Theo truyền thuyết của người Thái (trắng) Lai Châu kể rằng: Vua trời đã phái các thần Then xuống hạ giới đầu thai thành người trần để cứu nhân độ thế. Then cũng là người đại diện để giao tiếp với các vị thần trên trời cầu phúc cho dân, ban cho bản Mường một năm mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu.
Vào dịp lễ hội Then Kin Pang hằng năm, bàn thờ Then được trang trí rực rỡ, nhiều màu sắc với loài hoa bó mạ là lễ vật chủ đạo. Vì loài hoa này được xem là biểu tượng của ngày lễ.
Ngoài ra, trên bàn thờ treo rất nhiều con én được gấp bằng giấy để gửi gắm những nguyện ước của người dân bản Mường đến các vị thần linh trên trời. Các lễ vật dâng cúng mang dáng dấp của vạn vật cõi nhân gian như báo hiệu một năm mới đủ đầy, tràn ngập niềm vui đã về.
Mọi người đến với lễ hội đều tâm niệm thắp hương lên bàn thờ Then để cầu nguyện một năm mới may mắn, an lành, hạnh phúc.
Bước vào giờ hành lễ, người đủ tiêu chuẩn được dân bản bầu ra mặc trang phục của Then, tay đánh đàn tính tẩu trông uy nghi như một vị tướng. Xung quanh là các cô gái trẻ được chọn làm Sao Chẩu đều có sắc đẹp để tiếp đón các vị thần xuống trần gian vui chơi.
Những hành động dâng hoa, dâng lễ, mời rượu, cùng những lời diễn xướng của Then như đối thoại với các đấng thần linh trên trời. Kết thúc phần lễ, Then và các Sao chẩu múa điệu quát bó héo (quét hoa tàn). Đó là niềm tin vào sự luân hồi bất diệt trong tín ngưỡng dân gian của đồng bào Thái trắng miền Tây Bắc.
Lễ hội Then Kin Pang là ngày hội giàu bản sắc, với nhiều hình thức diễn xướng dân gian độc đáo của người Thái khu vực Mường So, huyện Phong Thổ. Háo hức nhất là phần hội té nước, bởi người dân nơi đây quan niệm ai được té càng ướt thì gặp càng nhiều may mắn. Chính vì vậy, phong tục té nước là phần không thể thiếu trong Lễ hội Then Kin Pang.
Đây cũng là dịp để những đôi trai gái gặp gỡ và thể hiện mình qua những câu hát, điệu múa. Sau Lễ hội, nhiều người trong số họ đã nên vợ nên chồng. Lễ hội Then có sức mạnh lan tỏa cả một vùng rộng lớn và thu hút đông đảo các dân tộc khác cùng tham gia.
