Đổi đời nhờ phát sóng cảnh chơi game
Một buổi sáng ẩm ướt vào mùa Hè năm ngoái, Omeed Dariani lái xe tới phía Đông San Diego, Mỹ, để gặp Roberto Garcia bàn chuyện làm ăn. Dariani là sáng lập viên kiêm Tổng giám đốc điều hành Onine Performers Group, một công ty quản lý tài năng nắm trong tay nhiều game thủ chuyên phát hình trực tuyến (live stream) các màn chơi game của họ trên Internet.
Nhưng thay vì chờ đợi như đã hẹn, Garcia lại cùng bạn gái tới một sòng bạc nằm ngoài thành phố để ăn chơi. Garcia, người có “nghệ danh” Towelliee, là một ngôi sao trên Twitch, nền tảng hỗ trợ live stream chuyên phát sóng các màn chơi game của giới game thủ. Do tính chất công việc, gần như ngày nào Garcia cũng phải lên mạng và ở trên đó cả chục tiếng đồng hồ nên việc anh bỏ đi chơi như thế này là chuyện rất lạ.
Dariani tìm thấy Garcia trước ở casino Viejas. Khi đôi bên gặp nhau, Garcia hào hứng khoe rằng anh vừa chứng kiến bạn gái Aracely “đốt” 900 USD chỉ sau có 3 phút ở tại sòng bạc. Garcia tiếp tục dẫn Dariani tới phòng Tổng thống của sòng bạc, nơi anh đang nghỉ cùng bạn gái, để bàn công việc.
Lối ăn tiêu xa xỉ mà Garcia đang thụ hưởng như hiện nay khác xa với cuộc sống của anh hồi năm 2010. Thời điểm đó, Garcia mới bị khỏi một công ty phần mềm và phải sống nhờ tiền trợ cấp thất nghiệp, cùng khoản lương còm cõi bạn gái kiếm được từ công việc làm thêm ở siêu thị bán xỉ Costco.
Thời ấy, live stream các trò chơi trên Internet vẫn là một lĩnh vực mới mẻ và mô hình kinh doanh dựa công việc này hoàn toàn chưa tồn tại. Tuy nhiên Garcia vẫn tin anh có thể tồn tại được bằng nghề mới này nên đã dành tâm sức thuyết phục Aracely. “Hãy tưởng tượng bạn nói điều này với cô gái mình yêu, rằng anh sẽ thôi không đi tìm việc làm nữa và chỉ chơi game để kiếm sống”, anh kể.
Chẳng mấy chốc, Garcia nhận ra rằng việc live steam game rất tốn thời gian, đòi hỏi anh phải làm việc liên tục. Cách duy nhất để thu hút người xem trên Twitch, và ngăn không cho họ bỏ qua theo dõi những người khác, là phải thường xuyên xuất hiện trên mạng. Vì thế, Garcia thường live stream tới 18 giờ một ngày. Đôi khi khuỷu tay anh sưng phồng vì phải ngồi quá lâu trên bàn làm việc. Việc ít vận động khiến trọng lượng cơ thể của anh tăng vọt lên 200kg.
Garcia chuyên live stream trò World of Warcraft. Dù không phải người chơi giỏi nhất, anh lại có khiếu nói chuyện khiến khán giả thích thú: Anh hài hước, thông minh và ngoài việc bình luận về trò chơi thì thường kể các câu chuyện thú vị về thời thơ ấu của mình tại Newark.
Sau một năm phát sóng, Garcia có lượng khán giả ổn định ở mức 700 người, nhưng vẫn chưa thoát khỏi cảnh cháy túi. Vì thế trong một buổi live steam, anh đã đề nghị khán giả giúp đỡ để mình có thể tiếp tục bám nghề lâu hơn. Một người lập tức hưởng ứng, gửi tặng Garcia 1.500 USD - món quà khiến anh phải tắt micro, rời khỏi máy tính và ra một góc riêng để khóc vì xúc động.
6 năm sau, trong những ngày thuận lợi, Garcia đã có thể kiếm được lượng tiền nhiều hơn con số đó vài lần. Và kể từ năm 2011, anh đã là một trong các “đối tác” của Twitch - thuộc về một nhóm các streamer (những người làm live stream) xuất sắc nhất.
Nhóm này gồm khoảng 25.000 người, trong tổng số 2,2 triệu người dùng hoạt động trên Twitch. Từ tiền đối tác, tiền quảng cáo, tài trợ của các nhãn hàng tới tiền boa, quà tặng của khán giả, Garcia đã có một khoản thu nhập thường niên lên tới cả triệu đô la. Cuộc sống của anh thay đổi 180 độ nhờ Twitch.
