*
Người Hà Nội thưởng Xuân theo phong cách rất riêng của mình. Đã hơn 1.000 mùa Xuân hiện hữu rồi tan biến trên mảnh đất Rồng bay này, đã chắt lọc nên nét tinh tuý, hào hoa trong thú chơi Xuân của người Hà Nội, dẫn dắt tâm hồn họ đến những giá trị nhẹ nhõm, thanh cao.
Đơn giản như một đĩa sứ trắng đựng nước trong vắt thả những cánh bích đào hờ hững nổi trôi trong tiếng nhạc miên man bất tận. Một làn khói hương trầm vấn vít quanh bát pha lê hoa thủy tiên thanh ngần, tạo nên không gian của âm thanh - hương sắc nửa như thoát tục, nửa như rất đời.
Tết của người Hà Nội không thể thiếu được hoa và nhạc. Hoa tượng trưng cho vẻ đẹp của sắc giới, có thể chiêm ngưỡng. Còn nhạc tượng trưng cho vẻ đẹp của tinh thần, chỉ có thể cảm được.
Những ngày cận Tết, bất chấp ngoài đường náo nhiệt, ồn ã của thời điểm năm cùng, tháng tận. Trên gác hai một căn nhà kiểu cổ của Hà Nội trên con phố nhỏ Sơn Tây, những chiếc đĩa than cứ mải miết quay để giải phóng những con sóng âm thanh bất tận.
Đó là không gian riêng của họa sĩ Quách Đông Phương, một người Hà Nội cũ, dành cả cuộc đời để Chơi, để tận hưởng đến rốt ráo, tận cùng những thú chơi “hơn người” của mình.
Ngày Tết, nếu không lang thang lãng du chốn núi rừng thì anh ngồi nhà nghe nhạc. Với con người này, chẳng có thú vui nào thống khoái bằng việc được an nhiên ngồi trong căn phòng bày đầy những tranh do anh sáng tác, những bức tượng Phật điêu khắc gỗ hiền hoà thuần Việt và bộ sưu tập âm thanh của mình để nghe nhạc.
Anh ngồi một mình hoặc cùng một vài người bạn, rì rầm những câu chuyện không đầu, không cuối kể về một chuyến đi lên vùng núi cao, ngồi dưới một tán mận trắng, uống rượu Sim San và nghe đám trẻ con người H’Mông hát Acapella những khúc ca dân tộc chỉ thuần âm sắc núi rừng. Cho đến khi say ngả nghiêng và nằm lên những cánh hoa mận rụng lớp lớp, bung biêng.
**
Tất cả được bao quanh trong những âm thanh trong vắt xen lẫn những tiếng xào xạo mà Quách gọi đó là tiếng của thời gian. Những mặt đĩa than có tuổi đời hàng chục năm, bị thời gian cào xước, tạo nên những âm thanh ngoài ý muốn.
Một chiếc đĩa than mới tinh chỉ xuất ra những âm thanh Analog nguyên thủy như khi nó được ghi. Phải trải qua năm tháng, những vết xước mới dần xuất hiện, đem đến những tiếng xào xạo của thời gian khác nhau, làm cho nó trở nên độc nhất, không hề giống những chiếc đĩa than khác.
Âm thanh tuôn ra trôi chảy như dòng sông, mà có ai được tắm hai lần trên cùng một dòng sông? Vẫn khúc sông đó, nhưng nước của ngày hôm nay đã khác nước của ngày hôm qua. Còn giống nhau làm sao được. Cũng như bản nhạc chúng ta nghe ở mùa Xuân năm nào, không thể giống bản nhạc của mùa Xuân năm nay.
Đời người cũng vậy, khi sinh ra không một vết hằn. Nhưng rồi, khi chúng ta lớn lên, trưởng thành, va chạm với cuộc sống và phải lĩnh nhận những vết xước của cuộc nhân sinh. Từng cuộc đời khác nhau, có những vết xước khác nhau như những chiếc đĩa than kia vậy.
Vậy nên, ở mỗi mùa Xuân, bản nhạc cuộc đời sẽ hiện ra ở cung bậc khác. Chỉ biết rằng, tiếng thời gian xào xạo đó có thể khác, bản nhạc đó là bất biến. Tôi vẫn tôi, anh vẫn là anh, chỉ khác là chúng ta đã thêm một mùa Xuân trong hành trình của mình.
Những ngày Tết, Quách hay mở những đĩa nhạc của vùng núi cao. Anh mê mẩn cái sự nhẹ nhõm của âm nhạc do những người sống gần với trời viết ra. Âm nhạc đó bao la, khoáng đạt, không nặng nề, không khiến người nghe bị thúc ép, cồn cào, tức thở.
Nhạc của vùng núi Alps châu Âu có cái man mác, lành lạnh nhưng trong ngần của tuyết trắng. Nhạc của người dân sống trên dãy Andes Nam Mỹ trầm lắng hơn nhưng đầy rẫy những thanh âm ngân nga cao vút, thăm thẳm xuyên mây.
