Khai thác vượt độ sâu, xóa lấp hiện trường
Làm việc với các đơn vị như Cty than Uông Bí, Cty Vietmindo (Cty PT.Vietmindo Energitama - liên doanh giữa Indonesia và một đơn vị thành viên của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, TKV) cùng những đơn vị thuê ngoài là Cty Tân Việt Bắc và Cty Tuấn Minh, đoàn kiểm tra của Tổng cục Địa chất và khoáng sản Việt Nam đã xác định rõ những vi phạm bấy lâu mà Cty Vietmindo đã bất chấp quy định của Luật Khoáng sản nhằm khai thác triệt để tài nguyên than ở đây.
Bước đầu, theo đoàn công tác, đơn vị này đã khai thác hàng chục nghìn tấn than chất lượng cao vượt quá độ sâu ranh giới mỏ và khi bị phát hiện, phía Cty Vietmindo tiến hành xóa dấu vết, tẩu tán vật chứng và cung cấp những tài liệu thiếu trung thực nhằm che dấu hành vi vi phạm của mình. Báo cáo lần đầu từ doanh nghiệp này, việc khai thác than vượt quá phạm vi ranh giới độ sâu cho phép tại mỏ Uông Thượng là có và cụ thể như: Vào năm 2018, khối lượng đã khai thác dưới mức +180 là 20.386 tấn (thời gian thực hiện trong tháng 3 - 4 tại vỉa 6, độ sâu khai thác lớn nhất vượt 2,81m). Còn trong năm 2017, khối lượng đã khai thác vượt là 18.192 tấn, từ các tháng 11 - 12 tại vỉa 4 và vỉa 7, ở độ sâu khai thác lớn nhất là 3,65m. Như vậy, tổng khối lượng than khai thác sai phạm trong 2 năm là 38,5 nghìn tấn.
Nhưng kết quả xác minh của đoàn kiểm tra từ phía các nhà thầu bốc xúc (thuê ngoài) làm việc cho Vietmindo cho thấy con số lại “vênh” so với báo cáo ban đầu của họ. Cụ thể: Trong 2 năm 2017 và 2018, chỉ riêng nhà thầu là Cty CP Đầu tư Xây dựng hạ tầng và Cty Tân Việt Bắc đã khai thác dưới độ sâu +180 là trên 38.579 tấn với độ sâu tối đa vượt 3,65m. Còn khối lượng khai thác dưới độ sâu +180m của Cty Tuấn Minh đã thực hiện được 39.365 tấn tại vỉa 4, 5 (mức khai thác lớn nhất vượt 3,9m). Như vậy tổng khối lượng khai thác dưới mức + 180m là 77.944 tấn, với độ sâu lớn nhất vượt 3,9m.
Điều đó chứng minh rằng, Vietmindo đã hoàn thành việc khai thác ồ ạt trước khi đoàn kiểm tra và cơ quan chức năng phát hiện. Sai phạm chưa thể kiểm đếm hết do thời tiết mưa nhiều và có chỗ nước ngập nên việc đo đạc độ sâu, diện tích những vị trí này chưa thể tiến hành. Ngoài ra, một loạt sai phạm khác được đoàn kiểm tra phát hiện tại các khu vực vỉa 3, 4, 5, 6 và vỉa 7 phần phía tây xuất hiện có nhiều moong khai thác. Một số vị trí đã bị san lấp đã được đơn vị quản lý mỏ cho đổ hàng chục nghìn mét khối đất đá nhằm xóa vết tích những moong này.
Thừa nhận gian dối
Từ kết quả xác minh của đoàn kiểm tra, phía Cty Vietmindo đã thừa nhận từ tháng 11.2017 đến hết tháng 4.2018, thông qua các nhà thầu phụ, đã khai thác vượt quá độ sâu cấp phép. Đại diện Vietmindo thừa nhận, trong quá trình khai thác, đơn vị không báo cáo với Cty than Uông Bí (đơn vị được ủy quyền liên doanh) và TKV về việc chỉ đạo cũng như khai thác vượt quá chiều sâu cấp phép ở Uông Thượng.
Theo một thành viên trong đoàn kiểm tra, cuộc làm mới đây đã làm lộ rõ những gian dối của Vietmindo. Trước đó, trong lần kiểm tra đầu tiên (ngày 25.5.2018), Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tiến hành kiểm tra thực địa để xác minh có hay không việc Vietmindo khai thác quá ranh giới mỏ, nhưng phía đơn vị này không thừa nhận hành vi sai phạm, không trung thực khi cung cấp hồ sơ, tài liệu cho đoàn kiểm tra. Để lấp liếm, Vietmindo còn tiến hành san lấp đáy moong khai thác ở các vị trí vi phạm, gây khó khăn cho quá trình xác minh của cơ quan chức năng. Không chỉ vậy, qua các lần làm việc với đoàn, Vietmindo cung cấp các dữ liệu khai thác thiếu trung thực, có hành vi che dấu vi phạm.
Từ những gian dối nêu trên, ngày 27.8, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tiếp tục có công văn yêu cầu xác minh làm rõ thêm sản lượng khai thác than vượt quá cấp phép tại khu vực mỏ Uông Thương.
Là doanh nghiệp nước ngoài duy nhất được cấp phép hợp tác khai thác than trên lãnh thổ Việt Nam, Vietmindo hoạt động từ năm 1991, thời hạn hoạt động 30 năm với tổng sản lượng là 6,25 triệu tấn than. Giấy phép này quy định Vietmindo khai thác hằng năm là 500.000 tấn than thương phẩm (tương ứng với 650.000 tấn than nguyên khai). Mặc dù chỉ có số vốn pháp định là 27 triệu USD do phía nước ngoài đóng góp, Cty than Uông Bí góp bằng trữ lượng than antraxit, số liệu thăm dò và khai thác, nhưng không hiểu sao, đại diện về phía Việt Nam là Cty than Uông Bí chỉ được hưởng “miếng bánh rất nhỏ” (10%) trên tổng số than thương phẩm (?). Điều phi lý này đã gây ra những tổn thất rất lớn cho đất nước, bởi khu vực khai thác thuộc các vỉa V.3, V.4, V.5, V.6, V.8, V.9 Uông Thượng có chủng loại than thuộc vào tốt nhất vùng mỏ Quảng Ninh.
Mặc dù có tài nguyên, nhưng trong thời gian hợp tác, phía Cty than Uông Bí cũng đành bất lực do không thể giám sát, nắm bắt đầy đủ thông tin sản xuất, cũng như có tiếng nói và sự hợp tác từ phía Vietmindo. “Hành vi gian dối và việc khai thác trái phép ở Vietmindo cần được Bộ Tài nguyên - Môi trường và các cơ quan chức năng xử lý nghiêm khắc, nhằm chấn chỉnh công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên của quốc gia theo Luật Khoáng sản” - một cán bộ thuộc Cty than Vàng Danh (TKV) nêu ý kiến.