Giải mã sức hút của các streamer
Twitch có xuất phát điểm là một dự án đầu tư mạo hiểm, được một nhóm người vừa tốt nghiệp đại học Yale sáng lập vào năm 2007. Ban đầu Twitch có tên Justin.tv và ý tưởng của nhóm là sẽ phát sóng từng khoảnh khắc trong cuộc sống của đồng sáng lập viên trang này là Justin Kan. Trong 9 tháng, thông qua một chiếc camera gắn trên mũ, Kan quả thực đã phát sóng trực tiếp tất cả mọi thứ anh làm, sử dụng một công cụ live stream mà nhóm phát triển.
Trò gây sốc này để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng khán giả và họ mong muốn nhóm tung ra một công cụ giúp mình có thể tiến hành live stream dễ dàng, như Kan đã làm. Vậy là Justin.tv được phát triển theo hướng trở thành một nền tảng live stream. Năm 2014, Amazon mua lại nền tảng này với giá 957 triệu USD và đổi tên nó thành Twitch.
Hiện mỗi tháng, hàng trăm triệu người lại lên Twitch để xem các game thủ ưa thích của họ trổ tài trong các trò chơi khác nhau. Mỗi người thường dành ra ít nhất 2 giờ mỗi ngày trên Twitch. Cộng đồng khán giả này lớn tới mức Twich đã trở thành một trong 20 trang có lượng truy cập lớn nhất Mỹ. Với lượng người xem lớn ngang kênh truyền hình MSNBC hoặc CNN, Twitch rất giống một mạng truyền hình thu nhỏ, với hàng ngàn kênh phát sóng trực tiếp gần như mọi giờ trong ngày.
Thẳng thắn mà nói thì một kênh live stream trên Twitch cũng không hề giống các chương trình giải trí thông thường. Tất cả đều có màn hình chính quay cảnh chơi game, bên cạnh 2 cửa sổ nhỏ hơn. Một cửa sổ cho thấy gương mặt streamer và cửa sổ thứ hai cho thấy màn hình chat, để khán giả tương tác với streamer.
Điều khiến nhiều người mới vào Twitch có thể thấy khó hiểu là vì sao ai đó lại có thể xem một thứ nội dung tẻ nhạt như vậy trong hàng giờ, khi mà bản thân họ có thể tự chơi game. Phát ngôn viên Twitch đã đáp trả những công kích kiểu này, cho rằng so sánh như vậy chẳng khác nào ai đó nói với một đầu bếp, rằng vì sao anh ta thích xem kênh ẩm thực Food Network hay vì sao một vận động viên lại thích xem kênh thể thao ESPN.
Tuy nhiên càng tìm hiểu Twitch thì người ta càng thấy rõ, sức hút của nó tới từ khả năng tương tác rất mạnh, giữa streamer và khán giả. Anthony Kongphan - ngôi sao nổi bậc nhất trên Twitch hiện nay - là một ví dụ điển hình cho thấy điều này. Kongphan, 32 tuổi, là một cựu người mẫu và diễn viên, từng có tham vọng gây dựng sự nghiệp ở Hollywood.
Nhưng sau khi không thành công, anh đã thử sức trên Twitch. Hiện anh làm việc mỗi ngày, bắt đầu từ khi trời sẩm tối cho tới 4 giờ sáng. “Tôi thức dậy, ăn uống, tập thể dục và sau đó lại live stream”, Kongphan kể với phóng viên NewYorker, nói rằng vòng tròn đó lặp đi lặp lại ngày này qua tháng khác.
Vào mỗi phiên làm việc, Kongphan thường ngồi trước 4 chiếc màn hình máy tính và nhắp chuột nhấn vào nút để báo cho các fan biết rằng mình sắp live stream. Chẳng mấy chốc fan ùa vào, phủ kín màn hình chat bằng các biểu tượng, hình ảnh, câu chuyện khác nhau... Kongphan đeo tai nghe và nghiêng người nói vào micro: “Xin chào, xin chào mọi người! Tình hình thế nào rồi, tôi sắp live stream đây”. Tiếp đó, anh dành tới 15 phút để chào hỏi fan, trước khi bắt đầu chơi game.
Kongphan là một streamer “tạp kỹ”. Trong khi nhiều streamer tập trung vào một trò chơi duy nhất, anh lại chơi nhiều game khác nhau. Sức hút của anh dựa nhiều vào cá tính thân thiện, dễ gần và khả năng nói chuyện đặc biệt hài hước, lôi cuốn. Nhưng ngoài các thế mạnh này, anh còn là một game thủ rất cừ. Các phản ứng mau lẹ của anh khi chơi game hình thành sau hàng ngàn giờ luyện tập, nâng cao.
