Tăng trưởng lạc quan
Theo báo cáo Global EV Outlook 2022 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) công bố ngày 23.5, doanh số ôtô điện năm 2021 tăng gấp đôi so với năm trước đó lên mức kỷ lục mới là 6,6 triệu. Gần 10% doanh số bán ôtô toàn cầu năm 2021 là ôtô điện, gấp 4 lần thị phần năm 2019, nâng tổng số ôtô điện trên các tuyến đường trên thế giới lên khoảng 16,5 triệu chiếc, gấp 3 lần so với năm 2018. Doanh số bán ôtô điện toàn cầu tiếp tục giữ đà tăng mạnh trong năm 2022, với 2 triệu chiếc bán ra trong quý đầu tiên, tăng 75% so với cùng kỳ năm 2021.
Theo IEA, thành công của ôtô điện có sự thúc đẩy của nhiều yếu tố, trong đó, số mẫu xe điện mới năm 2021 nhiều gấp 5 lần so với năm 2015, làm tăng sức hấp dẫn cho người tiêu dùng. Số mẫu ôtô điện hiện có trên thị trường là khoảng 450.
Tăng doanh số ôtô điện trong năm 2021 chủ yếu là do Trung Quốc dẫn đầu, chiếm tới một nửa mức tăng trưởng. Ôtô điện bán ra ở Trung Quốc năm 2021 là hơn 3,3 triệu, nhiều hơn so với số lượng xe điện bán ra của toàn thế giới năm 2020. Doanh số ôtô điện ở Châu Âu năm 2021 cũng tăng trưởng mạnh mẽ 65% lên 2,3 triệu trong khi ở Mỹ tăng tới 630.000 xe sau 2 năm giảm.
Tại Trung Quốc, ôtô điện thường có kích cỡ nhỏ hơn các thị trường khác cùng với chi phí phát triển và sản xuất thấp hơn, góp phần giảm cách biệt về giá ôtô điện với ôtô thông thường. Tốc độ triển khai cơ sở hạ tầng sạc ở Trung Quốc cũng nhanh hơn so với hầu hết các khu vực khác.
Trong khi đó, doanh số ôtô điện ở các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển khác vẫn chưa tích cực. Tại Brazil, Ấn Độ và Indonesia, chưa đến 0,5% doanh số bán ôtô là ôtô điện. Tuy nhiên, doanh số bán ôtô điện tăng gấp đôi ở một số khu vực trong năm 2021 - bao gồm cả ở Ấn Độ - có thể mở đường cho tiếp nhận thị trường nhanh hơn vào năm 2030 nếu các chính sách và đầu tư hỗ trợ được triển khai.
Năm 2021, đăng ký xe buýt và xe tải điện hạng nặng ở Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ đều tăng. Doanh số bán xe buýt điện năm 2021 tăng 40% so với năm trước đó ngay cả khi thị trường xe buýt toàn cầu gần như không đổi. Năm 2021, xe buýt điện toàn cầu là 670.000 và lượng xe tải hạng nặng chạy điện là 66.000. Con số này chiếm khoảng 4% đội xe buýt và 0,1% xe tải hạng nặng toàn cầu.
Như những năm trước, Trung Quốc thống trị thị trường xe buýt điện và lượng đăng ký mới tiếp tục tăng. Tuy nhiên, từ năm 2018, doanh số xe buýt điện tại Mỹ và Châu Âu đã tăng lên. Thêm vào đó, Ấn Độ đang dự kiến triển khai 5.500 xe buýt điện để đưa nước này thành một trong những thị trường xe buýt điện lớn nhất thế giới.
Trung Quốc chiếm gần 90% đăng ký xe tải điện vào năm 2021, giảm so với mức gần 100% năm 2017. Xe tải điện tại Mỹ và Châu Âu đã bắt đầu tăng nhanh trong vài năm qua, nhờ tăng các mẫu xe có sẵn, hỗ trợ chính sách, cải thiện về kỹ thuật...
Củng cố cơ sở hạ tầng
Theo Liên minh Pin Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, để chuyển đổi sang xe điện, ước tính cần khoảng 290 triệu điểm sạc trên toàn cầu vào năm 2040 và việc này cần khoản đầu tư toàn cầu 500 tỉ USD.
Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) chỉ ra, năm 2021, Vương quốc Anh là quốc gia đầu tiên ban hành luật quy định nhà ở, các tòa nhà mới buộc phải có điểm sạc xe điện. Từ năm 2022, quy định này mở rộng với cả siêu thị mới xây, các văn phòng và tòa nhà được cải tạo quy mô lớn. Với chính sách này, tới năm 2030 - thời điểm việc bán ôtô mới chạy bằng xăng và dầu diesel sẽ kết thúc ở Anh - có thêm 145.000 điểm sạc xe điện bổ sung được triển khai khắp Anh.
