Chật chội và tồi tàn
Nội dung bộ phim giả tưởng "Parasite" kể về một gia đình sống vật lộn trong cái nghèo và âm mưu thoát khỏi cuộc sống dưới đáy. "Banjiha" được sử dụng để tạo hiệu ứng cho "bức tranh đen tối" trong phim. Song đó cũng là một thực tế hàng ngày đối với hàng nghìn người dân Hàn Quốc bình thường.
Lee Hyeon-woo (26 tuổi) cảm thấy mình thực sự may mắn khi tìm thấy căn hộ kiểu này tại Seoul khi đỗ vào một trong những trường đại học nghệ thuật danh tiếng nhất của Hàn Quốc. Lee sống trong căn hộ 24m2 kiểu này đã 4 năm nay. Căn hộ thấp hơn mặt đường 5 bậc cầu thang, có một cửa sổ lớn nhưng tầm nhìn duy nhất là bức tường đá cao chót vót ở cuối con hẻm. "Tôi có thể ngủ nướng đến tận 3 giờ chiều vì không bị mặt trời rọi vào. Nhưng tôi vẫn thấy mình may mắn vì căn hộ không bị nấm mốc, ruồi bọ và bốc mùi như những nơi khác... Và nó có giá rất rẻ" - Lee nói.
Ẩn mình giữa rực rỡ ánh đèn của một thành phố quyến rũ vốn được biết đến bởi sự thành công của các thần tượng K-pop cùng các tập đoàn gia đình như Samsung, "banjiha" hầu như không được chú ý trừ phần trên của các cửa sổ được che đi để tránh bị nhìn trộm từ trên mặt đất.
Nhà thơ, nhà văn Lee Seung-cheol cũng sống trong một căn hộ "banjiha" 2 phòng suốt 15 năm qua ở Haebangchon - một khu dân cư tồi tàn cũ, thường được gọi là "làng tự do". "Không ai muốn sống trong "banjiha", mà chỉ là vì không có tiền để sống ở chỗ khác" - Lee Seung-cheol cho hay.
Người đàn ông 63 tuổi này đã học cách sống chung bằng việc thay giấy dán tường 2 năm một lần vì ẩm mốc vào mùa hè. "Sự bất tiện lớn nhất là tiếng ồn từ phía trên đường. Bạn có thể nghe thấy mọi thứ vì bạn đang ở phía dưới" - ông cho biết. Ông nhún vai không nói về những thiếu sót của loại căn hộ này, mà nhấn mạnh rằng, sống trong "banjiha" hoàn toàn ổn miễn là bạn biết "chăm sóc" nó đúng cách.
Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình với ý kiến này. Baek Hyun-young - sinh viên, sống trong "banjiha" một học kỳ trước khi chuyển lên căn hộ phía trên sân thượng - cho rằng, nó giống như một chiếc hộp để ngủ hơn là một căn nhà. "Tôi cảm thấy cuộc sống hàng ngày của mình bị xâm phạm. Bởi vì tôi biết rằng, ai ở ngoài kia cũng có thể theo dõi tôi trong phòng qua các cửa sổ bất cứ lúc nào" - chàng trai 23 tuổi nói.
Ngày càng ít người chấp nhận sống trong "banjiha"
Khoảng 363.000 trong số 20,5 triệu hộ gia đình của Hàn Quốc sống trong "banjiha" vào năm 2018, theo Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng và Giao thông vận tải. Phần lớn trong số này (63%) là ở Seoul, SCMP dẫn số liệu mới nhất từ cơ quan Thống kê Nhà nước Hàn Quốc cho hay. Con số cũng cho thấy, 6% trên tổng số tất cả hộ gia đình ở thủ đô sống trong "banjiha" vào năm 2015.
Truy nguồn gốc loại nhà ở kiểu này thì "banjiha" xuất hiện vào khoảng những năm 1970 khi chính phủ bắt buộc xây dựng các tầng ngầm để sử dụng như hầm trú ẩn trong trường hợp có xung đột giữa hai miền, nhà nghiên cứu Park Mi-seon của Viện Nghiên cứu Hàn Quốc về vấn đề định cư cho biết.
Vì không có hiệp ước hòa bình nào giữa hai miền Triều Tiên được ký kết kể từ Hiệp đình đình chiến năm 1953, nên cả hai bên vẫn còn chiến tranh về mặt kỹ thuật. Do đó, ban đầu việc sống trong "banjiha" là bất hợp pháp. Tuy nhiên, do quá trình đô thị hóa nhanh chóng và dòng người di cư từ các vùng nông thôn lên Seoul tìm việc làm, chính phủ đã nới lỏng những hạn chế này.
Những thay đổi về quy chuẩn xây dựng vào năm 1984 đã cho phép xây dựng các căn hộ bán ngầm nhô lên một nửa so với nền đường, khác với trước đây là 2/3 phải chìm dưới mặt đất để tăng khả năng sống còn, theo ông Park - chuyên gia nghiên cứu về nhà ở thu nhập thấp.
Nhiều thập kỷ sau, khi nền kinh tế của Hàn Quốc cất cánh và giá bất động sản tăng vọt, "banjiha" cùng với "goshiwon" - những căn hộ nhỏ, không có cửa sổ trong những ngôi nhà chung và "oktapbang" - những căn hộ tạm bợ trên mái nhà của những tòa nhà thấp tầng - đã trở thành lựa chọn nhà ở cuối cùng đối với những người trẻ tuổi hoặc những người khó khăn về tài chính.
