“Con đường tơ lụa”
Từ năm 2019, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam và Tập đoàn đường sắt quốc gia Trung Quốc đã ký Biên bản ghi nhớ kết nối giữa liên vận đường sắt Việt - Trung với các đoàn tàu chuyên tuyến từ Trung Quốc đi Châu Âu, xúc tiến phát triển chuyên chở hàng hóa giữa đường sắt hai nước với đường sắt Á - Âu được ví như “con đường tơ lụa”. Nhưng, hiện khối lượng vận chuyển hàng hóa liên vận quốc tế hiện nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu và khăn năng vận tải của hai bên. Tuy khối lượng vận chuyển liên tục tăng nhưng vẫn chưa theo kịp với mức độ tăng trưởng của kim ngạch trao đổi thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc, cụ thể: Khối lượng hàng hóa vận chuyển qua 2 cửa khẩu Lào Cai - Sơn Yêu và Đồng Đăng - Bằng Tường trong năm 2019 đạt 828,3 nghìn tấn (bằng 116% so với năm 2018); 6 tháng đầu năm 2020 đạt 421,1 nghìn tấn (bằng 110% so với cùng kỳ).
Về kết nối vận tải đường sắt Việt Nam - Trung Quốc với các tuyến vận tải đường sắt Trung Quốc - Châu Âu, năm 2019, đã chạy được 111 đoàn tàu container qua cửa khẩu Đồng Đăng - Bằng Tường (trong đó hướng Việt Nam - Trung Quốc là 60 đoàn chuyên chở 1.688 TEU (container chở hàng hóa tiêu chuẩn đường sắt), hướng Trung Quốc - Việt Nam là 51 đoàn chuyên chở 1.300 TEU) cùng với các container chuyên chở theo cụm khác, số container xuất đạt 2.538 TEU, số container nhập đạt 1482 TEU, trong đó số lượng container quá cảnh Trung Quốc đi tiếp đến Thành Đô và Trùng Khánh để nối vào đoàn tàu Trung Quốc - Châu Âu là 1.524 TEU. Trong 6 tháng đầu năm 2020, số container xuất đạt 2.895 TEU, số container nhập đạt 2.858 TEU.
Hiện Đường sắt Việt Nam đã tích cực hợp tác với Đường sắt Trung Quốc và đường sắt các nước như Nga, Khazakstan, Mông Cổ để vận chuyển hành khách, hàng hóa từ VN đi các nước cũng như ngược lại. Đặc biệt từ cuối năm 2017, Đường sắt Việt Nam đã kết nối thông qua đường sắt Trung Quốc vận chuyển hàng hóa bằng container từ Việt Nam đi Nga, Châu Âu (Anh, Pháp, Đức, Ba Lan...), các nước Trung Á và ngược lại. Sản lượng vận chuyển tăng mạnh qua các năm.
Theo đại diện Công ty Cổ phần Vận tải và thương mại đường sắt (Ratraco), hàng hóa vận chuyển từ Việt Nam sang Trung Quốc sau đó từ Trung Quốc lại đi tiếp sang các nước Trung Á và Châu Âu. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19 tàu khách liên vận quốc tế đã phải ngừng chạy từ ngày 4.2.2020 đến nay, để gỡ khó mỗi tuần Ratraco triển khai khai thác từ 2-3 đôi tàu/tuần, mỗi đôi tàu từ 26 - 30 container. Sản lượng hàng xuất là 851 container, các mặt hàng chủ yếu là điện tử, trái cây như: Mít, thanh long, xoài...
Ngoài tuyến Đồng Đăng - Bằng Tường, ngành đường sắt cũng đẩy mạnh tuyến liên vận quốc tế Hà Nội - Lào Cai và duy trì tốt đôi tàu hàng chuyên tuyến Khai Viễn (Trung Quốc) - Hải Phòng chạy hàng ngày với mặt hàng phân bón DAP từ Trung Quốc về Việt Nam và mặt hàng lưu huỳnh quá cảnh cảng Hải Phòng xuất sang Trung Quốc. Với hàng hóa đi nước thứ ba, Việt Nam có một số mặt hàng truyền thống là chè khô, dưa chuột muối xuất đi các nước Trung Á. Hiện Ratraco đang triển khai các tuyến hàng quá cảnh bằng đường sắt từ Thái Lan, Lào sang Trung Quốc, từ Trung Quốc sang Campuchia và ngược lại. Bên cạnh đó, đang xúc tiến khai thác vận chuyển hàng LCL (đóng chung các kiện hàng nhỏ của nhiều chủ hàng trong 1 container) từ Nga về, dự kiến cuối tháng 9 sẽ chạy chuyến đầu tiên.
Nhiều lợi thế để vươn xa
Trưởng ban Kế hoạch Kinh doanh Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam - ông Nguyễn Chính Nam cho biết, trong bối cảnh vận tải hành khách gặp nhiều khó khăn, ngành Đường sắt chuyển hướng đẩy mạnh vận tải hàng hóa, trong đó thúc đẩy hàng liên vận quốc tế hai chiều. Hiện các đơn vị đã cho ra nhiều sản phẩm vận tải liên vận quốc tế, đúng thời điểm nên đã thu hút được khách hàng. Điển hình như tàu chở container lạnh tự phát điện để vận chuyển hàng đông lạnh, trái cây xuất nhập khẩu. Đại diện Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam cho rằng, khó khăn nhất hiện nay là hiện Việt Nam cho có toa xe 1.435mm đủ tiêu chuẩn chạy trên Đường sắt Trung Quốc, nên phải chuyển tải sang toa khổ đường 1.435mm tại ga Bằng Tường để chuyển hàng hóa vào sâu nội địa Trung Quốc hoặc đi nước thứ ba.
Theo Phó Tổng Giám đốc Ratraco - ông Nguyễn Hoàng Thanh, vận tải đường sắt có lợi thế là vận tải khối lượng lớn, đi xa và độ an toàn vượt trội. Cùng với đó là thời gian di chuyển bằng đường sắt ngắn chỉ từ 18-20 ngày so với 40-45 ngày nếu đi bằng đường biển, đây là lợi thế cạnh tranh lớn, nhất là với các mặt hàng cần điều kiện bảo quản tốt, thời gian đưa hàng nhanh. Đường sắt Việt Nam là thành viên chính thức Tổ chức Hợp tác đường sắt OSJD từ năm 1956. OSJD hiện có tới 28 nước thành viên.
