2 năm giải ngân vỏn vẹn 330 tỉ đồng
Cho đến thời điểm hiện nay, việc Nghị định 31/2022 của Chính phủ về hỗ trợ lãi suất 2% từ ngân sách nhà nước đối với các khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh sẽ được sửa đổi như thế nào vẫn đang là vấn đề được cộng đồng doanh nghiệp và các hộ kinh doanh đặc biệt quan tâm. Bởi đến giữa tháng 4.2023, gói cho vay hỗ trợ lãi suất có quy mô lên tới 40.000 tỉ đồng này chỉ mới giải ngân được vỏn vẹn 330 tỉ đồng. Các quy định chưa sát thực tế, thậm chí mang tính trừu tượng được cho là những vướng mắc khiến doanh nghiệp, hộ kinh doanh chưa thể tiếp cận được nguồn vốn này.
Cụ thể, theo ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước (NHNN), trong khi tiến độ giải ngân vốn xây dựng cơ bản của ngành ngân hàng vượt kế hoạch quý I/2023, tốc độ giải ngân nguồn vốn của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, nằm trong gói hỗ trợ lãi suất 2%/năm thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại lại rất chậm.
Ở chương trình này, số vốn được bố trí là 23.965 tỉ đồng dành cho vay một số ngành, lĩnh vực quan trọng, các doanh nghiệp, hợp tác xã có khả năng phục hồi sau dịch COVID-19. Số vốn được bố trí rất lớn nhưng quá trình giải ngân gói hỗ trợ lãi suất 2% không được như mong muốn và sau 2 năm thực hiện, tổng vốn giải ngân mới đạt 330/40.000 tỉ đồng.
Chỉ ra nhiều nguyên nhân dẫn đến kết quả giải ngân chậm, ông Đào Minh Tú lưu ý đến các nguyên nhân như các quy định cho vay chưa sát, điều kiện thực tiễn thay đổi... Đáng chú ý, Nghị quyết 43/2022 của Quốc hội quy định tiêu chí cứng là "có khả năng phục hồi" là điều kiện để được hưởng chính sách ưu đãi này. Nhưng quá trình triển khai thực tế cho thấy, tiêu chí "có khả năng phục hồi" rất trừu tượng, cả ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đều rất khó xác định thế nào là "có khả năng phục hồi" nên rất khó thực hiện.
Sửa quy định cũng khó
Những khó khăn trong việc triển khai gói hỗ trợ lãi suất 2% xuất hiện ngay từ những ngày đầu triển khai và sớm được nhiều chuyên gia cũng như chính cơ quan trực tiếp triển khai là NHNN chỉ ra. Khi trao đổi với Lao Động, ông Nguyễn Hoàng Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và Tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) còn chỉ ra, doanh nghiệp lo ngại nhận tiền của nhà nước hỗ trợ, sau này quá trình thanh tra, kiểm toán phức tạp… là khó khăn vướng mắc lớn nhất khiến gói hỗ trợ gặp khó khăn khi triển khai.
"Một trong những điều kiện để các doanh nghiệp được hỗ trợ là phải có khả năng phục hồi sau dịch COVID-19. Tuy nhiên, việc đánh giá khả năng phục hồi là như thế nào rất khó xác định” - ông Nguyễn Hoàng Dương nói.
Quy định đánh giá khách hàng "có khả năng phục hồi" được cho là vướng mắc lớn nhất đối với gói hỗ trợ lãi suất hiện nay và theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, NHNN có trình phương án xử lý, sửa đổi Nghị định 31 nhằm tạo điều kiện triển khai thuận lợi hơn. Tuy nhiên, các khảo sát thực tế từ ngân hàng thương mại và khách hàng cho thấy, mức độ hấp thụ, giải ngân và kết quả hỗ trợ lãi suất vẫn phụ thuộc lớn vào tâm lý khách hàng, họ không muốn tham gia hỗ trợ lãi suất.
Theo đó với tiêu chí "có khả năng phục hồi", bà Hà Thu Giang - Phó Vụ trưởng phụ trách Vụ Tín dụng (NHNN) nhìn nhận rằng, nếu có tháo gỡ khó khăn về cơ chế chính sách ở tiêu chí này, doanh nghiệp cũng không thể hấp thụ hết số tiền 40.000 tỉ đồng. Bởi trong tổng số doanh nghiệp có đủ điều kiện hỗ trợ lãi suất, có tới 67% số doanh nghiệp qua khảo sát có tâm lí e ngại.
Vì vậy theo bà Hà Thu Giang, NHNN đề xuất Chính phủ chuyển nguồn sang cho các nhiệm vụ chi có khả năng hấp thụ tốt hơn như Chương trình cho vay giải ngân qua Ngân hàng Chính sách xã hội, giải quyết việc làm.
Gần đây nhất tại cuộc họp bàn về giải ngân vốn đầu tư công do Phó Thủ tướng Lê Minh Khái (Tổ trưởng Tổ công tác số 1 của Thủ tướng Chính phủ về đốc thúc giải ngân đầu tư công) chủ trì, Phó Thống đốc Đào Minh Tú chỉ ra nhiều khó khăn khiến sau hai năm thực hiện, tổng vốn giải ngân mới được 330/40.000 tỉ đồng.
Đáng chú ý, NHNN cũng tính toán rằng, ngay cả khi Nghị định 31 được sửa đổi nhằm tạo điều kiện triển khai gói này thuận lợi hơn, con số giải ngân cao nhất cũng có thể chỉ đạt 2.345 tỉ đồng trong năm 2023. Đây là cơ sở để NHNN nhiều lần báo cáo nên chuyển nguồn này sang các chính sách khác, những lĩnh vực đang thiếu vốn để tận dụng nguồn lực đang dôi dư.
* Đánh giá của Bộ KHĐT cũng cho rằng, việc triển khai gói hỗ trợ 2% lãi suất là rất chậm. Dự kiến cả năm 2023, gói hỗ trợ này chỉ giải ngân khoảng 2.400 tỉ đồng và như vậy, sẽ còn dư hơn 37.500 tỉ đồng.
* Có thể chuyển nguồn sang chương trình giải quyết việc làm
Do tốc độ giải ngân gói 40.000 tỉ đồng quá chậm, cũng như NHNN, hiện đang có nhiều đề xuất việc cần linh hoạt sử dụng nguồn vốn từ chương trình này và có thể chuyển nguồn sang hỗ trợ đối tượng vay vốn phục vụ sản xuất theo chương trình giải quyết việc làm tại Nghị định 61/2015/NĐ-CP. Hiện chương trình này đang được triển khai hiệu quả thông qua việc vay vốn qua các hộ gia đình nhằm tạo việc làm với mỗi hộ chỉ được vay tối đa 100 triệu đồng.
