Ở nước ta, từ khi thành lập tổ chức Bảo hiểm tiền gửi đến nay, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã minh chứng được vai trò của mình trong việc bảo vệ người gửi tiền và đảm bảo an toàn lành mạnh hệ thống ngân hàng.
Tuy nhiên, qua quá trình triển khai Luật bảo hiểm tiền gửi đã phát sinh nhiều vấn đề khó khăn, vướng mắc cần được giải quyết nhằm nâng cao hơn nữa vai trò của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và để chính sách bảo hiểm tiền gửi thực sự đem lại hiệu quả, góp phần duy trì sự ổn định của nền kinh tế.
Nhu cầu hoàn thiện pháp luật về Bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam
Trong xu thế phát triển của thị trường tài chính nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng, việc tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý nhằm đảm bảo một hệ thống pháp luật đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho các định chế tài chính hoạt động hiệu quả là một yêu cầu khách quan.
Đặc biệt, trong bối cảnh cần đáp ứng yêu cầu cấp bách về hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về xử lý Tổ chức tín dụng yếu kém, hạn chế, ngăn Tổ chức tín dụng yếu kém mới phát sinh, xử lý các vướng mắc, bất cập trong quá trình cơ cấu lại hệ thống Tổ chức tín dụng thì việc hoàn thiện các quy định của pháp luật trong hệ thống ngân hàng nói chung và bảo hiểm tiền gửi nói riêng là cần thiết cả về lý luận và thực tiễn.
Vấn đề cơ cấu lại Tổ chức tín dụng yếu kém đã được Đảng, Quốc hội và Chính phủ quan tâm, thể hiện qua một loạt các văn bản như: Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 01/11/2016 của Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII về một số chủ trương, chính sách lớn nhằm tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế;
Nghị quyết số 23/2016/QH14 ngày 7/11/2016 về Kế hoạch phát triền kinh tế xã hội năm 2017; Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011-2015” ban hành kèm theo quyết định số 254/QĐ-TTg ngày 01/3/2012;
Quyết định số 1058/QĐ-TTg ngày 19/7/2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020”; Luật sửa đổi, bổ sung Luật Các Tổ chức tín dụng; Thông tư số 01/2018/TT-NHNN quy định về cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt;
Chỉ thị số 06/CT-NHNN ngày 02/10/2018 về việc chấn chỉnh, tăng cường phòng, chống, ngăn ngừa vi phạm pháp luật nhằm đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động trong hệ thống QTDND (Chỉ thị 06/CT-NHNN) và Quyết định số 209/QĐ-NHNN ngày 31/01/2019 phê duyệt Đề án củng cố và phát triển hệ thống Quỹ tín dụng dân dân đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.
Nội dung về bảo hiểm tiền gửi thể hiện qua việc giao Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu đề xuất việc sửa đổi Luật bảo hiểm tiền gửi để sử dụng nguồn tiền kết dư phí bảo hiểm tiền gửi để xử lý các Tổ chức tín dụng yếu kém.
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đã bước đầu tạo điều kiện cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phát huy vai trò của một tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong hệ thống tài chính ngân hàng ở Việt Nam.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai vẫn còn tồn tại mốt số khó khăn dẫn đến vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam chưa thực sự phát huy hiệu quả trong thực tế.
Để Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phát huy được vai trò của mình, đặc biệt là vai trò khi tham gia vào quá trình cơ cấu lại Tổ chức tín dụng yếu kém, rất cần có hệ thống văn bản pháp lý hoàn thiện, thống nhất; trong đó, Luật bảo hiểm tiền gửi cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi trong tình hình mới.
Một vài đề xuất cơ bản
Từ thực tế đặt ra yêu cầu Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam cần được pháp luật cho phép thực hiện thêm một số chức năng, nhiệm vụ mới như sau
(i) Hỗ trợ tài chính đối với tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi để chi trả tiền gửi hợp pháp của người gửi tiền (trước thời gian kiểm soát đặc biệt) trong trường hợp tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả nhưng chưa đến mức đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt;
(ii) Chi trả bảo hiểm trong trường hợp giao dịch gửi tiền là có thật (người gửi tiền có thật, tiền gửi và thẻ tiền gửi có thật) nhưng tiền không được nhập quỹ (tiền gửi ngoài sổ sách). Rủi ro xảy ra do cá nhân là cán bộ, nhân viên của tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi có hành vi chiếm đoạt khoản tiền gửi của người gửi tiền;
(iii) Trong trường hợp để bảo đảm sự ổn định kinh tế - xã hội, sự phát triển an toàn, lành mạnh hệ thống Tổ chức tín dụng, phòng tránh đổ vỡ dây chuyền toàn hệ thống ngân hàng, xử lý khủng hoảng tài chính… đề nghị Ngân hàng Nhà nước trình Thủ tướng Chính phủ thay đổi hạn mức trả tiền bảo hiểm.
Theo các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả được Hiệp hội bảo hiểm tiền gửi quốc tế phối hợp với Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng ban hành tháng 11/2014, đối với nguyên tắc 2 về nhiệm vụ và quyền hạn có nêu: Nhiệm vụ và quyền hạn của tổ chức bảo hiểm tiền gửi phải hỗ trợ cho việc đạt được các mục tiêu chính sách công và phải được xác định rõ và quy định chính thức trong luật.
Trong đó, tiêu chuẩn 2 là nhiệm vụ phải quy định rõ vai trò và trách nhiệm của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và phải phù hợp với các nhiệm vụ của các thành viên khác trong mạng an toàn tài chính; tiêu chuẩn 3 là quyền hạn của tổ chức bảo hiểm tiền gửi phải hỗ trợ nhiệm vụ và cho phép tổ chức bảo hiểm tiền gửi hoàn thành vai trò và nhiệm vụ của mình.
Từ bối cảnh nêu trên cho thấy, việc sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi là yêu cầu cấp thiết và là cơ sở pháp lý cho hoạt động của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phát huy được vai trò, vị thế của mình, hướng tới bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.
