Freelancer - nghề bấp bênh?
3 năm “lấn sân” sang hình thức làm việc freelance về lĩnh vực nhiếp ảnh đã cho Mai Lân (Hà Nội) nhiều cung bậc cảm xúc với công việc. Nhớ quãng thời gian trước năm 2018, anh cũng gắn bó 5 năm với một công việc ở văn phòng. Giống như bao sinh viên khác sau khi tốt nghiệp, Mai Lân tìm kiếm cho mình một công việc ổn định, phù hợp ngành học là thiết kế đồ hoạ, chụp ảnh tại một công ty tư nhân. Mức lương 10-12 triệu đồng/tháng là tiền công trả cho anh mỗi ngày làm việc đều đặn 8 tiếng đồng hồ.
Có kinh nghiệm trong thiết kế đồ hoạ, đam mê với chụp ảnh, sở thích này của anh đã đồng điệu với những người bạn đang là freelancer. Những người bạn này rủ rê Mai Lân cùng lên ý tưởng, xây dựng một studio chụp ảnh.
Ban đầu, anh vẫn cố gắng hoàn thành tốt công việc tại công ty và tranh thủ thời gian như cuối tuần hay buổi tối cộng tác công việc nhiếp ảnh với những người bạn. Sau 6 tháng, Mai Lân đã “lún” vào công việc tại studio quá nhiều và không thể đảm bảo, cân bằng công việc thực tại. Lúc này anh đi đến quyết định đi hay ở.
Mai Lân nói: “Ban đầu, tôi cũng hơi đắn đo vì đang có việc làm ổn định. Liệu chuyển sang làm freelancer được chủ động về thì giờ, làm những gì yêu thích nhưng có thể bấp bênh”. Trong đầu anh nung nấu suy nghĩ giữa được và mất từ đặc thù của công việc “tự do” này. Mai Lân đã tham khảo ý kiến của nhiều người như bố mẹ, bạn bè. Anh kể: “Bố mẹ tôi cũng từng chia sẻ, chẳng con đường nào sai, chỉ tiếc chưa được thử. Nếu thử mà thất bại quay trở lại chưa bao giờ muộn”.
Cuối năm 2018, Mai Lân cùng nhóm bạn cho ra đời một studio. Trong thời điểm này, loại hình “kinh doanh” như vậy đã nhan nhản. Mai Lân cùng những cộng sự đã trăn trở liệu có cách làm nào khác biệt, tìm lối đi riêng để tồn tại trong môi trường đầy cạnh tranh này.
“Chúng tôi đưa ra nhiều mô hình kinh doanh. Sau quá trình thực hiện sẽ ngồi lại đánh giá mặt được và chưa được. Từ đó tiến tới những đổi mới để thích ứng với xu hướng hiện nay. Và cứ như vậy, đến giờ chúng tôi không còn giữ mô hình kinh doanh như ban đầu đã đề ra” - Mai Lân chia sẻ.
Tiết lộ về thu nhập của mình, Mai Lân cười: “Thật khó có thể chia sẻ về doanh thu. Tuy nhiên, sau khi mới chuyển sang là freelancer mức lương thu nhập cũng tương tự như công việc làm văn phòng. Càng về sau, nguồn thu tăng dần tăng dần. Có trước khi xuất hiện COVID-19, mức lương có thể lên 7 đến 8 con số”.
Sau 3 năm làm freelancer, Mai Lân rút ra một điều bên cạnh mặt lợi chủ động thời gian, được làm công việc mình yêu thích, không gò bó trong khuôn viên của một văn phòng, song cái giá để có “sự tự do trong công việc” phải đối mặt rất nhiều thách thức.
“Đằng sau những mặt tốt của tính chất công việc này, chúng tôi cũng phải đánh đổi rất nhiều thứ. Cụ thể như cần một khoản đầu tư. Để kiếm tiền từ khách hàng cần tính kỉ luật cao trong công việc. Ở đây không có chỗ cho sự lười biếng. Người ta nói freelancer thì ngày nào cũng là ngày Chủ Nhật. Song khi công việc đổ xuống thì ngày nào cũng có thể là ngày thứ Hai, làm việc toàn thời gian trong ngày” - Mai Lân kể.
Hơn nữa, người lao động phải làm chủ trong công việc, biết sắp xếp và có kế hoạch từ trước. Mặt khác, công việc này “phụ huynh” luôn coi là một nghề bấp bênh. Thời gian đầu, bố mẹ Mai Lân cũng nghĩ như vậy. Sau đó, anh cũng phải giải thích mình sẽ chuẩn bị hành trang cho bản thân như dành một khoản đóng bảo hiểm xã hội...
