Chào đạo diễn Nguyễn Hữu Tuấn, xưa nay khán giả chỉ biết đến điện ảnh như một ngành nghệ thuật đem đến những thước phim giải trí. Nhưng dường như đó chỉ là phần nổi của tảng băng. Với người có hơn 10 năm trong nghề như anh, điện ảnh còn là cuộc chơi của dòng vốn, của sự đầu tư, phải không?
- Hoàn toàn chính xác! Ở ngoài ngành mọi người hay nghe những câu như “Hollywood là kinh đô điện ảnh đem lại doanh thu tỉ đô” đã hiểu lờ mờ rằng, điện ảnh là cuộc chơi của tiền, rất nhiều tiền. Khi nói đến tiền chúng ta sẽ nói đến các dự án đầu tư, xoay chuyển dòng tiền, tỉ suất sinh lời, lỗ lãi... Hiện nay tôi có thể nói, điện ảnh Việt Nam - đặc biệt là tại TPHCM đã hình thành tương đối đầy đủ các thành tố của một thị trường: Người bán, người mua, hàng hóa, tiền tệ.
Về hàng hóa, đã xuất hiện studio, công ty VFX, đội ngũ sản xuất có thể đảm nhận đầy đủ mọi khâu để cho ra đời một bộ phim hoàn chỉnh. Về lực lượng bán hàng đã hình thành những công ty bán phim chuyên nghiệp gồm cả phim sản xuất trong nước lẫn kinh doanh bản quyền nước ngoài. Người mua, đương nhiên rồi chính là công chúng.
Hệ thống cơ sở hạ tầng rạp chiếu cũng đã có, như ở TPHCM mỗi quận đều có một rạp chiếu phim (dù theo đánh giá của tôi số lượng rạp chiếu và số ghế vẫn còn ít so với quy mô dân số). Và chủ đề chính chúng ta bàn ở đây: dòng tiền trong điện ảnh. Đã có những đơn vị đầu tư chuyên nghiệp để cung cấp vốn cho các dự án phim, có cả những nhà đầu tư tư nhân (như tôi chẳng hạn).
“Đầu tư phim có cả tiềm năng lẫn rủi ro”
Đầu tư trong ngành phim có những đặc thù gì, thưa anh?
- Có thể hiểu đơn giản: khi bạn có một khoản tiền nhàn rỗi và không muốn cất nó trong két sắt, bạn sẽ muốn đầu tư sinh lời. Thay vì đầu tư ở những kênh quen thuộc như vàng, ngoại tệ, bất động sản, chứng khoán... thì bạn đầu tư dòng vốn đó vào những dự án làm phim.
Đầu tư ở bất cứ lĩnh vực nào cũng có cả tiềm năng lẫn rủi ro. Đầu tư phim cũng thế, số vốn của bạn có thể nhân lên, cũng có thể tiêu tan. Có một thực tế là, với những “bom xịt” thỉnh thoảng được báo chí nhắc đến đã làm bay hơi tài sản của không ít nhà đầu tư ngoài ngành. Chính vì thế, hiện nay chủ yếu những nhà đầu tư phim là người trong ngành: Đạo diễn, nhà sản xuất, diễn viên, chuyên gia kỹ thuật...
Ưu thế là họ có am hiểu nhất định về ngành phim, có con mắt tinh đời để thẩm định tiềm năng một dự án phim. Tôi biết trong ngành này đã có cú đầu tư nhân đôi nhân ba, thậm chí nhân mười lần tài sản sau một dự án thành công về thương mại.
Anh có thể bật mí một vài nhà đầu tư phim nổi bật cùng những câu chuyện đầu tư phim thành công?
- Trấn Thành là tiêu biểu cho một nhà đầu tư thành công. Hai phim "Bố Già" và "Nhà Bà Nữ" đều là do cậu ấy đầu tư kinh phí và thành công vang dội. Một dự án đang sản xuất cũng có phần vốn góp của Trấn Thành là “Đất rừng phương Nam”. Một số dự án thành công khác như "Tiệc Trăng Máu", "Chị Chị Em Em 2"... cũng đem đến niềm vui cho các nhà đầu tư vì khoản tiền họ bỏ vào sinh lời. Các bạn nhìn thấy những diễn viên như Ngô Thanh Vân, Minh Hằng, Kaity Nguyễn xinh đẹp rạng rỡ trên phim là thế, nhưng bản thân họ cũng là những nhà đầu tư có đầu óc tính toán siêu phàm đấy. Minh Hằng chính là một trong những nhà đầu tư của phim "Chị Chị Em Em 2".
