Chính sách cho xe điện hầu như không có
Trong một báo cáo Bộ Công Thương gửi Chính phủ đã thừa nhận các dòng xe điện hoá chưa phổ biến ở Việt Nam và hiện chưa có chính sách cho xe điện đúng nghĩa. Hiện nay, ngoài Công ty TNHH Sản xuất và Kinh doanh Vinfast đang sản xuất, lắp ráp xe buýt, ôtô điện, chưa có doanh nghiệp nào sản xuất, lắp ráp ôtô điện.
Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển ngành công nghiệp xe điện tại Việt Nam, Bộ Công Thương cho rằng có nhiều lý do. Thứ nhất do mức thu nhập trung bình thấp. Hiện nay, GDP bình quân đầu người ở Việt Nam năm 2020 ước khoảng 2.750 USD, vẫn quá thấp để người tiêu dùng có thể sở hữu xe điện.
Thứ hai, thiếu cơ sở hạ tầng, trạm sạc. Bộ Công Thương phân tích - ở Việt Nam, hiện tại hầu như chưa có trạm sạc cho ôtô điện và thiếu hạ tầng giao thông đường bộ, điểm đỗ xe tĩnh, quỹ đất để bố trí trạm sạc cho xe điện.
Thứ ba, chính sách khuyến khích phát triển xe điện tại Việt Nam hầu như chưa có. Xe điện đến nay mới chỉ nhận được ưu đãi về thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt, thấp hơn so với xe chạy xăng, dầu thông thường.
Rào cản nữa là xe điện được coi là phương tiện giao thông sạch, thân thiện với môi trường, nhưng cũng gián tiếp phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính do quá trình sạc điện cho hệ thống pin của xe lấy nguồn từ lưới điện của các nhà máy điện có sử dụng nhiên liệu hóa thạch (than đá, dầu, khí).
Theo phân tích của Bộ Công Thương, hiện các thủy điện vừa và lớn cơ bản đã khai thác hết, các nguồn điện khác còn hạn chế. Dự báo điện năng sản xuất từ thủy điện năm 2030 chỉ chiếm khoảng 12,4%.
Đối với nhiệt điện khí trong nước trữ lượng các mỏ bắt đầu suy giảm, chi phí sản xuất điện cao do giá khí cao, sơ bộ giá điện khoảng 2.700-2.800 đ/kWh. Trong khi nguồn điện từ năng lượng tái tạo có giá thành cao, vận hành không ổn định, phụ thuộc vào thời tiết và cần có nguồn dự phòng.
Chỉ có nguồn nhiệt điện than có giá hợp lý, lượng điện năng sản xuất tới năm 2030 của nhiệt điện than chiếm trên 53% tổng sản lượng điện của hệ thống. Điều này có nghĩa nhiệt điện than vẫn sẽ trở thành nguồn cung cấp hơn một nửa lượng điện của Việt Nam vào năm 2030 và sự kết hợp giữa than, dầu và khí đốt sẽ tạo ra hai phần ba hoặc nhiều hơn lượng điện trong nước trong nhiều năm tới.
Do đó việc sử dụng xe điện tại Việt Nam với nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu từ nhiệt điện đồng nghĩa với việc ô nhiễm sẽ chỉ chuyển từ nơi xe điện được sử dụng đến nơi có các nhà máy điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
Ấp ủ thực hiện xe điện "made in Việt Nam" nhưng chưa dám làm
Trao đổi với phóng viên Lao Động, ông Hoàng Mạnh Tân – Phó tổng giám đốc Tập đoàn Sơn Hà, đơn vị vừa cho ra mắt sản phẩm xe máy điện cho biết, hơn 20 năm trước, nền công nghiệp nước nhà phát triển thấp. Thời điểm đó, người Việt rất chuộng xe máy xăng của Nhật Bản, Châu Âu.
Thấy được cơ hội này, các doanh nghiệp Nhật Bản đã vào Việt Nam phát triển thị trường, biến Việt Nam thành thị trường vô cùng lớn về xe máy xăng (hơn 50 triệu xe máy xăng đang lưu hành hoàn toàn của các hãng xe nước ngoài sản xuất).
Theo ông Tân, hiện nay và trong tương lai, xe xăng sẽ không được ưa chuộng, nhiều quốc gia trên thế giới đã tẩy chay xe xăng. Tuy nhiên ở Việt Nam, nhiều người vẫn không muốn chuyển đổi, nên các Bộ ngành vẫn chưa có những chính sách quyết liệt.
"Chúng tôi đang ấp ủ phát triển một sản phẩm xe điện, sản phẩm này sẽ không đắt như ôtô điện để mọi người có thể tiếp cận được. Nhưng, hiện giờ, chúng tôi vẫn chờ chính sách từ các bộ ngành.
Cá nhân tôi thấy rằng, hầu như chúng ta chưa có chính sách gì cả về xe điện. Hiện xe điện vẫn đánh đồng với xe xăng, vẫn đánh đồng giữa một loại xe bảo vệ môi trường với một loại xe gây ô nhiễm môi trường", ông Tân nói.
Theo ông Tân, việc hỗ trợ về phí trước bạ và thuế tiêu thụ đặc biệt với ôtô điện là việc tối thiểu phải quan tâm ngay, làm đầu tiên.
Trong khi Việt Nam chưa có chính sách ưu đãi gì, thì các quốc gia khác, họ có nhiều chính sách ưu đãi, quan tâm đến cả 3 khu vực: Nhà sản xuất; áp dụng chính sách đầu tư công phục vụ phát triển xe điện, xây dựng hạ tầng, trạm sạc và hỗ trợ khách hàng, người tiêu dùng.
"Tôi lấy ví dụ, ở Châu Âu – mỗi quốc gia sẽ có những chính sách ưu khác khác nhau dành cho khách hàng, nhưng đâu đó, người mua ôtô điện sẽ được hỗ trợ từ 5.000 – 15.000 Euro.
Ở Hàn Quốc, mỗi người dân mua ôtô điện sẽ được hỗ trợ khoảng 8.000 USD. Đó là chính sách ưu đãi từ Chính phủ, cho thấy việc bảo vệ môi trường cần phải làm ngay bây giờ, tạo thuận lợi ngay bây giờ, tại sao chúng ta vẫn chưa thực hiện", ông Tân bộc bạch.
Trao đổi với Lao Động, một chuyên gia trong lĩnh vực ôtô cho biết, cái khó nhất của ngành sản xuất ôtô điện trong nước hiện nay là một chính sách hỗ trợ phù hợp chứ không phải công nghệ, trong khi các nhà sản xuất vẫn đang chờ chính sách để quyết định đầu tư. "Không hiểu tại sao, các bộ ngành, trong đó có Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương vẫn chưa có những chính sách ưu đãi với ôtô điện.
"Doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ, không phải chúng ta không làm được. Vì vậy, cần có sự thay đổi trong chính sách", chuyên gia nói.