Tại Seoul, giá một căn hộ chạm ngưỡng 899 triệu won (753.230 USD) hồi tháng trước, sau 10 tháng liên tiếp giá bất động sản tăng, Ngân hàng KB Kookmin cho hay. Con số này gấp hơn 400 lần mức lương trung bình hàng tháng của những cư dân "banjiha" - khoảng 2,19 triệu won (1.820 USD) vào năm 2018, theo dữ liệu chính thức. Mặt khác, tiền thuê "banjiha" hàng tháng thông thường dao động từ 200.000 - 500.000 won (170 - 420 USD) cùng với khoản đặt cọc từ 3-10 triệu won (2.500 - 8.400 USD).
Mặc dù giá bất động sản tăng khiến người thuê nhà ít dư dả hơn, song vẫn ngày càng ít người lựa chọn thuê "banjiha". Theo đó, số hộ gia đình sống trong các căn hộ bán ngầm này giảm từ 586.000 trong năm 2005 xuống còn dưới 400.000 hiện nay. Một đại lý bất động sản ở đông bắc quận Jungnang (Seoul) - quận có số lượng hộ gia đình "banjiha" cao nhất - cho biết, có tới 15% căn hộ dưới mặt đất trong khu vực bị bỏ trống bất cứ lúc nào.
"Nhu cầu về 'banjiha' ngày càng giảm, mỗi ngày" - đại diện đại lý bất động sản từ chối nêu tên này nói. Người này cũng cho rằng, những người trẻ không có kinh nghiệm sống ở "banjiha" giờ chẳng mấy quan tâm đến nơi có môi trường sống tồi tàn như vậy.
Đầu những năm 2000, người đàn ông này cho thuê tới 50 "banjiha" một năm. Nhưng hiện tại, anh cho thuê dưới 20 "banjiha". Anh ta dự đoán, cuối cùng, sẽ không còn "banjiha" nào nữa khi các tòa nhà cũ bị phá hủy và các tòa nhà mới mọc lên với tầng hầm làm chỗ đậu xe nhờ sự thay đổi về quy chuẩn xây dựng vào năm 2003.
Bước khởi đầu tốt
Đối với những người vẫn sống trong "banjiha", chính quyền đô thị Seoul tuyên bố (một tuần sau khi bộ phim "Parasite" giành giải Oscar) rằng, 1.500 hộ gia đình này sẽ nhận được hỗ trợ tài chính để nâng cấp hệ thống sưởi, lắp đặt điều hòa, hệ thống thông gió và cửa sổ. Sáng kiến này nằm trong một phần các kế hoạch diễn ra liên tục nhằm cải thiện điều kiện sống cho các tòa chung cư cũ do chính phủ và đối tác là Quỹ Năng lượng Hàn Quốc chi trả. Mỗi hộ gia đình sẽ nhận được 3,2 triệu won, tổng cộng dự án là 1,2 tỉ won.
Đây là bước khởi đầu tốt, song dĩ nhiên là chưa đủ. Chuyên gia Park cho rằng, cần phải thực hiện một cuộc khảo sát toàn diện về điều kiện sống của cư dân "banjiha". Về lâu dài, Nhà nước cũng cần cung cấp thêm nhà cho thuê, đang chỉ chiếm khoảng 8% cổ phần nhà ở của nhà nước, với nhiều nhà cung cấp như hội đồng thành phố, các tổ chức dân sự để tránh phụ thuộc vào nhà cung cấp duy nhất hiện nay là Tập đoàn Đất đai và Nhà ở Hàn Quốc, ông Park cho biết.
Tuy nhiên, chàng trai trẻ Lee Hyeon-woo không có kế hoạch chờ đợi chính phủ xây dựng nhà ở giá rẻ. Anh bằng lòng tiếp tục sống trong ngôi nhà mà anh sáng tạo ra cho đến khi tìm được một công việc tốt hơn. Lúc đó, anh sẽ chuyển lên căn hộ trên mặt đất. Lee Hyeon-woo đã sơn tường màu xanh da trời, cửa màu hồng sáng. Khi cần tập trung, anh bật đèn đom đóm fairy lights với ánh sáng dịu để biến căn phòng thành một không gian rực rỡ, nhiều màu sắc. Ở một góc căn hộ, anh tạo ra phòng tập thể hình nho nhỏ cho mình.
"Tôi muốn cho người khác thấy rằng, 'banjiha' cũng có thể ấm cúng. Nhiều người có thể coi thường chúng tôi nhưng tôi tin rằng, nơi này 'như một tấm khiên' cho phép những người trẻ sống cho đến khi họ có thể tự mua cho mình một tổ ấm. Đó là nơi bảo vệ những giấc mơ của tôi" - Lee Hyeon-woo chia sẻ.
Park Young Joon (26 tuổi) - một nhiếp ảnh gia - cũng hiện sống và làm việc trong căn hộ "banjiha" ấm cúng, tràn ngập ánh sáng và mùi hương ở quận Mapo, phía tây thủ đô Seoul (Hàn Quốc). Anh thấy rất vui và tự hào khi nhiều khách du lịch ngoại quốc đến tham quan ngôi nhà của mình. "Căn hộ này rất hợp lý cho những người trẻ chưa có đủ tiền mua nhà trong những năm 20 tuổi" - Park Young Joon nói.