Kongphan hiện chủ yếu chơi PlayerUnknown’s Battlegrounds, một game nhờ Twitch mà phất lên. Trong trò chơi đó, hàng trăm game thủ sẽ phải tìm vũ khí rồi tiêu diệt lẫn nhau. Người cuối cùng còn tồn tại sẽ chiến thắng. Kongphan luôn là con người đó, dù anh có vẻ không tập trung tối đa vào game. Khi anh chơi, các ngón tay gõ liên tục trên bàn phím, thi thoảng mắt anh lại lướt qua màn hình chat để có thể tiếp tục giao tiếp với fan. Việc đề cao tương tác khiến khán giả của Kongphan rất trung thành và hâm mộ anh cuồng nhiệt. Một số đã tặng anh tới cả chục ngàn đô la hoặc xem video của anh suốt hàng chục giờ đồng hồ.
Những “tù nhân” của công việc
Sức hút lớn và khả năng gây ảnh hưởng mạnh biến Twitch và các streamer của nó trở thành những kẻ quyền lực. Với các công ty muốn tìm nơi quảng cáo, Twitch mang tới một cơ hội mới mẻ: Tiếp cận với một thế hệ đang ngày càng chán ghét hoạt động quảng cáo truyền thống nhưng lại rất mê các trò chơi điện tử. Cần biết rằng người trẻ đang xem live stream game với số lượng khổng lồ. Năm 2016, Garcia bán số hàng hóa của các nhà tài trợ anh, trị giá gần 3 triệu USD, thông qua nhiều đường link anh đặt trên kênh Twitch.
Với các quản trị viên của nhiều studio làm game, các streamer trên Twitch là những nhân vật mà họ không thể xem thường. “Hãy hình dung những đứa trẻ 18 tuổi đầu tóc xanh đỏ này xuất hiện”, Dariani kể về một cuộc họp điển hình giữa các streamer trên Twitch với giới lãnh đạo studio làm game. “Và rồi chúng bắt đầu nói bậy, pha trò tục tĩu và chẳng thèm nghe lời khuyên từ đội ngũ lãnh đạo studio đã có nhiều năm kinh nghiệm. Dĩ nhiên có thể hiểu được cảm giác của giới lãnh đạo studio, khi thấy những kẻ như vậy đang quyết định sự thành bại của một tựa game tốn kém nhiều triệu đô la tiền phát triển, mà họ sắp tung ra. Đầu tiên họ tức giận, sau đó họ kinh sợ tột độ”.
Nhưng bất chấp thực tế Twitch có lượng khán giả và ảnh hưởng cực lớn, thị trường live stream game vẫn là một sân chơi tự do, trong đó nhiều streamer dù rất thành công vẫn phải chật vật để giữ vị trí của họ.
Bạn cùng nhà với Kongphan, streamer BurkeBlack, chia sẻ rằng việc live stream trên Twitch bản thân nó đã là một trò chơi, đòi khỏi các kỹ năng và chiến thuật chuyên biệt. Streamer nào giỏi sẽ được nhiều người đăng ký theo dõi (sub). Từng tháng, mỗi người đăng ký theo dõi phải bỏ ra 5 USD để duy trì đăng ký. Streamer sẽ được hưởng một tỉ lệ nhất định dựa trên số tiền này, cao tới 50%, tùy theo độ nổi tiếng của họ.
Vì lẽ đó, trong khi có những ngôi sao Twitch kiếm được cả triệu đô mỗi năm, đằng sau họ vẫn còn hàng ngàn người đang vất vả thu hút người xem, chỉ để kiếm đủ lượt sub nhằm tồn tại trên Twitch. Họ phải đối mặt với những câu hỏi như liệu mình có nên bắt chước ai đó không, có nên chơi game khác không, có nên tương tác với fan nhiều hơn? Theo iKasperr, một streamer lâu năm trên Twitch, chẳng có câu trả lời đúng cho những câu hỏi đó, bởi khán giả nắm quyền quyết định họ muốn xem thứ gì. Streamer phải chấp nhận đặt cuộc sống của họ vào tay khán giả, để có thể thành công. Và như thế, họ phải đối mặt với rất nhiều áp lực, đôi khi là cả những rủi ro.
Sáng sớm ngày 19.2.2017, streamer nổi tiếng Brian Vigneault sống ở Virginia đã tạm nghỉ giữa cuộc live stream để hút thuốc giải lao. Khi ấy Vigneault, một ông bố 3 con mới 35 tuổi, đã tiến hành live stream được 24 giờ trong một chiến dịch ủng hộ từ thiện. Tuy nhiên anh đã không bao giờ trở lại màn hình nữa.
