Không chỉ trở thành Tổng Giám đốc Tập đoàn VinaCapital, anh còn sáng lập và hiện là Chủ tịch VinaCapital Foundation (VCF). 24 năm ở Việt Nam, anh đã viết nên những câu chuyện cổ tích, tiếp sức và chữa lành hàng triệu cuộc đời những trẻ em nghèo, có hoàn cảnh không may khắp Việt Nam.
Vì yêu mà trở về…
Năm 1994 là giai đoạn Việt Nam mới mở cửa, thông tin về đất nước còn khá ít ỏi, trong ký ức của chàng trai 26 tuổi, Việt Nam gói gọn trong vùng đất Ninh Hòa, Khánh Hòa, nơi gia đình Don sinh sống trước khi sang Canada vào năm 1979. “Tôi không nhớ được nhiều nhưng tôi luôn muốn trở về” – Don kể.
Thời điểm đó, Công ty (Cty) nơi anh làm việc ở Canada mở rộng thị trường sang khu vực Đông Dương. Anh nhận nhiệm vụ làm trưởng đại diện ở Việt Nam. Don kể: “Gia đình tôi phản đối bởi tất cả gia đình đã sang Canada, ngay cả gia đình của người yêu lúc đó cũng không còn ai ở Việt Nam. Bố mẹ tôi lo lắng về những khó khăn tôi sẽ gặp phải từ những chuyện rất nhỏ như bệnh đau thì có bệnh viện để chữa trị không…”
Vượt qua rào cản của gia đình, Don lại gặp rắc rối với gia đình người yêu: “Gia đình cô ấy yêu cầu, nếu tôi đưa cô ấy về Việt Nam, tôi phải làm đám cưới trước. Không muốn mất cơ hội trở về Việt Nam và càng không muốn mất cô ấy nên tôi làm đám cưới dù chưa biết những khó khăn nào sẽ đợi mình phía trước.
Chúng tôi bỏ lại tất cả ở Canada và trở về Việt Nam. Sau này có nhiều người hỏi tôi vì sao trở về, tôi chỉ nói đơn giản đó là vì yêu. Yêu đất nước, yêu con người và yêu cả sự khó khăn của quê mình” – Don cười. Năm 1994 anh trở về Việt Nam. Năm 2003, anh cùng các cộng sự của mình thành lập một quỹ đầu tư, tiền thân của Tập đoàn VinaCapital hiện tại.
“Anh bắt đầu đồng hành với những trẻ em không may mắn từ khi nào?” – Trả lời cho câu hỏi của tôi, anh khẽ chau mày: “Tôi không nhớ chính xác thời điểm nhưng tôi nhớ câu chuyện đã khiến tôi bắt đầu. Năm 2006, tôi tham gia một sự kiện, tình cờ tôi gặp một bà mẹ nghèo với một đứa con nhỏ mắc bệnh tim không có tiền chữa trị. Mấy chục triệu đồng đối với hai mẹ con là quá lớn. Hoàn cảnh của hai mẹ con giống như rất nhiều hoàn cảnh của người dân quê tôi. Mỗi khi đau ốm, bệnh nặng phải bán cả ruộng đất, nhà cửa, trâu bò mà không đủ. Đôi khi chấp nhận cái chết chỉ vì thiếu tiền”.
Sự kiện kết thúc nhưng câu chuyện của hai mẹ con cứ ám ảnh Don để sau đó đưa anh đến một quyết định táo bạo đó là thành lập VCF với mục tiêu được anh đặt ra thời điểm đó là mổ tim miễn phí cho 30 trẻ em mắc bệnh tim có hoàn cảnh khó khăn, với kinh phí 40-50 triệu đồng cho mỗi trường hợp và hoàn toàn do Tập đoàn VinaCapital hỗ trợ.
“Nếu việc này không phải của mình thì của ai?”
“Nói thì dễ nhưng làm lúc nào cũng khó, đặc biệt là thuyết phục các cộng sự của Tập đoàn VinaCapital thời điểm đó” – Don kể. Lúc đó Cty của Don Lam mới thành lập được hơn 2 năm, số vốn ban đầu khá ít ỏi, Cty chưa đến 20 người, ai cũng phải chật vật tìm nguồn vốn nên để thuyết phục các thành viên đồng ý hỗ trợ cho VCF là điều không hề đơn giản: “Anh em không phải là người vô tâm nhưng sự thật là Cty mới thành lập, mọi thứ còn quá mới mẻ, lo cho bản thân còn chưa xong thì làm sao đi lo cho người khác. Tôi thuyết phục mọi người, mình kinh doanh ở đâu thì phải có trách nhiệm với nơi đó, hơn nữa, nếu mình xem việc hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn không phải việc của mình thì đó là việc của ai? Hơn ba lần nói chuyện thì anh em đồng ý”.
