Lộ trình của chiếc container tử thần
Cảnh sát Anh và cơ quan chức năng một số nước liên quan vẫn đang điều tra, xác minh về vụ 39 nạn nhân tử vong trong thùng xe đông lạnh tại một khu công nghiệp ở Essex, Anh vào ngày 23.10 vừa qua. Việc khám nghiệm tử thi sẽ sớm xác định được thời điểm 39 nạn nhân tử vong, từ đó có thể hé mở câu trả lời cho câu hỏi: Các nạn nhân đã được đưa vào thùng container từ khi nào?
Các nhân viên cấp cứu nhìn thấy thi thể của 39 người trong container của xe đầu kéo tại một khu công nghiệp ở Essex, bên ngoài London (Anh) vào đầu giờ sáng 23.10. Trong 39 nạn nhân, có 31 đàn ông và 8 phụ nữ. Chính tài xế của chiếc xe tử thần này - Maurice Robinson (25 tuổi) - khi đỗ xe trong khu công nghiệp và mở container phía sau để kiểm tra giấy tờ thì ngất lịm khi phát hiện toàn bộ 39 người đã chết. "Khi mở thùng container, anh ta kinh hãi như bất cứ ai và bị ngất. Sau đó, anh ta gọi cấp cứu và những người này đã báo cảnh sát", một nhân chứng cho biết.
Cảnh sát Anh dường như xác định rằng chiếc xe đầu kéo và thùng container đã đi theo hai lộ trình riêng biệt, rồi mới ráp vào nhau đi đến hành trình cuối ngay trước khi điều khủng khiếp được phát hiện ra. CNN dẫn lời các nhà chức trách ở Anh và Bỉ cho biết những thông tin ban đầu về lộ trình tử thần.
Ngày 20.10 (Chủ nhật): Chiếc xe tải được cho là đã vào Vương quốc Anh thông qua cảng Holyhead của xứ Wales vào Chủ nhật sau khi đi từ Ireland, theo Cảnh sát Essex. Các nhà điều tra tin rằng chiếc xe tải đã được đăng ký tại Bulgaria vào năm 2017, có nguồn gốc từ Bắc Ireland. Xe tải đã không trở về Bulgaria kể từ khi đăng ký, Thủ tướng Bulgaria - Boyko Borissov - cho hay trên kênh truyền hình địa phương bTV hôm 23.10.
Ngày 22.10: Thùng container đến cảng Zeebrugge của Bỉ lúc 14h49' giờ địa phương (tức 13h49' giờ Anh) trước khi rời đến Vương quốc Anh vào chiều cùng ngày, theo phát hiện ban đầu của công tố viên Bỉ.
Ngày 23.10 (thứ Tư): Container vào cảng Purfleet của Anh vào sáng sớm 23.10. Cảnh sát Essex tin rằng, thùng container đến đó khoảng sau 0h30' một chút. Còn các quan chức Bỉ nói rằng, chiếc container đến từ Zeebrugge đã cập cảng Purfleet lúc nửa đêm. Đây là nơi chiếc xe đầu kéo đặt thùng container lên và sau đó nó rời cảng lúc 1h05', CNN dẫn nguồn cảnh sát Essex.
Vào khoảng 1h40', các nhân viên cấp cứu đã gọi cho cảnh sát đến Khu công nghiệp Waterglade ở Grays sau khi phát hiện ra 39 thi thể. Tất cả 39 người đã bị đông cứng. Các nhà chức trách ngay lập tức bắt giữ tài xế xe đầu kéo 25 tuổi, đến từ Bắc Ireland. Hôm 26.10, cảnh sát hạt Essex thông báo truy tố tài xế Maurice Robinson với các tội danh ngộ sát, buôn người, hỗ trợ nhập cư bất hợp pháp và rửa tiền. "Cơ quan Công tố đã ủy quyền cho Cảnh sát hạt Essex truy tố một người đàn ông liên quan đến cuộc điều tra về cái chết của 39 người được tìm thấy tại thị trấn Grays hôm 23.10. Maurice Robinson, 25 tuổi, trú ở Laurel Drive, Craigavon, Bắc Ireland bị bắt ngay sau khi phát hiện các thi thể tại khu công nghiệp Waterglade" - Cảnh sát hạt Essex cho biết trong thông báo đăng trên website ngày 26.10.
