Đã gần 30 năm kể từ khi tôi xa nước Nga, thủ đô Moskva xinh đẹp - nơi ghi dấu bao kỷ niệm những năm tháng sinh viên, nơi tôi hay tự hào gọi: Quê hương thứ hai của tôi, tình yêu của tôi!
Thật khó tìm được từ ngữ thích hợp nhất diễn tả chính xác cảm giác hồi hộp của bản thân vài ngày trước khi tôi trở lại thăm xứ sở Bạch Dương sau khoảng thời gian dài đằng đẵng. Cảm xúc lấn át khiến mỗi câu, mỗi chữ của tôi như vỡ vụn trước khi tôi kịp nói gì đó...
Tôi sẽ nói với bạn thật đơn giản: Phấn khởi có, bồn chồn có, nhưng cảm giác lo lắng chiếm nhiều nhất. Tại sao ư? Bạn thử tưởng tượng: Khi ta phải rời nơi lưu giữ những năm tháng đẹp nhất của tuổi thanh xuân, nơi ta gắn bó sâu đậm đến mức khi rời đi, ta không thể không quyến luyến nhìn, nhớ lại và những bước chân trở nên nặng nề khi ta cất bước đi, ta cảm giác mình không khác gì một cái cây cổ thụ lâu năm với những chiếc rễ cắm chặt xuống đất bị buộc phải nhổ lên.
Tôi đi Nga với tâm thế của một người trở về chốn cũ. Hành trang của tôi cho chuyến đi trở lại này đơn giản lắm, trong tâm tưởng, tôi mang theo hai cái bao: Một rỗng, một đầy. Bao đầy tôi bỏ vào đó những ký ức của thời nước Nga Xô viết, của thời sinh viên, để khi đến những nơi tôi từng qua, những thứ đẹp đẽ hằn sâu trong thẳm thẳm ấy sẽ gợi nhắc cho tôi đấy là nơi nào, tôi đã làm gì ở chốn ấy. Bao rỗng tôi sẽ bỏ vào đấy những kỷ niệm mới, những món đồ lưu niệm lung linh đẹp đẽ của nước Nga hiện đại và phát triển.
Chuyến đi Nga của tôi kéo dài 75 ngày. Ngoài Thủ đô Moskva, tôi còn đến một vài thành phố khác của Nga. Tuy nhiên, trong bài viết này tôi chia sẻ nhiều hơn những tâm sự của mình trong thời gian ở Moskva.
Về thăm trường cũ
Việc đầu tiên khi đến Moskva là tôi trở lại trường Đại học tôi từng học và thăm ký túc xá cũ.
Trước đây tôi học ở trường Đại học Tổng hợp Quốc gia LB Nga mang tên Lomonosov (MGU), khoa Tâm lý học. Trường vẫn luôn nằm ở vị trí đầu bảng trong danh sách những trường đại học tốt nhất Liên bang Nga; nổi tiếng nhất với những khoa thuộc ngành Khoa học - Tự nhiên. Trường đào tạo ra nhiều nhà khoa học, vật lý học, hóa học xuất chúng của thế giới.
Sau bao nhiêu năm, tòa nhà chính vẫn vậy - sừng sững, hiên ngang trên Đồi Chim sẻ, một trong những biểu tượng một thời của Liên bang Xô Viết. Khuôn viên trường rộng mênh mông, tôi cầm máy ảnh chụp mỏi cả tay. Chỗ này khu nhà chính cao tít, chỗ kia tượng nhà bác học Lomonosov - người thành lập trường vào năm 1755, chỗ kia hàng cây xanh.
Tôi chụp những rặng táo quanh trường, vườn thực vật trong khuôn viên trường. Tháng Bảy vào mùa táo, các rặng táo xanh tươi vui mắt. Nhớ lại thời đi học hay đi vặt táo cùng bè bạn, lòng cứ rộn ràng xao xuyến.
Tòa nhà chính nằm ở nơi tuyệt đẹp, nhưng tôi lại không học trong đấy. Khoa tôi học - khoa Tâm lý nằm ở nhà số 11 đường Mokhovaya kế bên Quảng trường Đỏ.
Đang hè, sinh viên nghỉ hè nên khoa được cải tạo, sơn sửa mặt ngoài để chào đón năm học mới. Cảm xúc ùa về trong tâm trí. Tôi đi quanh, chụp vài tấm hình, rưng rưng nước mắt nhìn tấm biển hiệu màu đỏ ghi “Khoa Tâm lý học - trường Đại học Tổng hợp Quốc gia LB Nga mang tên Lomonosov”. Ôi một thời sinh viên của tôi đấy!
Thời sinh viên, tôi ở 2 ký túc xá khác nhau: Năm dự bị ở ФДС 1 và 5 năm Đại học ở ДАС. Ký túc xá ФДС thân thương với vườn cây đầy hoa lá. Hiện tại, tôi được biết, đa phần sinh viên Trung Quốc sống trong ký túc xá này.
Nhà ДАС, nơi tôi gắn bó trong 5 năm thì nằm trên phố Svernik. Tòa nhà ký túc xá như một con tàu trắng to lướt trên mặt sóng. Nhà ДАС chính là nơi nhà thơ, nhà báo Đỗ Quý Doãn (lưu học sinh Khoa Báo chí - MGU) viết nên bài thơ “Giữa Mạc Tư Khoa nghe câu hò ví dặm” được cố nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc thành ca khúc nổi tiếng cùng tên.
Được biết, hiện tại ký túc xá nằm trong dự án cải tạo của Chính phủ Nga, tôi vui lắm, Chính phủ Nga luôn chú ý quan tâm chăm sóc cho đời sống sinh viên.
