Lao Động xin giới thiệu bài viết "Mô hình khu thương mại tự do thí điểm tại Đà Nẵng qua kinh nghiệm quốc tế và những tác động đến kinh tế - xã hội của địa phương" của KTS Vũ Quang Hùng - Trưởng Ban quản lý Khu công nghệ cao và các khu công nghiệp Đà Nẵng.
Với nhiều nước phát triển, khu thương mại tự do là chìa khóa thu hút đầu tư, công nghệ và phát triển dịch vụ logistics. Tuy nhiên, loại hình này còn mới tại Việt Nam. Việc thí điểm thành lập Khu thương mại tự do Đà Nẵng là một trong những nội dung quan trọng trong Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 119/2020/QH14 ngày 19.6.2020 của Quốc hội về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Đà Nẵng đã được Chính Phủ trình lên Quốc Hội và Ủy ban Thường vụ Quốc Hội tại tờ trình số 188/TTr-CP ngày 26.4.2024.
Các khu thương mại tự do trên thế giới
Khái niệm về khu thương mại tự do (FTZ) được cho là bắt nguồn từ nền văn minh cổ đại. Ở Ai Cập cổ đại, thành phố (TP) Alexandria từng là trung tâm thương mại lớn, thu hút các thương nhân từ khắp nơi trên thế giới. Tương tự, trong thời Đế chế La Mã, TP Ostia hoạt động như một cảng tự do, cung cấp nơi trú ẩn cho các thương gia và kích thích thương mại.
Thời kỳ Phục hưng chứng kiến sự trỗi dậy của các FTZ, đặc biệt là ở châu Âu. Việc thành lập các cảng tự do, chẳng hạn như các cảng ở Hamburg, Venice và Marseille… đã đóng một vai trò then chốt trong việc tạo thuận lợi cho thương mại và thúc đẩy hoạt động kinh tế.
Từ thế kỷ XX, các FTZ đã hồi sinh, được thúc đẩy bởi quá trình toàn cầu hóa và mong muốn thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài. Các quốc gia trên thế giới bắt đầu thành lập các đặc khu kinh tế (SEZ), đưa ra nhiều ưu đãi khác nhau như giảm thuế, tinh giản các quy định và phát triển cơ sở hạ tầng để thu hút doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Như Trung tâm tài chính quốc tế Dubai ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Thâm Quyến ở Trung Quốc và Khu tự do Shannon ở Ireland.
Tác động của FTZ Đà Nẵng đến kinh tế, xã hội
Hệ thống pháp luật của Việt Nam chưa có quy định về trình tự, thủ tục, thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, quyết định thành lập, mô hình quản lý, cơ chế hoạt động, phân cấp quản lý trong FTZ. Tuy vậy, Việt Nam đã từng bước tiếp cận tới mô hình này thông qua việc phát triển những loại hình khu có quy mô nhỏ hơn như: khu chế xuất, khu phi thuế quan trong khu kinh tế, các kho ngoại quan, cửa hàng miễn thuế...
FTZ được hình thành sớm ở những cảng biển quốc tế, rầm rộ nhất từ khi logistics ra đời và thế giới đi vào xu thế toàn cầu hóa nền kinh tế. FTZ là khu vực liền kề với cảng, trong đó hàng hóa có thể lưu trữ trong thời gian dài mà không bị đánh các loại thuế hải quan, thuế tiêu thụ đặc biệt và luôn được bảo đảm thanh toán thuế đối với hàng tồn kho. FTZ không quy định giới hạn về thời gian lưu trữ, bán, triển lãm, tháo dỡ, đóng gói lại, lắp ráp, phân phối, lựa chọn, phân loại, tẩy sạch, kết hợp với hàng hóa nước ngoài hoặc trong nước, tiêu hủy, dán nhãn và sản xuất ngay trong FTZ.
Những quốc gia công nghiệp phát triển gần như đều xây dựng FTZ sau các cảng biển của mình. Châu Âu có Trung tâm khu thương mại tự do Rotterdam (Hà Lan) và Bremen (Đức)…; Châu Mỹ có Los Angeles, Boston, châu Á - Thái Bình Dương có Thượng Hải, Singapore, Hong Kong (Trung Quốc)… Những nơi đó chẳng những là đầu mối của khu vực mà còn là trung tâm phân phối hàng hóa thế giới.
Để phát triển FTZ trở thành một đột phá chiến lược phát triển cảng biển và kinh tế, Đà Nẵng cần xác định địa điểm, quy mô xây dựng FTZ trên địa bàn phù hợp với các quy hoạch liên quan, thực trạng và định hướng phát triển kết nối giao thông, dịch vụ ở quy mô vùng và liên vùng.
Mặt khác, cần rà soát và kịp thời điều chỉnh, bổ sung các chính sách kinh tế - thương mại và các chính sách liên quan như phát triển nguồn nhân lực, phát triển các tiện ích (tài chính - bảo hiểm - ngân hàng, y tế…), phục vụ hoạt động của doanh nghiệp trong FTZ…
Với vị trí chiến lược của Đà Nẵng hiện vừa có cảng biển nước sâu, cảng hàng không quốc tế, vừa có khu vực biên giới biển, biên giới đường bộ, đồng thời là điểm cuối của hành lang Kinh tế Đông-Tây… hoàn toàn thể thiết lập được FTZ.
FTZ Đà Nẵng là nơi các quốc gia, địa phương thử nghiệm các chính sách kinh tế mới, mang tính đột phá, dẫn đầu xu hướng, tạo ra các giá trị vượt trội; đặc biệt là các chính sách về kinh tế đối ngoại. Qua đó, giúp đẩy nhanh quá trình tích lũy vốn và công nghệ, góp phần tăng cường hoạt động kinh tế đối ngoại; đóng vai trò làm đầu tàu kéo theo sự phát triển của các vùng khác và cả nước.
FTZ Đà Nẵng sẽ góp phần nâng cao giá trị gia tăng của ngành du lịch, thương mại, tạo ra chuỗi các sản phẩm dịch vụ cao cấp (du lịch, bán lẻ, vui chơi giải trí…), góp phần thu hút khách du lịch đến với Đà Nẵng cũng như khu vực miền Trung - Tây Nguyên.
FTZ giúp gia tăng danh tiếng về môi trường kinh doanh của Đà Nẵng, Việt Nam. Dưới góc độ văn hóa - xã hội, FTZ Đà Nẵng với các dịch vụ đẳng cấp sẽ tạo thành một điểm đến đặc biệt, hấp dẫn cho du khách quốc tế.
