Hai mặt không thể tách rời
Có thể nhiều người chưa biết nhưng chậm, hủy chuyến bay đã, đang và sẽ là một thực tế không tách rời của ngành hàng không và việc đòi hỏi 100% chuyến bay được thực hiện đúng giờ theo lịch là không tưởng.
Về lý thuyết, các hãng hàng không thường lập và công bố lịch bay và bán vé trước một năm, cho hai mùa lịch bay. Nhờ vậy, khách hàng lên kế hoạch du lịch sớm và có được mức giá tốt hơn.
Để xếp lịch chuyến bay như thế, hãng hàng không phải giả định rằng, tại ngày 1.8.2017 sẽ có 10 chiếc A320 hoạt động dù ngay bây giờ hãng có thể mới chỉ có, 8 chiếc A320, nhưng đã có kế hoạch mua hoặc thuê thêm vài ba chiếc A320 nữa (để ngày 1.8.2017 có ít nhất 10 chiếc).
Hãng cũng giả định rằng ngày đó thời tiết tại Hà Nội, TP HCM và tại tất cả các sân bay mà hãng khai thác đều bình thường, rằng sân bay Nội Bài, Tân Sơn Nhất và tất cả các sân bay mà hãng có chuyến bay sẽ hoạt động bình thường, không bị đóng cửa vì có hoạt động chuyên cơ, không bị tắc nghẽn vì các lý do không lưu. Oái oăm thay những điều này chưa bao giờ diễn ra đúng dự kiến và ngay cả khi có dự phòng rủi ro thì những yếu tố bất khả này luôn nằm ngoài tầm kiểm soát của các hãng hàng không, đặc biệt là thời tiết.
Chính vì vậy, không có hãng hàng không nào trên thế giới có thể đúng giờ 100% bởi mỗi chuyến bay là tổng hợp của rất nhiều yếu tố cấu thành và mỗi yếu tố kể cả rất nhỏ cũng đều có thể trở thành một nguyên nhân gây chậm, hủy chuyến. Đây là lý do mà các chuyên gia cho rằng, cùng với tính tiện lợi, di chuyển nhanh, chậm hủy chuyến là hai mặt không thể tách rời và loại trừ trong hoạt động hàng không dân dụng.
Việt Nam không hề tệ
Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, tỷ lệ chuyến bay đúng giờ của ngành hàng không Việt Nam ở mức khá trên thế giới, bất chấp cơ sở hạ tầng còn nhiều hạn chế; thời tiết bất lợi cho hoạt động bay.
Theo thống kê của hãng phân tích OAG ngay cả hãng hàng không có tỷ lệ đúng giờ cao nhất thế giới là Hawaiin Airlines cũng chỉ đạt tỷ lệ 89,87%. Còn tại Mỹ, theo thống kê của Cục Thống kê Giao thông (Bureau Of Transport Statistics) - cơ quan tập hợp và định kỳ hằng tháng công bố các số liệu chậm, hủy chuyến của từng hãng hàng không, tại từng sân bay, trong năm 2016, số chuyến bay hạ cánh đúng giờ trên toàn nước Mỹ chiếm 82,87%, chuyến bay bị chậm 15,6%, chuyến bay bị hủy 1,30% (còn lại là một ít chuyến bị thay đổi hành trình trong khi bay).
Trong 6 tháng năm 2017, tỷ lệ chuyến bay đúng giờ tại Mỹ còn giảm xuống 79,17%, số chuyến bay chậm tăng lên 18,07% còn số chuyến huỷ tăng lên 1,53%.
Không chỉ tại Mỹ, nhiều quốc gia có ngành hàng không phát triển, nhà chức trách và các hãng bay luôn phải đánh vật để duy trì tỷ lệ chuyến bay đúng giờ ở mức chấp nhận được.
Tại Úc, tỷ lệ chuyến bay đúng giờ của các hãng hàng không nước này năm 2016 là 83,9% (chậm chuyến là 16,1%, hủy là 2,2%); tại khu vực Châu Âu, hãng có tỷ lệ đúng giờ cao nhất là Iberia (88,9%); tại Châu Á – Thái Bình Dương, tỷ lệ đúng giờ cao nhất là Japan Airlines (89,44%) trong điều kiện hạ tầng gần như hoàn hảo; tại khu vực Trung Đông và Châu Phi tỷ lệ chuyến bay đúng giờ là Qatar Airways (85,93%).
