Ông Nguyễn Hữu Bèn, chủ cơ sở mành trúc duy nhất còn hoạt động đến ngày nay tại xã Tân Thông Hội, huyện Củ Chi chia sẻ, nghề mành trúc đã trải qua hơn 30 năm thăng trầm. Khi mới bắt đầu sản xuất cho Liên Xô cũ, người thợ thủ công phải tự sáng tác đề tài chào khách hàng. Trước năm 1991, TP Hồ Chí Minh có khoảng 300 cơ sở sản xuất mành trúc với hơn 10.000 thợ thủ công. Từ sau năm 1991 Liên Xô không còn nhập khẩu, nghề mành trúc đã trải qua giai đoạn bỏ nghề rất nhiều. Đến thời điểm hiện tại chỉ còn duy nhất một cơ sở sản xuất của ông.
Trước kia thu nhập của người thợ mành trúc cao hơn công nhân lao động rất nhiều. Từ khi chuyển sang sản xuất cho các đối tác khác, nghề mành trúc có tiềm năng phát triển tốt hơn, nhưng với sự đòi hỏi khắt khe, nghiêm ngặt về chất lượng hàng hóa khiến cho thu nhập của những người thợ thủ công hơn 15 năm nay không cải thiện là bao.
Người thợ sơn lâu năm nhất tại cơ sở của ông Bèn là anh Diệp Thanh Văn, người gốc Củ Chi và đã có trên 30 năm làm nghề tâm sự, vấn đề hàng hóa xuất khẩu, ép giá, không trả đúng công sức người lao động làm ra sản phẩm là khó khăn không tránh khỏi.
Một tấm mành trúc được làm ra rất công phu, tỉ mỉ, đòi hỏi tính nghệ thuật rất cao. Khách hàng mua hàng với giá của một tấm mành treo cửa nhưng lại đòi hỏi họa tiết trên tấm mành đó là họa tiết của một bức tranh nghệ thuật. Điều nghịch lý đó đã khiến cho tấm mành chưa được bán với giá trị thật của nó, thu nhập của những người thợ thủ công cũng giảm đi phần nào.
Để cho ra được một tấm mành hoàn chỉnh, mang tính nghệ thuật cao đòi hỏi người thợ phải dồn hết tâm sức vào sản phẩm của mình. Cùng với đó là chất liệu làm nên tấm mành trúc cũng rất tỉ mỉ và kỳ công. Theo đó, để có một tấm mành trúc cần có một sợi dây dài 2m là sự kết nối của 32 ống trúc, một tấm mành có 100 dây là 3.200 ống. Hàng ngàn ống trúc sâu chuỗi, kết lại với nhau rồi gắn vào một cây trục gỗ. Khi nhìn một bức hình mẫu để vẽ lên một tờ giấy thì rất đơn giản. Nhưng khi vẽ lên trên tấm mành trúc giống như một màn hình tivi hiển thị ở độ phân giải rất thấp, thành ra người thợ phải biết lấy được những nét nào, phải bỏ đi những nét nào để bức tranh đó vẫn giữ cái hồn.
Chất liệu chính để làm ra tấm mành gồm ống trúc và sợi kẽm. Kẽm bên trong thật ra là sợi phôi thép bình thường nên rất dễ bị rỉ sét, đứt gãy... đã có nghiên cứu thay đổi như dùng inox, dùng những loại vật liệu khác thay thế nhưng chưa thành công.
Trở ngại lớn nhất không phải là người thợ không thể làm ra chất liệu tốt hơn, điều đáng nói ở đây là có làm ra được sản phẩm với chất liệu tốt hơn, độ bền cao hơn nhưng khách hàng không mua sản phẩm đó với giá cao thì không có lợi nhuận, điều này làm khó cho những người sản xuất.
Thêm vào đó, nghề mành trúc không có Hiệp hội thành ra mọi cải tiến đều do người thợ có nhiều kinh nghiệm tự nghiên cứu hoặc do khách hàng phản ánh, qua đó người thợ phải thay đổi để theo đúng nhu cầu của khách, không có bất kỳ đơn vị hay tổ chức nào hỗ trợ.
Hiện tại cơ sở của ông Bèn đang là cơ sở sản xuất mành trúc duy nhất của nước ta nên không có sự cạnh tranh về chất lượng hay giá thành sản phẩm với các cơ sở khác. Nhưng khách hàng lại là những người thẩm định sản phẩm rất khó tính.
Điều quan trọng nhất của một tấm mành là nước sơn phải luôn đảm bảo những tiêu chuẩn không gây độc hại. Theo định kỳ khách hàng sẽ gửi mẫu nước sơn qua Hồng Kông để làm bài kiểm tra 180 chất cấm, khi đảm bảo qua bài kiểm tra đó khách hàng tiếp tục nhập hàng, nếu vi phạm 1 trong 180 chất đó khách đơn phương chấm dứt hợp đồng và không có bồi thường. Chính vì vậy nguyên liệu sơn ở đây luôn đảm bảo về độ an toàn.
Những năm gần đây cơ sở của ông Bèn cho xuất khẩu trên 100.000 tấm mành trúc/năm, đạt khoảng một triệu USD. Hiện tại thị trường Mỹ chỉ chiếm 20%, nhưng đây đang là thị trường chủ yếu đặt hàng cao cấp và có tiềm năng phát triển nhất; thị trường Châu Âu chiếm tới 70% các đơn đặt hàng đều là những mặt hàng phổ thông, giá trị không lớn; 10% còn lại là thị trường Úc, Nhật Bản và một số nước khác.
Nghề làm mành trúc không quá vất vả và khắc nghiệt, mức thu nhập tại đây tính theo sản phẩm, trung bình một ngày thợ thủ công ở đây làm được 200.000 đồng, thợ lành nghề làm nhanh và làm những tác phẩm khó có thể thu nhập 400.000 đến 500.000 đồng/ngày. So với các ngành nghề chân tay khác thì mức thu nhập của nghề này không quá thấp, nhưng nó lại đòi hỏi sự tỉ mỉ cao và phải những ai thực sự yêu thích mới có thể gắn bó với nghề.
Nghề mành trúc đã vượt qua rất nhiều thử thách để có được sự phát triển như ngày hôm nay. Nhưng hiện giờ lại gặp phải một khó khăn rất lớn là không thu hút được lao động, đã hơn 10 năm nay không có một ai đến học nghề.
Ông Bèn chia sẻ: “Với mức thu nhập không hề rẻ, công việc ổn định, số lượng khách đặt hàng rất nhiều, nhưng đã hơn mười năm nay nghề này vẫn chưa có người nối nghiệp, nguy cơ nghề làm mành trúc bị lụi tàn là rất cao”.
