Thực tế “vênh” với kỳ vọng
Theo Tổng cục Thống kê, trong 9 tháng đầu năm 2019, Việt Nam đã thu hút 12,9 triệu khách quốc tế, tăng 10,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong 2 lần xếp hạng, DLVN đã tăng được 12 bậc, đang đứng thứ 63/140 nước.
Mặc dù đã đạt được nhiều thành tích phát triển vượt bậc song nhiều ý kiến cho rằng, những con số này chưa thể hiện được hết tiềm năng của du lịch Việt. Theo ông Phùng Quang Thắng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lữ hành Việt Nam - từng chia sẻ, nguyên nhân chính là do công tác xúc tiến, quảng bá của DLVN vẫn còn nhiều yếu kém, nguồn vốn dành cho hoạt động này khá hạn chế. Ngân sách mỗi năm chi 2 triệu USD cho xúc tiến, quảng bá và con số này thấp hơn rất nhiều so với các nước khác trong khu vực, ví dụ Thái Lan và Malaysia phân bổ khoảng 80 - 100 triệu USD ngân sách cho tiếp thị du lịch.
Với kỳ vọng sẽ giải quyết được bài toán, ngày 12.12.2018, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 49/2018/QÐ-TTg về việc thành lập, phê duyệt điều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ Hỗ trợ phát triển du lịch. Quyết định trên có hiệu lực thi hành từ ngày 1.2.2019, song tới thời điểm hiện tại, Quỹ vẫn chưa thành lập được bộ máy để đi vào hoạt động. Thậm chí, theo một số phân tích, nghiên cứu của các chuyên gia từ Chương trình Du lịch Bền vững Thụy Sĩ - SSTP và Cơ quan Phát triển Quốc tế Châu Âu - AECOM (Tây Ban Nha), những điều lệ hoạt động của Quỹ đang có rất nhiều điểm bất cập cần phải xem xét, nhất là về mô hình cơ cấu tổ chức, quy trình ra quyết định, nguồn thu, giải ngân và quản lý tài chính…
Phải bắt đầu từ Quỹ Hỗ trợ phát triển du lịch
Theo Quyết định 49, vốn điều lệ của quỹ là 300 tỉ đồng, được ngân sách Trung ương cấp trong vòng 3 năm đầu sau khi thành lập. Kinh phí hoạt động hằng năm do ngân sách Trung ương cấp 10% trên tổng số thu nộp ngân sách từ nguồn thu phí cấp thị thực và 5% từ tổng thu nộp ngân sách với nguồn thu phí tham quan.
Điều này được chuyên gia Phillip Heneghan đến từ nhóm tư vấn của Chương trình Du lịch bền vững Thụy Sĩ đánh giá là “không phù hợp với xu thế hiện đại”. Vì xu thế hướng đến việc hủy bỏ phí cấp thị thực đối với khách quốc tế nhằm thu hút thêm du khách. Nguồn thu từ phí tham quan cũng ít khả thi bởi các khoản phí này đang thuộc quyền quản lý của các tỉnh, và nếu đưa vào thực tế sẽ rất khó thực hiện.
Ngoài ra, quỹ chỉ có kiểm soát viên mà không có ban giám đốc tư vấn cho chủ tịch quỹ về việc phân bổ các hoạt động xúc tiến khác nhau, vì vậy “kiểm soát viên không những hạn chế thẩm quyền của chủ tịch quỹ, không tư vấn về hoạt động của quỹ mà ngược lại sẽ làm chậm trễ, cản trở việc thực hiện các hoạt động khi có sự không đồng thuận trong quyết định” - chuyên gia Phillip Henegha nhìn nhận.
Đồng tình với những quan điểm trên, ông Ðinh Ngọc Ðức - Vụ trưởng Vụ Thị trường Du lịch (Tổng cục Du lịch) - chia sẻ thông tin, quỹ là mô hình chưa có tiền lệ ở Việt Nam cho nên việc thực hiện gặp khá nhiều khó khăn, nhất là về mặt con người, bộ máy và cơ chế. Ðể quỹ có thể phát triển và hoạt động bền vững, vai trò “nhạc trưởng” của cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch đặc biệt quan trọng.
Song song với cách quản lý cũng cần đảm bảo đến vấn đề vốn cho hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch. Trong báo cáo gửi Bộ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Du lịch (TAB) Trần Trọng Kiên đã kiến nghị Quỹ Hỗ trợ phát triển du lịch Việt Nam cần phải được sửa đổi, bổ sung chính sách và cơ chế hoạt động. Từ đó sớm vận hành quỹ theo hướng hợp tác đối tác công tư, đồng thời phát huy vai trò của Hội đồng Tư vấn du lịch, làm rõ mối quan hệ đối với Tổng cục Du lịch. Cân nhắc thay thế nguồn thu để đảm bảo tính bền vững của quỹ, huy động nguồn lực từ nhiều nguồn cho quảng bá và xúc tiến du lịch.
Bên cạnh vệc tăng cường vai trò của doanh nghiệp trong công tác xúc tiến du lịch, vị trí kiểm soát viên cần được hủy bỏ và thay thế bằng Ủy ban hoặc Hội đồng kiểm soát nhằm hỗ trợ, giám sát, quản lý hoạt động hằng ngày và tăng tính minh bạch.