Cuối năm 2006, Tập đoàn VinaCapital thành lập VCF, quỹ từ thiện phi chính phủ giúp tập đoàn thực hiện châm ngôn: “Moving forward and giving back” (Phát triển song hành cùng đóng góp cho cộng đồng). Trong một cuộc gặp với bà Robin Austin, lúc đó đang làm việc cho quỹ Đông Tây Hội Ngộ, Don Lam đã mời bà về làm giám đốc điều hành quỹ. Nói về bà Robin Austin, đôi mắt của người đàn ông trạc 50 tuổi, từng trải không giấu được vẻ xúc động: “Với một tình yêu dành cho Việt Nam, dành cho những đứa trẻ kém may mắn và kinh nghiệm hoạt động xã hội, bà Robin đã có công rất lớn giúp quỹ lớn mạnh, góp phần giúp hàng ngàn triệu trẻ em khắp Việt Nam có cuộc sống tốt hơn”.
Từ năm 2007 đến nay, VCF đã gây quỹ được hơn 8.5 triệu USD cho các chương trình về trẻ em ở Việt Nam.
Trả lời cho câu hỏi “gây quỹ khó hay dễ” của tôi, Don cười: “Tiền trong túi người ta, muốn họ quyên góp không hề dễ chút nào. Nên mình phải làm việc hiệu quả, minh bạch và chuyên nghiệp mới gây quỹ được”. Hiện nay, tất cả các chi phí dùng để vận hành VCF đều được Tập đoàn VinaCapital chi trả. Những năm đầu tiên, tập đoàn đối ứng 100% các khoản quỹ gây được. Với những chương trình mới của VCF, các nhà tài trợ và Tập đoàn sẽ cùng đóng góp theo tỷ lệ 50-50 hay 30-70...
Don cam kết: “Hàng năm chúng tôi đều gửi các thông tin tài chính, kiểm toán độc lập đến các nhà tài trợ. Chúng tôi cố gắng hết sức để 1 đồng mà nhà tài trợ bỏ ra đều đến tay các em đủ 1 đồng”.
Vì yêu mà đi tiếp hành trình…
“Tối nay tôi đi miền Trung. Cuối tuần tôi về lại TPHCM rồi bay đi Âu Châu. Về nước chắc chắn sẽ gặp ngay” – Don Lam hứa khi tôi ngỏ ý có một buổi trò chuyện “về những điều ấm áp” trong ngày đầu năm mới. Nghe tôi than “lịch như vậy thì quá trễ”, người phụ tá của anh góp ý: “Anh Don bay đêm nên vẫn còn một buổi cuối tuần ở TPHCM”. Người phụ tá của anh lý giải: “Anh Don có thói quen “bay đêm”, ngủ trên máy bay để tiết kiệm chi phí khách sạn, đến nơi đúng giờ vào làm việc. Đối với bản thân có thể tiết kiệm tối đa nhưng đối với trẻ em thì không tiếc!”
Don không tiếc với trẻ em, đặc biệt là trẻ em ở những địa phương còn nhiều khó khăn, thiếu thốn, đó cũng lý do để 11 năm qua, VCF đã phát triển những chương trình mới, góp phần thay đổi cuộc sống của các em nhỏ và gia đình khắp Việt Nam.
Tính đến nay, VCF có các chương trình chính gồm Nhịp Tim Việt Nam đã hỗ trợ các ca phẫu thuật tim cho hơn 6.100 trẻ em nghèo; Chương trình Khám sàng lọc bệnh Tim đã tiếp cận với 80.505 trẻ em ở 44 tỉnh, nơi mà hầu hết những đứa trẻ này chưa bao giờ được khám chữa bệnh trước đó; Chương trình Thiết bị y tế đã tặng 3.506 thiết bị chuyên dụng cho các bệnh viện ở Việt Nam với trị giá trên 820.000 USD…
Ngoài ra còn có các chương trình như Hội thảo quốc tế về Tim Mạch; Nâng niu sự sống; Học bổng Mở đường đến tương lai… Đã có hơn 5,8 triệu người hưởng lợi trực tiếp hoặc gián tiếp từ các chương trình của VCF. Trong năm 2018, VCF sẽ đẩy mạnh các chương trình Xe đẩy thiết bị cấp cứu và Tập huấn cho các bác sĩ ở tuyến huyện, xã về các tỉnh Tây Bắc Việt Nam vì điều kiện của vùng còn quá nhiều khó khăn.
Nói về những kế hoạch sắp tới, Don Lam bộc bạch: “So với 24 năm trước, Việt Nam mình đã khá hơn nhưng trẻ em ở các vùng nông thôn, vùng núi còn thiếu thốn rất nhiều. So với thời điểm tôi mới về Việt Nam thì giờ đây, doanh nghiệp đã đỡ khó khăn hơn khi tìm nguồn vốn nhưng nhu cầu gọi vốn vẫn cao…
Với cá nhân tôi, mỗi người Việt có rất nhiều cách để yêu nước, cá nhân tôi chọn hai việc đó là kêu gọi đầu tư vào các doanh nghiệp và giúp đỡ những đứa trẻ. Và hành trình của tôi sẽ không đi được xa nếu không có bạn bè đi cùng. Đó là điều tôi luôn trân quý và giúp tôi yêu đất nước mình hơn”.