Khí nhẹ thì bay lên cao, khí nặng thì tụ xuống thấp. Mùa Xuân là mùa khởi đầu, khí của mùa Xuân mới sinh ra, chưa nhuốm bụi của cuộc sống nên nhẹ nhõm và không ô trọc. Thế nên, nghe âm nhạc ấy, tinh thần của chúng ta sẽ được tẩy rửa, để bay lên gần với trời cao.
Thật lạ kỳ, khi thứ âm nhạc mà người ta thường nghe vào dịp Tết lại quá mạnh mẽ, ồn ào như thể ở một cơn cuồng say không giới hạn. Họ cho rằng, Tết phải vui, mà nhạc càng ồn ã, càng kích động thì lại càng vui. Thế nên, Tết đôi khi là dịp người ta tra tấn nhau một cách thoải mái bằng thứ âm nhạc giậm giật đó.
Đáng lẽ, vào thời điểm này, phải là lúc những âm thanh trong trẻo, nhẹ nhàng, xoa dịu từng tế bào đã quá mệt mỏi vì cuộc sống bon chen thường nhật lên tiếng. Có như thế, tâm hồn mới có phút tĩnh lặng, sống chậm lại để ngắm những chồi non đang khẽ bựt khỏi cội cây già, để lắng nghe những mưa Xuân bay nhè nhẹ đan thành lớp tơ mịn ngoài kia.
Không, chúng ta không chịu lắng nghe, mà chỉ muốn nổi bật bằng thứ âm nhạc chát chúa phát ra từ những chiếc loa công suất lớn, lấn át cả không gian Tết. Nhưng biết làm sao được, bởi cuộc sống bây giờ gấp gáp quá, những cái Tôi lớn quá, muốn thể hiện mình ngay ở trong âm nhạc.
***
Quách lại thay đĩa. Lần này, một giọng hát khàn của Khánh Ly cất lên. “Em đến thăm anh, đêm Ba Mươi. Còn đêm nào vui bằng đêm Ba Mươi?”. Giọng hát trầm lắng, thủ thỉ nhẹ nhàng như tâm sự về nỗi lòng của một người yêu người, yêu cuộc đời thảng thốt về vui buồn, được mất trong thời khắc giao niên.
“Sao Giao thừa trong như đôi mắt trong. Trời sắp Tết hay hồn mình đang Tết”. Chữ Tết vút cao lên như một nỗi niềm u uẩn. Đúng rồi, mùa Xuân là mùa sinh sôi của những thứ mới mẻ, nhưng đó cũng là sự già đi của một cuộc đời. Nên vui với cái mới mẻ hay nên buồn với những cái vừa chết đi?
Câu hỏi, ta là ai, ta đến từ đâu, rồi ta sẽ về đâu cứ ám ảnh mỗi con người. Chẳng lẽ, chúng ta sinh ra để chỉ chết đi, rồi lại tái sinh vào một cuộc hành trình mới? Chúng ta cũng như mùa Xuân kia ư, mới khởi sinh đó, rồi cũng sẽ đến ngày tàn Xuân?
Vì chúng ta cứ tư duy nên chúng ta mới băn khoăn với những câu hỏi đó. Sao không yên bình như những đường rãnh nhạc trên chiếc đĩa kia, cứ mải miết quay, và tuôn ra những lời nhạc như điều phải vậy. Chiếc đĩa không băn khoăn về số phận của nó, mà chỉ cần mẫn làm việc nó giỏi nhất là phản ánh trung thực thứ âm nhạc đã được ghi lên nó.
Âm nhạc đem đến giá trị và cuộc sống ý nghĩa cho chiếc đĩa than kia, cũng như mùa Xuân đem đến giá trị và cuộc sống cho những cái vừa tàn lụi trong mùa Đông. Và con người chúng ta, được cả âm nhạc và mùa Xuân đem đến sự xoa dịu và niềm tin cho số phận của mình.
Để chúng ta được sống trọn vẹn và có ý nghĩa đến từng sát na, và để chúng ta không hối tiếc vì đã lãng phí tuổi Xuân của mình, sống không tốt cuộc đời của mình.
Không gian âm nhạc này là cõi riêng của Quách Đông Phương và bạn bè. Mùa Xuân bên ngoài kia như thế nào, anh hững hờ không cần biết. Anh chỉ cần được ngồi thật yên, không phải lo âu vướng bận, cứ mặc sức chỉnh sửa, chuyển đổi âm nhạc theo ý mình.
Trên bàn cao, một vài cánh hoa violet tím biếc chợt rùng mình rơi xuống. Lọ hoa chơi Tết dù chưa tàn Xuân đã vội rời cành. Có mong manh quá chăng? Không, sự vô thường mới chính là sự vĩnh hằng của cuộc đời này. “Nhành hoa tim tím bé xinh xinh báo Xuân nồng. Rừng đào phong kín cánh mong manh hé hoa lòng. Hà Nội chờ đón Tết, hoa chen người đi...”.
Lại một ca khúc về mùa Xuân của Đoàn Chuẩn, một nhạc sĩ đậm chất hào hoa của người Hà Nội, vang lên khiến mọi người chợt chùng lòng. Dù gì, Xuân không thể phôi phai ở chốn này!