Những con số này cho thấy dù có sự biến động khác nhau tuỳ vào thời điểm và địa điểm nhưng tình trạng chậm huỷ chuyến đã và đang tồn tại ở khắp nơi trên thế giới chứ không chỉ riêng tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, nếu so với hàng không thế giới, tỷ lệ bay đúng giờ của hàng không Việt Nam hiện không hề tệ với mức trung bình trên 80%, trong đó đáng chú ý là sự cải thiện ấn tượng về tỷ lệ chuyến bay đúng giờ của Vietjet.
Trong năm 2016, tỷ lệ chuyến bay đúng giờ của Vietjet ở mức 83,3%. Nhờ một loạt những giải pháp kiểm soát ngặt nghèo, trong 6 tháng đầu năm 2017, tỷ lệ đúng giờ của hãng hàng không thế hệ mới này đã tăng lên 85,5%, tỷ lệ chậm chuyến giảm xuống còn 14,4% dù số chuyến bay tăng lên 19%.
1001 lý do chậm chuyến
Trong các báo cáo của ngành hàng không, các nguyên nhân của tình trạng chậm, huỷ chuyến thường được nêu ra khá chung chung như trang thiết bị và dịch vụ tại cảng; hãng hàng không; thời tiết; tàu bay về muộn...
Tuy nhiên trên thực tế, có tới 1.001 nguyên nhân dẫn tới tình trạng chậm, hủy chuyến mà các hãng phải đối diện.
Đó là có thể việc một bộ phận nào đó trên một máy bay “bỗng dưng bị hỏng” mà không báo trước mà để xử lý đôi khi hãng hàng không phải đặt hàng thay thế mất vài ngày. Việc này khiến hãng hàng không buộc phải điều chỉnh lịch bay để rồi những tàu bay còn lại của hãng phải bay nhiều chuyến hơn để bù cho chiếc bị hỏng với giờ bay thay đổi so với lịch đã công bố, thường là muộn hơn.
Đó có thể là việc thời tiết đột nhiên diễn biến xấu, mây mù, mưa bão tại một hoặc một vài sân bay làm một hoặc vài chuyến bay phải cất cánh muộn. Lẽ dĩ nhiên là không chỉ chuyến bay tại nơi có thời tiết xấu bị ảnh hưởng, nhiều chuyến bay khác có liên quan trong dây chuyền cũng bị điều chỉnh theo bởi một chiếc máy bay mỗi ngày có thể bay 6-8 chuyến.
Tất cả những tình huống bất ngờ như trên có thể dẫn đến việc giờ đi, đến của một hoặc nhiều chuyến bay bị thay đổi xa trước ngày bay hoặc ngay sát giờ bay.
Đó là chưa kể tới những nguyên nhân “trên trời rơi xuống” như bất ngờ có hành lý ký gửi vô chủ; một hành khách quấy rối hành khách khác hoặc tiếp viên, hay đơn giản là một câu nói đùa liên quan tới an ninh, an toàn hàng không.
Không chỉ vậy, do đặc trưng phạm vi hoạt động rộng lớn, loại hình kinh doanh phức tạp, bản thân các hãng hàng không cũng là khách hàng của nhiều đơn vị cung cấp dịch vụ khác trong ngành và khi một trong chuỗi dịch vụ đó có vấn đề, hãng hàng không cũng là người phải “chịu trận” cuối cùng và nặng nề nhất.
Trong bối cảnh, giá vé hàng không rẻ hơn cả đường sắt và tỷ lệ đúng giờ của ngành hàng không Việt Nam đã tăng lên hơn 80%, những câu chuyện về chậm huỷ chuyến dường như cần có góc nhìn khách quan và thông cảm hơn. Xét cho cùng khi chậm hủy là điều không ai mong muốn và nếu đặt lên bàn cân giữa việc cố nâng cao tỷ lệ bay đúng giờ bằng mọi giá với an toàn tuyệt đối cho chuyến bay chắc chắc mọi người đều sẽ chia sẻ với ngành hàng không khi đặt an toàn là Yếu tố số 1.