Sau khi bắt và thẩm vấn Robinson, cảnh sát Anh đã bắt thêm ba nghi phạm khác liên quan đến vụ án.
Nói về vụ án này, một tài xế giấu tên cho hay, lái xe container thường không biết anh ta được thuê chở gì phía sau và các loại giấy tờ mà họ nhận được cũng không nêu cụ thể hàng hóa trong thùng xe. Tuy nhiên, việc Robinson dừng xe ở khu công nghiệp chỉ nửa giờ sau khi khởi hành là điều bất thường, bởi các tài xế thường lái xe thẳng một mạch từ cảng đến nhà kho.
Theo Reuters, thùng container này đã di chuyển qua nhiều thành phố ở Bỉ và Pháp như Dunkirk, Bruges và Lille. Đặc biệt đáng chú ý, Dunkirk nổi tiếng là địa bàn của những đường dây tổ chức vượt biên trái phép vào Anh.
Những lỗ hổng an ninh
Từ vụ 39 người chết trong thùng container trên, nhiều người đặt câu hỏi về công tác kiểm tra an ninh tại cảng Zeebrugge của Bỉ - nơi thùng container xuất phát - là một điểm nóng buôn người được cơ quan chức năng Bỉ khoanh vùng từ năm 2016. Năm 2016, Lực lượng Biên phòng Anh (UKBF) cũng nhận định, cảng Zeebrugge là điểm nóng cho "những chuyến đi bí mật", cảnh báo rằng nhiều người di cư qua cảng này để đến Anh. Ban lãnh đạo cảng này dù lên tiếng phủ nhận thông tin, song thừa nhận có những lỗ hổng khiến bọn tổ chức đưa người vượt biên trái phép có thể lợi dụng.
Ông Joachim Coens - Giám đốc điều hành cảng Zeebrugge - bác bỏ khả năng các nạn nhân được đưa vào thùng container trong khu vực cảng. Ông Coens khẳng định, Zeebrugge luôn có các camera giám sát mọi hoạt động ra vào. Chó nghiệp vụ và cảnh sát cũng hiện diện tại khu cảng để ngăn những nhóm người nhập cư đột nhập rồi lẻn vào các container.
Tuy nhiên, Giám đốc cảng vụ Peter Degroote xác nhận với The Guardian rằng, các container đông lạnh đã được niêm phong sẽ không được mở kiểm tra tại cảng. Điều này xuất phát từ lo ngại họ có thể làm hỏng hàng hóa bên trong nếu chúng là thịt, sữa. Bên cạnh đó, không phải tất cả container đi qua cảng Zeebrugge đều được quét ảnh nhiệt và X-quang. Đơn vị điều hành cảng Zeebrugge mỗi năm chi hơn 1,1 triệu USD để đảm bảo an ninh, có nhiệm vụ xử lý tới 7.000 container/ngày. Do đó, việc kiểm soát trực tiếp từng xe là điều bất khả thi. Chỉ 1% trong số này được kiểm tra bằng máy quét một cách ngẫu nhiên.
Global Trailer Rentals - công ty sở hữu thùng container có 39 thi thể - nói rằng, container này được thuê từ ngày 15.10 với giá 237 bảng Anh/tuần, nhưng không biết nó được dùng vào việc gì.
Truyền thông Anh đưa tin các nạn nhân đã chết dưới cái lạnh - 25 độ C. Như vậy, có khả năng thùng container đã được bật chức năng đông lạnh trong khoảng thời gian từ lúc còn trên tàu hàng đến khi qua được cổng kiểm soát ở cảng Purfleet (Anh). Các nạn nhân có thể đã chết khi container còn chưa đến được đất liền.
UKBF cũng xác định cảng Purfleet và Tilbury - là những cảng ít sầm uất ở Anh - thường được các băng đảng buôn người sử dụng để vận chuyển người qua biên giới từ năm 2016. Vào thời điểm này, Cơ quan Tội phạm Quốc gia Anh (NCA), đang hỗ trợ cảnh sát điều tra những gì đã xảy ra với 39 nạn nhân được tìm thấy ở Grays, cho biết những kẻ buôn người "ưu tiên" sử dụng xe tải và container. Báo cáo năm 2016 của UKBF cảnh báo về việc nhiều người bị mắc kẹt bên trong các container và có thể gặp nhiều rủi ro về tính mạng. "Họ không thể tự thoát ra nên phải chịu rủi ro rất cao. UKBF đã ghi nhận rất nhiều trường hợp tử vong" - báo cáo của UKBF cho hay.