Khi thị trường xe điện phát triển, khả năng tiếp cận với sạc công cộng cũng cần phải mở rộng. Hiện nay, hầu hết việc sạc ôtô điện đều diễn ra ở khu dân cư và nơi làm việc. Các điểm sạc công cộng tăng gần 40% trong năm 2021 dù đại dịch COVID-19 làm quá trình xây dựng bị ảnh hưởng, báo cáo của IEA chỉ ra.
Như những năm trước, năm 2021, Trung Quốc là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về số lượng điểm sạc công cộng. Động lực đằng sau việc triển khai nhanh chóng sạc công cộng ở Trung Quốc là trợ cấp của chính phủ và tích cực phát triển cơ sở hạ tầng tiện ích công cộng.
Báo cáo tháng 9.2021 về "Vì sao ôtô tương lai là ôtô điện", công ty tư vấn McKinsey chỉ ra, trong khi khách hàng mua xe điện thế hệ đầu tiên dựa chủ yếu vào sạc riêng (năm 2020, 80% người mua xe điện ở Châu Âu tiếp cận sạc riêng), thế hệ tiếp theo sẽ dựa vào sạc công cộng. McKinsey ước tính, ở Liên minh Châu Âu, ngành ôtô điện cần lắp đặt hơn 15.000 sạc mỗi tuần trước năm 2030.
Số liệu từ Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Châu Âu (ACEA) tháng 9.2021 chỉ ra, hầu hết các quốc gia EU thiếu nghiêm trọng các điểm sạc điện dọc theo mạng lưới đường bộ. Có 10 quốc gia EU thậm chí không có 1 điểm sạc/100 km đường bộ. Có 18 quốc gia EU có dưới 5 điểm sạc/100km, chỉ có 4 nước có hơn 10 điểm sạc/100km. Ví dụ, Hà Lan - quốc gia có nhiều sạc ôtô điện nhất ở EU (47,5 sạc/100km) trong khi, Ba Lan lớn hơn Hà Lan 8 lần nhưng chỉ có 1 điểm sạc/250 km.
Khi các mẫu xe điện hạng nặng (HDV) tiếp tục mở rộng trên tất cả các thị trường hàng đầu thế giới, sạc tại kho là phương pháp phổ biến được sử dụng với xe thương mại. Cung cấp sạc tốc độ cao dọc theo các tuyến đường có thể cần với xe điện hạng nặng có các tuyến đường dài nhưng có hoạt động thường xuyên có thể dự đoán được như xe buýt trường học. Xe điện hạng nặng ở các tuyến đường thay đổi nhiều, như xe tải giao hàng trong đô thị, cũng có thể được hưởng lợi từ việc sạc tại các bộ sạc công cộng.
Phương án khác với xe điện hạng nặng là đổi pin. Chương trình thí điểm đổi pin đang được nhiều công ty Trung Quốc thực hiện như: CATL, Foton New Energy Vehicle, Geely, China Energy Investment Corporation và Qiyuan Motive Power. Thử nghiệm gồm đổi pin xe điện hoạt động cự ly ngắn hạng nặng như giao hàng nội thành và khu vực với số lượng từ hàng chục đến hàng trăm xe. Trung Quốc chỉ đạo thí điểm hoán đổi pin cho xe điện ở 8 thành phố, bao gồm 3 thành phố tập trung vào đổi pin cho xe điện hạng nặng và tham vọng mở rộng lượng xe tải hoán đổi pin tăng lên tới hàng nghìn trong vài năm tới. Đến đầu năm 2022, 159 mẫu xe tải mới trên thị trường Trung Quốc có thể đổi pin.
Hệ thống đường sá cho xe điện (ERS) có thể cung cấp năng lượng cho xe điện hạng nặng qua cuộn cảm ứng trên đường hoặc đường dẫn điện giữa xe và đường, hoặc đường dây điện trên không, theo IEA. Thử nghiệm thực địa hệ thống dường dây điện trên không do Siemens lắp đặt cho xe tải Scania đã được dùng trong hoạt động vận tải thực tế từ năm 2016. Hiện tại, 3 hệ thống đường dây dài 13km được 15 xe tải sử dụng. Vương quốc Anh cũng hướng tới thử nghiệm hệ thống dây trên không cho xe tải điện hạng nặng. Một vài quốc gia Châu Âu như Pháp và Hà Lan có nghiên cứu về khả năng kinh tế và tác động môi trường của hệ thống đường sá cho xe điện.
