồng thời, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng chỉ ra những tòa nhà chọc trời được thi công, những công trình lớn được xây lắp bởi những người Việt Nam cho thấy năng lực khoa học công nghệ của đất nước rất lớn. Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung nghiên cứu, đề xuất cơ chế vượt trội, tháo gỡ những điểm ách tắc và minh bạch hơn nữa trong cơ chế tài chính, bởi nếu không thay đổi quan niệm "nghiên cứu khoa học phải có rủi ro" thì sẽ rất khó. Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng mong muốn Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục phát huy những thành tựu đạt được trong giai đoạn trước để thúc đẩy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới, lấy doanh nghiệp làm trung tâm đổi mới sáng tạo. Phó Thủ tướng cũng mong muốn Bộ Khoa học và Công nghệ phấn đấu đi đầu trong công khai minh bạch để tạo cơ chế thúc đẩy sáng tạo trong cộng đồng những người làm nghiên cứu, trong đó tăng cường nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn.