Trong báo cáo năm 2018, NCA cảnh báo: "Bọn buôn người sẽ tiếp tục ưu tiên dùng các xe tải đông lạnh để vận chuyển người đến Anh. Bỉ đã trở thành một điểm nóng cho các hoạt động của bọn tội phạm buôn người có tổ chức và đến từ nhiều quốc tịch trong năm qua". Hồi tháng 5.2019, NCA tiếp tục cảnh báo, các băng đảng tội phạm đang sử dụng các cảng ở Bỉ để hoạt động sau khi các nhà chức trách Pháp thắt chặt an ninh dọc biên giới.
Cựu Bộ trưởng Nội vụ Anh Lord Blunkett nói với Sky News rằng, những thảm kịch tương tự như vậy từng xảy ra, ví dụ vụ 58 người Trung Quốc được phát hiện đã chết trong một container ở Dover, Kent năm 2000. Ông Blunkett cho rằng, thảm kịch mới nhất khiến 39 người chết trong container là dấu hiệu cho thấy vấn đề này đã bị xao nhãng. "Đây rõ ràng là tội phạm có tổ chức. Chúng ta cần Europol (Cơ quan Cảnh sát Châu Âu), cần hợp tác toàn Châu Âu, hợp tác về tình báo và theo dõi từ cảng này sang cảng khác để đối phó với những kẻ buôn người tinh vi" - cựu Bộ trưởng Blunkett nói.
Vì sao nhiều người vẫn liều lĩnh?
Thực tế, vụ 39 người chết trong container ở Anh tuần qua không hiếm trước làn sóng nhập cư lậu vào các nước Anh, Mỹ và Châu Âu - "những miền đất hứa". Các hồi chuông cảnh báo gióng lên vẫn không đủ cảnh tỉnh đối với những người muốn di cư vì nhiều lý do. “Đúng là cuộc hành trình rất khó khăn và đáng sợ, nhưng canh bạc thường đáng giá. Cơ hội đổi đời là đáng để mạo hiểm" - một nguồn tin nói với tờ Mirror. "Nhất là khi các nạn nhân được nói rằng họ sẽ có cơ hội sống tốt và tiền bạc ở những nơi như Bắc Ireland, Anh, Scotland” - nguồn tin đề cập cụ thể đến vụ 39 người thiệt mạng trong container ở Anh. Chưa kể, các chuyến buôn người thường là trót lọt.
Có một giả thiết rằng những người di cư thường là người bần cùng trong xã hội, người tìm kiếm công việc có trình độ tay nghề thấp hay trốn chạy khỏi nạn khủng bố. Song điều này không phải lúc nào cũng đúng, theo CNN. Bởi thông thường, người di cư đến Châu Âu hay Mỹ không phải là "người nghèo nhất trong số những người nghèo", vì họ được yêu cầu phải có nguồn lực tài chính lớn đủ để di cư dù hợp pháp hay bất hợp pháp. "Nếu bạn đi qua các kênh thông thường, bạn cần phải có hộ chiếu, lệ phí visa. Còn nếu qua các kênh bất hợp pháp, những kẻ buôn người thường đòi phí khá cao. Hơn thế, đó còn là cách thức và sự nhận thức về các cơ hội - điều này đòi hỏi một mạng lưới quen biết ở nước ngoài. Và thường những gia đình vốn có người thân đã ra đi bằng con đường tương tự" - Natalia Banulescu-Bogdan, Phó Giám đốc Chương trình quốc tế của Viện chính sách di cư (MPI, có trụ sở tại Washington, Mỹ), nói với CNN.
Con đường di cư cũng khác nhau, người trình độ cao và trình độ thấp lựa chọn sống ở những nơi cũng khác nhau, theo các chuyên gia. Cơ hội di cư cũng không đều cho mọi người nên có thể khiến một số tìm đến những kẻ buôn người. Ranh giới giữa di cư và buôn người dễ bị xóa mờ.
Tuy nhiên, việc di cư bất hợp pháp vào Anh vẫn còn ít hơn so với các nước ở Địa Trung Hải như Tây Ban Nha và Italia, chủ yếu vì con đường vào Anh khó khăn hơn. "Italia là một trong những "vùng đất hứa lớn". Italia có một nền kinh tế mạnh và nơi này bạn có thể tìm thấy nhiều người di cư từ Trung Quốc và Trung Đông" - nhà kinh tế Christian Dustmann, từ Trung tâm Nghiên cứu và Phân tích Di cư (CReAM) có trụ sở tại London, cho biết.
