Vừa sáng tinh mơ, khi mọi người còn chưa kịp tỉnh giấc, thì ngôi nhà của bà Dần (97 tuổi) tại số 33 Tô Ngọc Vân (Hà Nội) đã rộn rã tiếng cười nói của các nghệ nhân làm trà. Bất cứ vị khách nào ghé thăm cũng dễ dàng nhận thấy hình dáng quen thuộc của bà Dần - nghệ nhân trà cổ cao tuổi nhất Hà Thành, vẫn đang mải mê với từng nhúm chè sen bên con cháu.
Dù đã ở cái tuổi xế chiều, nhưng bà Dần vẫn tỏ ra minh mẫn, với đôi tay nhanh nhẹn, bà khéo léo ngồi gói từng bông chè sen. Bà kể, bén duyên với nghề làm trà từ năm 20 tuổi, tính đến nay cũng coi như là gắn bó đến hết cả đời người. Thế nhưng, chưa bao giờ trong suy nghĩ của bà có ý định bỏ nghề: “Ngày nhỏ, mỗi lần được xem bố mẹ ngồi tách từng cánh hoa, lứt từng hạt gạo từ nhụy sen, là tôi lại thấy thích thú, xin làm cùng rồi chẳng biết yêu nghề từ lúc nào, chỉ biết cái duyên nó vận vào thân thì làm thôi”.
Người biết thưởng trà sen, ắt sẽ biết đến bà Dần - người đã giữ “hồn” cho thức trà sen thượng hạng nhất xứ Hà Thành xưa gần một thế kỷ nay. Chắc vì thế, mà bao năm nay, gia đình bà sản xuất bao nhiêu cân trà thì cũng chỉ đủ bán cho khách quen, không phải ai cũng có thể thưởng thức được vị trà vừa chát lại mang đượm hương thơm thanh nhã của sen này. Theo lời bà Dần, Việt Nam có nhiều loại sen, nhưng không có loại nào có vị đặc biệt như sen hồ Tây, cho nên trà ủ sen hồ Tây là loại trà thượng hạng, không vùng sen nào sánh được. Tuy nhiên, sen lại là loại cây mọc theo mùa, mỗi vụ chỉ kéo dài ba tháng ngắn ngủi, nên lượng trà làm được cũng có hạn. Bà Dần cho rằng, bản thân cũng may mắn khi được sinh ra ở vùng quê có truyền thống làm trà sen và giữ được nghề cho đến tận bây giờ.
Trà sen bà Dần bao năm nay vẫn được ví như một thức quà tinh túy của người Hà Nội, bởi đến nay, người ta không còn mặn mà, gắn bó nhiều với nghề này nữa. Với giá thành cho một cân trà sen truyền thống phải đến 7 triệu đồng/kg thì ta mới thấy thức trà của bà Dần đáng quý đến thế nào.
Chia sẻ về bí quyết làm trà, bà Dần cho hay, làm trà sen cũng cần phải tỉ mỉ, cầu kỳ trong từng khâu một. Muốn trà ngon thì phải hái sen trước lúc bình minh khoảng từ 3-5h sáng, khi bông hoa vừa hé nở. Hoa sen phải nhanh chóng làm trong một buổi sáng để giữ được hương vị tự nhiên của sen. Công đoạn khó nhất và cần nhiều kỹ thuật đó là việc lấy gạo sen, đòi hỏi nghệ nhân làm trà phải khéo léo để hạt không nát, mà vẫn tròn vị tự nhiên của nó. Ngay cả việc sấy trà cũng không sấy bằng máy, bằng than mà phải sấy liên tục qua hơi nước để tạo ra được những lá trà thấm đượm mùi sen.
Hơn 7 thập kỷ trôi qua, người ta vẫn thường nhắc đến thức trà của gia đình bà Dần như một nét gì đó thật khác biệt so với những thương hiệu trà khác. Đó là loại trà được làm hoàn toàn theo phương pháp thủ công, không máy móc hiện đại, không một loại hương liệu nào ngoài mùi hương tự nhiên của hoa sen bách diệp Hồ Tây. Cũng vì vậy, mà đến nay, trà sen của bà đã níu giữ và làm say mê biết bao vị khách yêu trà đến đây thưởng thức.
Gia đình bà Dần đã có tới ba thế hệ làm nghề trà sen truyền thống này. Hiện tại, con gái bà là cô Ngô Thị Thân (65 tuổi) là người trực tiếp nối nghiệp trà sen của gia đình. Cô Thân là người trực tiếp được mẹ truyền dạy những bí quyết để tạo ra được những tách trà sen mang thương hiệu rất riêng. Ngay từ khi mới lên 8 tuổi, cô được tiếp xúc với sen và cũng từ đó niềm đam mê với trà sen đã “vận vào thân” gắn bó với cô cho đến tận bây giờ. Cô Thân cho hay, nghề làm trà sen không chỉ là thứ nghề để trang trải cuộc sống cho gia đình mà nó còn là việc giữ gìn những nét văn hóa truyền thống, tinh túy của đất Hà Thành từ xưa đến nay.
“Tôi không yêu, không trân quý thì làm sao có thể gắn bó được với nghề làm trà sen cho đến tận bây giờ” - bà Dần một tay vừa làm trà, vừa chia sẻ.