Mai Lân cho hay: “Tôi chứng kiến nhiều bạn trẻ làm công việc này hay nản chí. Bởi tháng này “ế”, thu nhập thấp sẽ không mặn mà. Tháng kiếm được nhiều lại chi tiêu quá đà, không có nguồn thu nhập dự phòng. Vì vậy, khi làm freelancer, mình sẽ không nhìn thu nhập theo tháng, mà nhìn tổng thu nhập của một năm ra sao. Từ đó, phải có kế hoạch chi tiêu phù hợp”.
Không phải hoa lúc nào cũng nở đúng mùa
Nguyễn Thị Thu Loan (sinh năm 1992, Hà Nội) cũng có bước chuyển táo tạo sang công việc freelancer. Thu Loan chia sẻ: “Trước đây tôi có làm việc trong một đơn vị khá ổn định. Nhưng do tính chất thị trường cũng như cơ hội phát triển bản thân không nhiều, vì vậy tôi quyết định thay đổi và tìm một môi trường khác. Trong thời gian tìm việc khác mình chuyển làm freelancer, chuyên nhận công việc về marketing, seo, content, media...”,
Chị Loan cho rằng hiện nay các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang rất cần đến freelancer. Bởi nhân sự chưa có nhiều và chưa có kinh nghiệm quản lý cho nên họ tìm nhân sự “cộng tác” bên ngoài thực hiện những phần việc còn "khuyết” của họ. Vì vậy, “công việc tự do” này đang được nhiều người lao động đi theo.
Freelancer giúp Loan chủ động về thời gian, được làm nhiều công việc cùng một lúc, phát triển bản thân. Song theo chị, không phải lúc nào hoa cũng nở đúng mùa, và lúc nào cũng đáp ứng hết yêu cầu khắt khe của doanh nghiệp. Vì đó, nhiều cảnh huống dở khóc dở cười xảy ra.
Những lúc cao điểm, chị Loan nhận từ 4-5 công việc trong 1 tháng. Bản thân chị phải tự sắp xếp, phân bổ thời gian hợp lý để hoàn thành kế hoạch mà doanh nghiệp đề ra. Thông thường, mỗi công việc mà chị nhận dao động từ 5-10 triệu đồng. Khi công việc quá nhiều, chị Loan có thể tìm những người khác cộng tác để đạt được yêu cầu đặt ra.
Bên cạnh những mặt lợi mà công việc này mang lại, chị Loan liệt kê một loạt chuyện “bất chắc” từng xảy ra khi nhận công việc mới. “Nhiều khách hỏi chỉ để lấy ý tưởng hay lấy tư vấn của mình thôi, sau họ lại về yêu cầu nhân viên làm theo ý mình tư vấn, và không thuê mình. Như vậy, họ tận dụng chất xám của mình lúc nào không hay. Đây là những khó khăn mà freelancer ít nhiều cũng từng gặp phải khi làm việc” - chị Loan kể.
Đến giờ, chị Loan không thể nào quên những lần “trượt” trong công việc của mình. Lúc bấy giờ, có một công việc seo website cho doanh nghiệp tại thị trường nước ngoài với yêu cầu làm trong 2 tháng. Song thời gian này cũng chưa thể có nhiều thay đổi về website do google thay đổi thuật toán... nên kết quả không như mong muốn. Vì vậy, chị Loan đã phải dừng lại công việc này.
“Song, qua theo dõi của tôi, đến tháng thứ 3, 4 thì mới bắt đầu index các nội dung, seo từ khoá mới lên top thì lúc đó mình cũng bị out job đó rồi. Lúc đó tôi cũng khá buồn và cảm giác thấy khoảng thời gian qua thật lãng phí với bản thân. Qua đó, tôi cũng rút ra những bài học kinh nghiệm cho riêng mình và nỗ lực hơn nữa ở những công việc khác ”- chị Thu Loan than thở.
Những vui - buồn khi là freelancer mang lại giúp cho chị Loan trưởng thành hơn mỗi ngày. Chị tự trau đồi, hỏi học, nâng cao trình độ đáp ứng yêu cầu ngày càng cao hơn từ phía doanh nghiệp. “Freelance hiện nay ngày càng được yêu thích về sự tự chủ và linh hoạt. Tuy nhiên từ một người đi trước, mình muốn khuyên các bạn trẻ nên gò ép mình vào các doanh nghiệp nhỏ. Để từ đó các bạn được học nhiều hơn, có mối quan hệ, chịu được nhiều áp lực. Khi đôi cánh cứng cáp, các bạn có thể làm freelancer sau”- đó là lời khuyên Thu Loan muốn chia sẻ với các bạn trẻ trước khi có ý định theo đổi con đường này.