Về thăm trường cũ sao mà nhớ thế, vui thế! Tôi đâu đến một lần, chụp vài ba tấm ảnh làm kỷ niệm. Tôi quay lại vài lần, ngó nghiêng, xem xét từng ngõ ngách. Phần vì nhớ lại ngày xưa, phần cũng muốn ghi lại những hình ảnh nơi xưa cũ trong thời hiện đại mới.
Moskva đổi thay, bừng sáng
Với chiếc máy ảnh trong tay, tôi bồi hồi lang thang qua từng cung đường quen thuộc, những con phố nhỏ từng ghi dấu một thời tuổi trẻ. Moskva thay đổi nhiều quá! Đẹp hơn, sạch hơn, hiện đại hơn, từng góc phố sáng bừng, mới mẻ. Quen mà lạ với tôi.
Đi dạo quanh thành phố, tôi cứ mong mình không bị lạc! Đường phố được xây sửa lại nhìn khang trang hơn hẳn so với thời của tôi. Tôi sợ tôi lẫn, tôi sợ mình quên không nhận ra nơi quen thuộc, nên mỗi nơi tôi đều ghé qua lại từ 2 - 3 lần.
Thủ đô Moskva - thật đúng là phố trong rừng, rừng trong phố. Đi đâu cũng thấy những hàng cây rậm rạp xanh mướt. Cây nhiều như vậy, không khí trong lành cũng dễ hiểu!
Để nói về độ hiện đại của nước Nga nói chung và Moskva nói riêng, không thể không nhắc đến hệ thống metro. Tính tới thời điểm hiện tại, Thủ đô Moskva có tổng cộng 393 bến tàu điện ngầm. Tại Thủ đô, việc xây dựng các bến tàu điện ngầm diễn ra hàng năm nhằm đảm bảo sự thuận tiện trong việc di chuyển của người dân. Nếu các bến tàu mới mang hơi thở trẻ trung đương đại, thì các bến tàu cũ của thế kỷ trước vẫn mang trong mình dáng dấp của một thời Xô viết hoàng kim.
Tôi ghé lại các bến tàu cũ, đồng thời lò dò thăm thú những bến tàu điện ngầm mới. Các bến tàu cũ luôn được cải tạo hàng năm nên vẫn giữ cho mình vẻ đẹp riêng.
Các thế hệ lưu học sinh người Việt tại Nga, học tại Moskva chắc chắn không bao giờ quên được vẻ đẹp của những bến điện ngầm như “Arbat”, “Universitet”, “Mayakovskaya”, “Kitai - Gorod”, “Okhotny Ryad”... Bến nào bến nấy nườm nượp người ra vào. Bến “Mayakovskaya” vẫn luôn là bến đẹp nhất - một tác phẩm nghệ thuật thật sự!
Dù rất thích và nhớ các bến cũ, tôi không khỏi tò mò, háo hức khi khám phá những bến tàu mới. Một số bến được xây vài năm trước, một số bến mới khánh thành trong năm 2023. Trước khi sang Nga, tôi đã biết chút ít về hệ thống tàu điện ngầm ở Moskva, nhưng phải đến lúc tận mắt chứng kiến, tôi choáng váng vì sự đồ sộ và độ đầu tư của chính quyền thủ đô trong việc mở rộng hệ thống giao thông dưới lòng đất.
Moskva là một thành phố lớn, việc các bến tàu mới được xây dựng liên tục chính là lời giải đẹp nhất cho bài toán tắc nghẽn giao thông - vấn đề muôn thuở, nan giải ở các thành phố lớn.
Trong năm 2023, Thủ đô Moskva khánh thành tuyến Đường vòng tròn lớn metro với 31 bến tàu. Tôi được biết, dự án Đường vòng tròn lớn được nhen nhóm từ năm 1985, nhưng do không đủ nguyên vật liệu thời ấy nên việc xây dựng phải dời lại. Với máy móc, công nghệ hiện đại của thế kỷ 21, Đường vòng tròn lớn metro dài 71km được xây dựng, đã vượt mặt tuyến metro của Bắc Kinh Trung Quốc (57km).
Ngồi trên tàu đi một vòng, vẻ đẹp của các bến tàu mới khiến tôi choáng ngợp. Nhanh, sạch, hiện đại, có hệ thống metro như vậy, cần gì phải sắm một chiếc ôtô đi làm nữa nhỉ? Tôi lẩn mẩn nghĩ.
Người ta hay nói, cái lạnh của mùa đông khắc nghiệt khiến cho nước Nga luôn mang trong mình vẻ gì đó buồn bã. Nhưng khi bạn đến và ngắm nhìn, chứng kiến sự thay đổi của nước Nga, Moskva bằng chính đôi mắt mình, bạn sẽ thấy câu nói ấy chỉ đúng một phần nhỏ...
Quê hương thân yêu thứ 2 của tôi luôn phát triển - sự phát triển diễn ra đâu theo năm, mà theo tháng, hàng ngày. Lạ mà quen - Thủ đô Moskva vẫn giữ trong mình những nét đẹp cũ khiến cho những người đến thăm lại như tôi cảm thấy quen thuộc giữa nhiều sự mới mẻ.
Tuổi hai mươi, tôi lần đầu đến với nước Nga, được cử đi học ở một trường đại học danh tiếng thế giới. Có thể tự hào nói, tôi (và hàng nghìn lưu học sinh Việt Nam khác nữa!), hàng chục năm qua, trưởng thành, nên người cũng có phần nhờ những năm tháng được học tập, sống ở nước Nga, ở Liên Xô (trước đây) - một sự thật chúng tôi không thể nói khác được.