Thi thể Vigneault sau đó đã được phát hiện tại nhà riêng. Nhiều khán giả phỏng đoán anh đã bị nhồi máu cơ tim, do tiến hành quá nhiều cuộc live stream dài hơi như thế. Phải mất vài tháng sau, người ta mới biết anh chết vì dùng quá liều thuốc giảm đau fentanyl. Tuy nhiên sự phỏng đoán của fan không phải vô căn cứ. Rất nhiều streamer, gồm một khách hàng của Dariani, từng bị đau tim khi làm việc - hậu quả của các cuộc live stream kéo dài ròng rã.
“Những gì chúng tôi đang làm không hề tốt cho sức khỏe,” streamer BurkeBlack thừa nhận. “Bác sĩ nói rằng tôi sẽ chết nếu tiếp tục làm việc như thế này”, streamer có biệt danh Bria Leigh từng chia sẻ với phóng viên NewYorker. “Nhưng đó là hệ quả mà anh phải đối mặt, khi dành tới 10 giờ mỗi ngày ngồi lỳ trên ghế. Và anh thậm chí còn không muốn đứng lên đi vệ sinh, chỉ vì sợ mất khán giả”.
Áp lực và độ độc hại của công việc lớn tới mức Sonja Reid, một streamer Canada có biệt danh OMGitsfirefoxx, đang rút lui khỏi Twitch dù xếp thứ 66 trong bảng tổng sắp về lượng fan, với gần 1 triệu người theo dõi cô vào thời kỳ đỉnh cao. “Tôi đã cạn kiệt sức lực. Ngoài live stream, tôi chẳng có thêm thời gian để làm việc khác. Tôi không đi chơi. Tôi dành cả cuộc sống của mình ở trên mạng”, cô nói.
Tương lai xán lạn của một nghề đặc biệt
Theo các chuyên gia, streamer chấp nhận các điều kiện làm việc rất khó khăn, bởi họ biết rằng thành công đòi hỏi mình phải thường xuyên tiếp xúc với fan, để duy trì lượt người xem. Một kênh trên Twitch không chỉ để phục vụ giải trí mà còn giống như một cộng đồng ảo, chỉ hoạt động khi thành viên quan trọng nhất của nó xuất hiện.
Trong bối cảnh đó, Dariani muốn trở thành nhà quản lý sẽ dẫn dắt các tài năng mới nổi trong lĩnh vực live stream game vào một nghề chuyên nghiệp, theo những hướng an toàn hơn. Dariani bỏ học khỏi Đại học Virginia vào năm 2000 và dành nhiều năm để làm việc cho các studio sản xuất game. Anh biết tới Twitch từ năm 2012 và năm 2014 thì mở công ty O.P.G. hỗ trợ streamer.
Công ty của Dariani giờ có 13 nhân viên và rất nhiều công cụ phân tích. Phần mềm của công ty có thể giúp khách hàng biết đâu là giờ vàng để tiến hành live stream, thói quen xem của khán giả là gì, họ thu được cụ thể bao tiền từ các hoạt động trên Twitch.
Nguồn thu của O.P.G. dựa vào chính tiền tài trợ mà các streamer nhận được. Dariani nói rằng một kênh Twitch lành mạnh sẽ kiếm nửa số doanh thu từ tiền đăng ký theo dõi nội dung mới của người xem và tiền tip, với một nửa còn lại tới từ tiền quảng cáo, tài trợ. Trong mấy tháng gần đây, tiền tài trợ đổ vào các streamer đã tăng lên chóng mặt, từ các studio game tới các hãng bán nước tăng lực, đồ ăn nhanh... ai cũng muốn mượn ảnh hưởng của streamer để bán hàng. Vài khách hàng giỏi nhất của anh đã có thể kiếm được tới 2 triệu USD mỗi năm. Một số streamer Dariani quản lý còn thu phí tới 20.000 chỉ để chơi game của một studio nào đó trong vòng 3 giờ.
Trong ngày phóng viên The NewYorker ghé thăm, OPG vừa ký một hợp đồng tài trợ trị giá 200.000 USD một tháng cho một streamer. Dariani kể rằng một công ty từng đề nghị được đưa một streamer mà anh quản lý tới Nhật Bản để dự một sự kiện trong 1 tuần, với mức phí 4.000 USD. Nhưng anh từ chối thẳng, nói rằng lý do vì mỗi ngày streamer đó đã kiếm được hơn 4.000 USD.
Theo Dariani, trong mấy năm tiếp theo số tiền người ta đổ vào các streamer trên Twitch có thể vượt qua con số 1 tỷ USD mỗi năm. Nhưng đó là câu chuyện của tương lai. Trước mắt anh ưu tiên bảo vệ tối đa sức khỏe cho khách hàng, để họ có thể trụ với nghề lâu hơn, thay vì đi theo lộ trình nguy hiểm và có cái kết bi kịch như của Brian Vigneault.