Câu chuyện về làn sóng người từ Syria, Iraq và Afghanistan đổ vào Châu Âu thì vẫn thường xuất hiện trên trang nhất của nhiều tờ báo. Khi lựa chọn trên đất liền bị thu hẹp, họ bỏ trốn qua đường biển. "Tôi đã đối mặt với cái chết (ở Libya) nhiều lần. Nay tôi sẵn sàng chết một lần nữa" - một thanh niên 20 tuổi trốn chạy chiến tranh nơi quê nhà, sống sót sau những đòn tra tấn đòi tiền chuộc của những kẻ buôn người rồi lênh đênh trên chiếc thuyền đã bị chìm ở Địa Trung Hải, nói với AP.
71 triệu người trên khắp thế đã rời bỏ quê nhà, di cư đến nước khác vào năm 2018, theo một báo cáo của Cơ quan Tị nạn Liên Hợp Quốc hồi tháng 5.2019. Đây là một con số kỷ lục.
Những thảm kịch khiến thế giới bàng hoàng
Quay trở lại hồi đầu thế kỷ, nước Anh cũng từng sốc bởi bi kịch ở Dover liên quan đến cặp song sinh chết thảm khi di cư từ Trung Quốc đến đất nước này. Thảm kịch ngày 23.10 vừa qua như lời nhắc nhở đớn đau về những nguy hiểm do nạn buôn người gây ra. Đó là vào ngày 20.6.2000, thi thể của 58 người mang quốc tịch Trung Quốc được phát hiện ra trong một container chở cà chua cũng đi từ cảng Zeebrugge (Bỉ) đến cảng Dover (Anh). Nhóm người di cư này đã trả cho băng đảng 26.000 USD để sang Anh nhưng bị chết ngạt khi tài xế đóng lỗ thông hơi để tránh nguy cơ bị phát hiện. Người sống sót duy nhất khai với toà án rằng họ được những kẻ buôn người nói sẽ qua Anh bằng máy bay. Tài xế người Hà Lan đã bị kết án 14 năm tù vì tội ngộ sát trong vụ này. Ba năm sau đó, một toà án ở Hà Lan xử tù 7 thành viên của một băng đảng Trung Quốc vì tội buôn người.
Wexford, năm 2001: Trong khi dừng lại ở Rosslare, một tài xế xe tải vận chuyển hàng hoá được cho là đồ đạc nhận thấy dấu niêm phong của hải quan trên xe bị rách. Và anh ta phát hiện 13 người đã ở trong container hơn 5 ngày. 8 người trong số họ, gồm 4 đứa trẻ, đã chết ngạt. Nhóm người di cư đã trả cho những kẻ buôn người 15.000 euro (gần 17.000 USD) để được vận chuyển về phía tây, theo Irish Times. Những kẻ buôn người dự định dỡ container xuống ở cảng Dover (Anh), song nó đã đi thẳng tới Ireland. Tại phiên toà xét xử, nhóm tội phạm này khai kiếm được tới 12 triệu USD mỗi năm từ buôn người.
Áo, năm 2015: Việc phát hiện thi thể 71 người di cư trong một chiếc xe tải đỗ bên cạnh đường cao tốc ở Áo đã gây sốc cho Châu Âu khi các nhà lãnh đạo đang phải vật lộn để giải quyết hậu quả của cuộc khủng hoảng di cư vào mùa hè năm đó. Tổng cộng, có 59 đàn ông, 8 phụ nữ và 4 trẻ em (bao gồm 1 bé gái) đến từ Syria, Iraq và Afghanistan đã chết trong xe tải. Chiếc xe bị một nhóm buôn người bỏ rơi trên đường cao tốc. Các thám tử phát hiện ra những thi thể khi thấy dòng chất lỏng nhỏ tong tỏng ra từ chiếc xe tải đông lạnh có nguồn gốc từ Hungary. Một toà án ở Budapest cuối cùng đã kết án chung thân đối với 4 kẻ buôn người về tội ác này. Theo toà án, chúng "buôn bán" tới 100 người vào Châu Âu mỗi ngày.
