1. Ngày 11.8, TP.Vu Hồ, tỉnh An Huy, Trung Quốc (TQ) phát hiện axit nucleic của SARS-CoV-2 trên bao bì tôm đông lạnh nhập từ Ecuador. Ngày 12.8, TQ thông báo phát hiện này. Ngày 13.8, kênh truyền hình CNA (Channel News Asia) của Đông Nam Á, trụ sở ở Singapore, dẫn tin từ chính quyền TP.Thâm Quyến, Quảng Đông, TQ, cho biết, khi kiểm tra định kỳ ở quận Long Cương ngày 12.8, các cơ quan y tế thành phố (TP) này phát hiện một mẫu cánh gà đông lạnh nhập từ Brazil dương tính (DT) với SARS-CoV-2. Ngay lập tức Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) TP truy tìm, xét nghiệm những người tiếp xúc với các loại thực phẩm đông lạnh, tuy nhiên những người này không ai DT với virus này. Hiện TQ đã tạm ngừng nhập khẩu thịt từ Brazil và Brazil đang điều tra về thịt gà nhiễm SARS-CoV-2.
Hẳn nhiều người chưa quên, từ ngày 13.6, nhà chức trách phát hiện SARS-CoV-2 trên thớt thái cá hồi nhập khẩu ở chợ Tân Địa Phát, TP.Bắc Kinh và nước này đã ngừng nhập khẩu cá hồi từ Na Uy, loại cá hồi ra khỏi hệ thống siêu thị toàn quốc. Từ tháng 7, một số TP TQ như TP cảng Hạ Môn, Đại Liên, đã báo cáo các phát hiện SARS-CoV-2 trên bao bì tôm đông lạnh, nhưng không tìm thấy SARS-CoV-2 trên tôm trong các bao bì, song TQ tạm ngừng nhập khẩu mặt hàng này từ ba nhà sản xuất Ecuador. Từ tháng 6, TQ cũng bắt đầu kiểm tra kĩ lưỡng các container thịt và hải sản nhập về các cảng lớn từ sau khi xuất hiện ổ dịch Tân Địa Phát. Mặt khác, TQ cũng ngừng nhập khẩu một số nguồn thịt nước ngoài. Cũng từ tháng 6, các CDC ở Thâm Quyến đã xét nghiệm định kỳ các mẫu hải sản và thịt nhập khẩu. Các cơ quan y tế Thâm Quyến đã truy tìm và xét nghiệm cho những người tiếp xúc với nguồn thực phẩm nhập khẩu, nhưng tất cả đều âm tính với SARS-CoV-2. Ngày 3.7, hải quan TP.Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh phát hiện SARS-CoV-2 trên thùng chứa tôm và 3 bao bì tôm đông lạnh nhập từ Ecuador. Cuối tháng 7, Đại Liên phát hiện một người làm việc trong một công ty chế biến hải sản mắc SARS-CoV-2 và sau đó phát hiện 60 người cùng công ty này nhiễm virus. Đến ngày 9.8, TP này có 92 ca nhiễm SARS-CoV-2 và virus từ ổ dịch này được cho là đã phát tán ra ngoài Liêu Ninh.
Ông Wu Zunyou - Trưởng Bộ phận Dịch tễ học của CDC TQ - cho rằng, các đợt bùng phát SARS-CoV-2 ở Đại Liên, Bắc Kinh và Vũ Hán “có điểm chung” là đều liên quan tới việc mua bán và chế biến hải sản. Đầu tháng 8, TP.Yên Đài, Sơn Đông, TQ, thông báo phát hiện SARS-CoV-2 trên bao bì hải sản nhập về từ TP cảng Đại Liên. Ba công ty ở Yên Đài nhập hải sản về thông tin là hàng từ Đại Liên, nhưng nguồn gốc trước đó không được tiết lộ. Khi được hỏi hải sản nhập về được xuất khẩu hay chưa, nhân viên của Đơn vị ứng phó và phòng chống SARS-CoV-2 ở Yên Đài từ chối trả lời chi tiết. Tuy nhiên, theo Reuters, một phần hải sản ba công ty ở Yên Đài nhập về đã được chế biến để xuất khẩu, phần còn lại vẫn được giữ trong kho lạnh. Chính quyền TP Yên Đài cho hay, đã phong tỏa toàn bộ số hàng này. Tất cả người chế biến và kiểm soát hàng hóa đã được xét nghiệm và đều âm tính với SARS-CoV-2.
