Từ cây đổi gạo ăn đến sâm quốc bảo
Hôm nào chiều mưa không đi lên rẫy, đàn ông trong làng lại rủ nhau ra hàng tạp hóa đầu dốc thôn 1, xã Trà Nam, huyện Nam Trà My đổi sâm Ngọc Linh lấy chục lon gạo và rượu nhâm nhi - Hồ Văn Téo (sinh năm 1987, người Xơ Đăng) nhớ lại chuyện hơn 10 năm trước.
“Nhờ trồng sâm Ngọc Linh mà nhiều hộ trong thôn thoát nghèo, xây dựng được nhà cửa khang trang, có của ăn của để. Bà con gọi Sâm Ngọc Linh là cây xóa đói giảm nghèo” - ông Téo nói về sự đổi thay do sâm Ngọc Linh mang lại cho đồng bào mình.
Ông Trần Duy Dũng - Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My - cho biết, toàn huyện có 7 xã trồng Sâm Ngọc Linh với diện tích tăng từ 65ha (110 hộ dân trồng) vào năm 2014, đến nay đã hình thành 93 chốt trồng sâm, hơn 1.650ha đăng ký trồng (hơn 1.500 hộ trồng).
Ước tính, mỗi héc ta trồng sâm sau 5 năm người dân có thể thu được 30 - 50 tỉ đồng. Cây Sâm Ngọc Linh đã trở thành cây hàng hóa chủ đạo để góp phần giảm nghèo, ổn định đời sống cho đồng bào các dân tộc tại vùng trồng sâm.
Tháng 6.2023, Thủ tướng Chính phủ đã Quyết định phê duyệt Chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045, phát triển Sâm Ngọc Linh trở thành ngành hàng mang thương hiệu quốc tế.
Từ khi trở thành “quốc bảo”, sâm Ngọc Linh ngày càng nâng cao giá trị, thương hiệu, khiến nhiều tổ chức, cá nhân tìm đủ chiêu trò để trục lợi.
Gần đây nhất, cuối tháng 12.2023, lực lượng chức năng tỉnh Kon Tum đã phát hiện, thu giữ 5 thùng xốp chứa 40kg sâm nghi giả sâm Ngọc Linh được các nhà xe vận chuyển từ phía bắc vào, sau đó bỏ lại trên đường nhưng không có người đến nhận.
Ông Võ Trung Mạnh - Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum - cho biết, các thương lái tìm cách trà trộn, mua bán sâm giả, giống sâm lai tạp vào địa bàn. Có đối tượng còn tìm cách gọi qua điện thoại rao bán hạt sâm giống cho người dân.
“Khi người dân trồng loại hạt này vào vườn sâm sẽ gây nguy cơ biến đổi nguồn gen quý của sâm Ngọc Linh thật, đồng thời thiệt hại kinh tế và cả thương hiệu cho chính sâm Ngọc Linh thật” - ông Võ Trung Mạnh lo ngại.
Xử lý hình sự các đối tượng mua bán sâm giả
Theo ông Lương Viết Tịnh - Phó Cục trưởng phụ trách Cục Quản lý thị trường Quảng Nam, trong khi thị trường truyền thống chưa phát hiện vụ việc mua bán sâm Ngọc Linh giả, thì đối với các giao dịch diễn ra trên mạng, công tác quản lý đang gặp nhiều khó khăn.
Trước thực trạng giả mạo sâm Ngọc Linh đang tràn lan thị trường, nhất là trên các sàn thương mại điện tử, UBND tỉnh Kon Tum đã yêu cầu điều tra, khởi tố đối với các vụ việc nghiêm trọng, có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự nhằm tăng tính răn đe, bảo vệ thương hiệu “quốc bảo”.
Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum Lê Ngọc Tuấn cho hay: “Tỉnh đã đầu tư mua sắm máy móc, thiết bị, dụng cụ, vật tư, hóa chất... để phân tích ADN sâm Ngọc Linh và các dược liệu khác (tách chiết, nhân bản, kiểm tra, định lượng ADN). Hoạt động này nhằm phục vụ giám định, kiểm định sâm Ngọc Linh thật và giả, phân tích hàm lượng Saponin và các hoạt chất sinh học khác trong sâm Ngọc Linh”.
Những đơn vị, tổ chức, cá nhân sản xuất và mua bán sâm Ngọc Linh có thể gửi mẫu đến Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Dịch vụ khoa học và công nghệ tại 16A Ngô Quyền, thành phố Kon Tum để phân tích, kiểm định chất lượng sâm Ngọc Linh" - Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum cho hay.
Ông Hồ Quang Bửu - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam - cho rằng, muốn xử lý triệt để tình trạng sâm giả, không chỉ riêng Quảng Nam mà cần sự vào cuộc của cả xã hội, đặc biệt là các cơ quan chức năng trung ương.
Trong nhóm giải pháp phòng, chống sâm Ngọc Linh giả mạo, 2 địa phương Quảng Nam và Kon Tum đã chỉ đạo cơ quan chức năng tăng cường giám sát việc sử dụng và khai thác logo và tem chỉ dẫn địa lý sâm Ngọc Linh cho sản phẩm sâm củ trong hoạt động thương mại. Đồng thời, tiến tới đưa sản phẩm sâm Ngọc Linh lên sàn thương mại điện tử, do chính quyền đứng ra tổ chức.