Việc diễn viên hay đạo diễn đầu tư vào chính dự án phim mình diễn xuất cũng không phải điều gì xa lạ. Trên thế giới chúng ta thấy Vin Diesel đầu tư và là đồng sở hữu thương hiệu Fast & Furious, Tom Cruise cũng đầu tư vào Mission Impossible. Khởi điểm những phần phim đầu họ chỉ là những diễn viên được thuê để đảm nhận vai diễn. Sau đó thành công đến, phim kéo dài sang các phần tiếp theo, Vin Diesel và Tom Cruise trở thành những nhà đầu tư, nhà sản xuất cho chính thương hiệu phim gắn liền với tên tuổi của mình.
“Chúng tôi rất muốn mời gọi những nhà đầu tư ngoài ngành tham gia”
Nói như anh thì phim ảnh cũng là một kênh đầu tư, một công cụ để xoay vòng vốn. Nhưng hiện giờ chỉ có những người trong ngành mới đầu tư phim. Có cơ hội nào để người ngoài ngành (như tôi chẳng hạn) tham gia đầu tư vào một dự án phim không?
- Có thể chứ! Tôi không nói việc đầu tư phim chỉ dành cho người trong ngành. Cơ hội hoàn toàn rộng mở cho bất kì ai, chỉ là họ có dám mạo hiểm để đầu tư hay không mà thôi. Bởi vì không phải dự án điện ảnh nào cũng đảm bảo thành công về mặt doanh thu. Và nếu là người ngoài ngành sẽ thiếu hụt những kiến thức cơ bản để chọn đúng dự án tiềm năng bỏ vốn đầu tư. Có những người rất thành công khi đầu tư bất động sản, có những người rất giàu từ nhiều ngành nghề khác như thẩm mỹ, kinh doanh địa ốc, nhà hàng, quán ăn... bỏ vốn sang đầu tư phim nhưng thất bại, thiệt hại tài sản và rời bỏ cuộc chơi.
Hiện nay, việc đầu tư phim ở Việt Nam đã xuất hiện thêm những nhà đầu tư nước ngoài từ Hàn Quốc, Mỹ. Netflix cũng đã có một vài hoạt động đầu tư nhất định trong lĩnh vực phim, hợp tác với cả khu vực công và tư.
Một thương vụ gọi vốn phim cơ bản sẽ được tiến hành như thế nào, thưa anh?
- Thông thường một thương vụ gọi vốn ngành phim có quy trình như sau: Đầu tiên cần lập một dự án sản xuất gồm: kịch bản sơ bộ, đạo diễn, diễn viên dự kiến... Ở bước này chúng ta đã có một số nhà đầu tư ban đầu (có thể chính là đạo diễn hay một diễn viên nào đó). Sau đó công ty làm đề xuất để chào hàng các đối tác khác đầu tư. Các đối tác đó sẽ thẩm định dự án, kịch bản có hay không, có những cái tên ăn khách tham gia dự án không? Thông thường nếu bộ phim có một vài cái tên có thể gọi là “vua phòng vé” như anh Thái Hòa, Trấn Thành, Thu Trang... xem như một sự đảm bảo mức độ thành công. Nhà đầu tư sẽ vững dạ hơn khi xuống tiền.
Các công ty sẽ nhắm đến một đối tượng đầu tư nữa: đơn vị sở hữu hệ thống rạp chiếu phim như CJ, Lotte, Galaxy. Các nhà đầu tư dạng này có thể đảm bảo số lượng suất chiếu nhất định để phim có doanh thu. Bản thân họ góp vốn nên họ cũng sẽ có trách nhiệm hơn.
Sau đó đến bước tính toán để chia cổ phần dựa trên % vốn góp. Một dự án cũng sẽ có thể có nhiều vòng gọi vốn chứ không chỉ một. Ví dụ ở thời điểm A, với dự trù kinh phí ngần này thì số vốn dự kiến là X. Sau khi tiến hành một số công đoàn tiền kỳ, phát sinh thêm chi phí thì lại mở vòng gọi vốn thứ 2 gọi là thời điểm B và số vốn Y. Cứ như thế có thể có 3,4 vòng gọi vốn cho đến khi bộ phim hoàn thành. Đó là các bước cơ bản để lập một dự án gọi vốn phim. Ở đây tôi chưa nói đến các công tác chuyên môn như viết kịch bản, đi khảo sát tiền kì, tuyển chọn diễn viên đâu nhé. Chỉ đơn thuần là gọi vốn, công đoạn này chủ yếu có sự tham gia của nhà sản xuất và nhà đầu tư phim.
Xin cảm ơn đạo diễn Nguyễn Hữu Tuấn!