2. Thực hư chuyện thực phẩm đông lạnh và bao bì đựng sản phẩm này ở TQ có phải là nguồn lây nhiễm SARS-CoV-2 sang người hay không còn chưa ngã ngũ thì New Zealand có chuyện tương tự. Ở Auckland, TP lớn nhất nước này có 4 thành viên một gia đình DT với SARS-CoV-2 ngày 11.8, dù gần đây họ không ra nước ngoài, kết thúc 102 ngày không có ca lây nhiễm cộng đồng ở nước này. Một người đàn ông trong 4 người nói trên làm việc ở kho đông lạnh của Công ty Americold NZ, kinh doanh kho lạnh và vận chuyển TP đông lạnh. Tổng Giám đốc Y tế New Zealand - Ashley Bloomfield - ngày 12.8, từ Wellington cho biết, đang kiểm tra bề mặt kho lạnh mà người đàn ông làm việc. “Chúng tôi biết virus có thể tồn tại ở môi trường lạnh trong thời gian khá dài”. Theo Giám đốc điều hành Americold NZ - Richard Winnal, người đàn ông nói trên xin nghỉ ốm 9 ngày và anh này không tiếp xúc với nhân viên của ba chi nhánh khác thuộc công ty ở Auckland. Dù vậy, 26 đồng nghiệp cùng chi nhánh với anh này đã được lấy mẫu và hiện chưa rõ kết quả.
Từ giữa tháng 6, ông Wu nói rằng, CDC TQ đã xem xét các ca DT mới nhất, chia nhóm theo ngành nghề và ngày nhiễm virus. “Kết quả thấy số người bán hải sản mắc SARS-CoV-2 nhiều nhất, thứ đến là người bán thịt bò và thịt cừu. Không những thế, biểu hiện triệu chứng ở những người này còn sớm hơn ở những người bán các mặt hàng khác”. Ông nói rằng, mật độ virus ở các quầy hải sản, thịt bò và thịt cừu cao hơn những khu vực khác. “Những phát hiện này gợi nhớ khi SARS-CoV-2 bắt đầu bùng phát, ở chợ Hoa Nam, Vũ Hán, nhà chức trách chú trọng điều tra khu vực buôn bán động vật hoang dã, nhưng các sạp hải sản lại ở ngay bên cạnh”, ông phân tích. Hồi tháng 1, khi các ca nhiễm SARS-CoV-2 đầu tiên được phát hiện, CDC TQ cho biết, hầu hết mẫu DT được thu thập ở khu vực phía tây chợ Hoa Nam, nơi bán động vật hoang dã và cả hải sản. Ông Wu cũng nói rằng, so sánh kết quả điều tra hiện tại với Vũ Hán và Bắc Kinh, các nhà khoa học sẽ có thêm hướng đi khác để làm sáng tỏ bí ẩn về nguồn gốc SARS-CoV-2. “Hải sản có cả tươi sống và đông lạnh, nhiệt độ thấp, độ ẩm cao, thuận lợi để virus sống sót. Ông Wu cho rằng, SARS-CoV-2 có thể tồn tại trên bề mặt thực phẩm đông lạnh tới 3 tuần và CDC TQ nghi ngờ hàng hóa bị nhiễm virus là nguồn gốc đợt bùng phát dịch từ chợ Tân Phát Địa. “Chúng tôi cần phân tích sâu hơn tại sao các quầy hàng này trở thành trung tâm của đợt lây lan”. Cũng tháng 6, Li Fengqin - Giám đốc Phòng thí nghiệm vi sinh học thuộc Trung tâm đánh giá rủi ro an toàn TP quốc gia TQ - từng trả lời báo chí rằng, không thể loại trừ khả năng TP đông lạnh nhiễm virus là nguyên nhân dẫn tới các ca nhiễm SARS-CoV-2 mới.