"Mỗi đêm, những kẻ đưa người đi lậu mở cửa một chiếc xe tải và đưa những nhóm từ 20 đến 30 người vào trong. Họ lấy tiền rồi không cần quan tâm ai sống ai chết" - anh Jawad Amiri (28 tuổi), người cùng 14 người khác sống sót trong thùng xe tải đông lạnh M1 ba năm trước, chia sẻ với BBC. "Nó như một nấm mồ di động" - Amiri nhớ lại. Thùng xe rất tối và lạnh, sau đó điều hoà hỏng thì lại nóng dần lên, ngột ngạt. "Chúng tôi liên tục đập vào trần xe để gọi tài xế vì sắp không thở nổi" - Amiri kể về ký ức kinh hoàng. Tài xế đã dừng lại nhiều lần để la hét và ngăn những người trong xe làm ồn, nhưng không chịu mở cửa xe. Nhờ tin nhắn từ chiếc điện thoại còn pin của người em trai tên Ahmad (7 tuổi) mà họ thoát chết ngạt.
Năm 2015, hình ảnh cậu bé người Syria 3 tuổi tên là Aylan Kurdi chết đuối và thi thể dạt vào bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ cũng gây ám ảnh và là lời cảnh tỉnh về những mối nguy hiểm mà nhiều người di cư phải đối mặt khi cố gắng vượt biên sang Mỹ. Nó cũng cho thấy tính chất nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng tại khu vực biên giới Mỹ - Mexico. Mới đây nhất, bức ảnh chụp một người đàn ông và con gái chết đuối bên bờ sông Rio Grande (Mexico) trên đường di cư sang Mỹ đăng tải trên CNN ngày 26.6 lại khiến nhiều người bàng hoàng đau xót.
Cần sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia
Theo Reuters, chưa bao giờ những kẻ cung cấp dịch vụ đưa người nhập cư lậu lại hoạt động rầm rộ như hiện nay khi ngày càng nhiều người khao khát ra đi tìm "miền đất hứa" dù quá trình này không hề dễ dàng. Các lộ trình vượt biên an toàn đã bị ngăn chặn và những người cố tình vượt biên đang bị đối xử như những nguy cơ an ninh ở nhiều quốc gia. Cụ thể với nước Anh, giới chính trị gia trong nhiều năm qua đã liên tục sửa đổi và siết chặt lại chính sách chống nhập cư. Song có vẻ như tất cả chính sách đó vẫn chưa thể ngăn cản di dân bất chấp vượt biên. Vấn đề tăng cường kiểm soát biên giới không những chưa phải là giải pháp, mà có khi còn là một phần đẩy vấn đề nhập cư lậu trở nên nguy hiểm hơn nữa, theo Washington Post.
Trên hành trình nhập cư lậu, các di dân đối mặt với cơ chế kiểm soát biên giới khá phức tạp của cả Anh lẫn Liên minh Châu Âu (EU), và dĩ nhiên cũng phải đối mặt với nhiều nguy cơ kèm theo khác. Ước tính, khoảng 1.080 người đã chết cho tới nay trong hành trình vượt Địa Trung Hải để đến được Châu Âu.
Vấn đề người nhập cư bất hợp pháp cùng với hoạt động trung gian chuyển người là vấn nạn mang tính toàn cầu và phức tạp. Không có phép thần kỳ nào có thể giải quyết, ít nhất là trong thời điểm hiện tại, tờ Wales Online nhấn mạnh. Bởi mỗi khi nhà chức trách mạnh tay hơn, những kẻ vận chuyển người lại tìm ra những cách thức luồn lách tinh vi hơn.
Pierre Cybulski thuộc tổ chức Doctors of the World nhận định, những thảm kịch tương tự như vụ 39 người ở Essex trên sẽ tiếp diễn và không dừng lại cho đến khi có sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia. Doyle Price - nghị sĩ của Thurrock (Essex, Anh) - cũng tin rằng giải pháp về vấn đề nhập cư trái phép nằm trong hợp tác quốc tế hơn là chính sách đối nội.
Còn tác giả bài bình luận về vụ 39 người thiệt mạng đăng trên Washington Post cho rằng, ngoài việc luật hóa những chính sách ngăn chặn nạn buôn người, đưa người nhập cư trái phép, chính phủ các nước, đặc biệt là Anh, cần cân nhắc tới hệ lụy không mong muốn từ chính những chính sách kiểm soát biên giới hà khắc và tạo môi trường sống quá khắc nghiệt với người nhập cư lậu.
