Báo cáo của Công ty chứng khoán SSI mới đây dẫn lại thống kê từ Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và các doanh nghiệp, cho biết trong năm 2019, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt 280.141 tỉ đồng, tăng 25% so với năm 2018. Nhờ đó, quy mô thị trường trái phiếu tăng mạnh từ mức 9,01% trên GDP lên mức 11,3% vào năm 2019, với tổng lượng trái phiếu lưu hành đạt gần 670.000 tỉ đồng. Còn riêng trong tháng 1.2020, tổng lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp đạt 13.374 tỉ đồng, trong đó nhóm các doanh nghiệp bất động sản phát hành 7.364 tỉ đồng, tương đương 55% tổng lượng phát hành trên thị trường.
Trên thực tế, hầu hết các chuyên gia đều nhìn nhận rằng sự phát triển kênh trái phiếu doanh nghiệp là một hiện tượng tốt đối với thị trường tài chính, vì đây là kênh huy động vốn dài hạn. Tuy nhiên, sự “bùng phát” mạnh mẽ cũng khiến nhiều người lo ngại về khả năng quản lý không theo kịp tốc độ huy động vốn. Theo đánh giá của các chuyên gia phân tích của Công ty chứng khoán SSI, một trong những yếu tố mà các chuyên gia lo ngại nhiều nhất trong năm qua là những rào cản về chất lượng thông tin các trái phiếu. Chẳng hạn, trong tổng số 211 doanh nghiệp chào bán trái phiếu ra công chúng thì có 129 doanh nghiệp chưa niêm yết. Chất lượng thông tin và trách nhiệm công bố thông tin vì vậy còn tương đối hạn chế. Ngoài ra, việc thiếu minh bạch còn thể hiện ở chỗ nhiều doanh nghiệp đã chia nhỏ các đợt phát hành để chào bán riêng lẻ, nhờ đó không phải thực hiện các nghĩa vụ công bố thông tin.
Phân tích của ông Nguyễn Duy Phương, Công ty chứng khoán VCSC cho rằng, sự thiếu minh bạch là một lỗ hổng lớn cần được lấp của thị trường này. Đơn cử như thông tin công bố lại thường thiếu chi tiết về mục đích sử dụng vốn, tình hình tài chính của doanh nghiệp trước và dự kiến sau phát hành. Việc giám sát dòng vốn mà doanh nghiệp huy động được cũng vẫn còn bỏ ngỏ, đặc biệt là ở những doanh nghiệp phát hành với mức lãi suất cao, nghĩa là đang rất “khát” vốn trong bối cảnh dòng vốn tín dụng từ ngân hàng cũng đang thu hẹp lại, có chọn lọc tùy đối tượng. Vấn đề đặt ra ở đây là các nhà đầu tư cá nhân thường bị hạn chế về khả năng tiếp cận thông tin cũng như kinh nghiệm đầu tư. Đây là một rủi ro cho không chỉ người tham gia đầu tư mà cho cả sự ổn định của thị trường.
Trả lời báo chí, ông Lê Nhị Năng, Trưởng cơ quan đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tại TPHCM, cũng đưa ra nhận định rằng kênh trái phiếu sẽ tiếp tục “bùng nổ” trong năm 2020. Theo đó, lượng phát hành có thể tăng đến 90%, nhưng vấn đề đặt ra đó là chất lượng của trái phiếu, bao gồm sự minh bạch về dự án, tiến độ sử dụng vốn và vẫn còn thiếu tổ chức xếp hạng tín nhiệm trên thị trường.
Ngăn “vượt rào” lãi suất
Để kìm lại sự phát triển nóng của thị trường, theo dự thảo bổ sung Nghị định 163 trình Chính phủ, Bộ Tài chính đề xuất nhiều quy định mới nhằm hạn chế tình trạng doanh nghiệp quy mô vốn nhỏ phát hành trái phiếu với khối lượng lớn tiềm ẩn rủi ro cho cả doanh nghiệp và nhà đầu tư. Một quy định quan trọng được bổ sung trong dự thảo mới đó là lãi suất phát hành trái phiếu không được vượt quá mức theo quy định 20% một năm. Đây là một biện pháp phòng ngừa rủi ro khi mà gần đây một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu với lãi suất cao, nhất là các doanh nghiệp bất động sản.