3. Nhật báo Singapore, Straits Times, ngày 14.8, dẫn nhận định của các chuyên gia y tế Singapore ở BV ĐH quốc gia Singapore, ĐH Y Duke-NUS và ĐH Y Saw Swee Hock về nguy cơ người nhiễm SARS-CoV-2 từ thực phẩm đông lạnh là rất thấp, nhưng có thể sẽ cao hơn với những người làm việc trong các cơ sở thực phẩm đông lạnh. Trong một tuyên bố chung gần đây, Bộ Nông nghiệp và Cục quản lý Thực phẩm, dược phẩm Mỹ cho rằng, đến nay không có bằng chứng vững chắc nào cho thấy SARS-CoV-2 lây từ thực phẩm đông lạnh. Mike Ryan - Giám đốc Chương trình Y tế Khẩn cấp của WHO - cũng khuyên: “Không có bằng chứng cho thấy thực phẩm hoặc chuỗi thực phẩm liên quan tới lây lan của SARS-CoV-2. Mọi người nên cảm thấy thoải mái và an toàn, không phải lo sợ về thực phẩm, bao bì thực phẩm, hoặc quá trình chế biến, vận chuyển chúng”. Theo WHO, TQ đã xét nghiệm vài trăm nghìn mẫu bao bì, nhưng chưa đến 10 chiếc phát hiện SARS-CoV-2. Sau khi phát hiện virus trên bao bì tôm ở một nhà hàng, TP.Vu Hồ đã xét nghiệm nhân viên, thực phẩm, bề mặt bên trong nhà hàng cùng nhân viên công ty bán tôm và các thành viên gia đình họ, tất cả đều âm tính. Tháng 4, các chuyên gia Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc đăng tải nghiên cứu trên Tạp chí Asian Fisheries Science: SARS-CoV-2 không thể lây nhiễm cho động vật thủy sinh, cũng không truyền sang người qua con đường này.
“Rất khó để xác định gà đông lạnh bị nhiễm virus ở khâu nào” - nói như nhân viên một công ty xuất khẩu thịt Brazil - và đương nhiên bao bì cũng vậy. SARS-CoV-2 có thể từ người mang trùng nhiễm vào thực phẩm, bao bì qua hơi thở và giọt bắn, ở các khâu chế biến, đóng gói, vận chuyển. Tuy nhiên, ở bao bì, thịt gà hay cá virus bị bất hoạt vì không có thụ thể thích hợp để xâm nhập tế bào, phát triển và bị “giết” bởi thời gian. Nhiều nhà khoa học Mỹ, Israel, Ấn Độ đều cho rằng, ngay cả khi bám trên các bao bì, SARS-CoV-2 cũng khó có thể tồn tại sau thời gian dài vận chuyển hàng hóa giữa các địa điểm. Từ khi đại dịch bùng phát đến nay, vận chuyển hàng hóa vẫn diễn ra khắp thế giới. Nếu bề mặt (dù đông lạnh hay không) là một đường lây, thế giới sẽ ghi nhận nhiều ca SARS-CoV-2 hơn hiện tại. Việc phát hiện ARN của SARS-CoV-2 trên bao bì không phải mối đe dọa lớn, chỉ chứng minh SARS-CoV-2 từng tồn tại. Về lý thuyết, ARN vẫn có khả năng lây nhiễm, nhưng thực tế thì không. Nếu virus trên bề mặt sang người, rửa tay bằng cồn sẽ đủ diệt, còn nếu có trong thực phẩm chỉ cần nấu chín.
