Quyết định xử phạt do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cần Thơ ký nêu rõ lý do anh Cà Rê bị phạt tiền là do đã có hành vi mua bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ. Một luật sư cho rằng việc xử phạt hành chính về giao dịch ngoại hối này tuy đúng về căn cứ pháp lý nhưng lại cho thấy “sự hài hước về cách áp dụng luật tại Việt Nam”.
Phạt là đúng hay sai?
Nếu chiếu theo Nghị định số 96/2014/NĐ-CP về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng thì việc xử phạt anh Cà Rê là đúng theo quy định.
Nhưng điều khiến nhiều người sốc có lẽ là từ trước đến nay chưa có trường hợp cá nhân nào đi mua bán ngoại tệ tại tiệm vàng mà bị phạt nặng đến thế. Trao đổi với PV báo Lao Động, một cán bộ ngân hàng cho biết: “Từ trước đến nay các đoàn kiểm tra liên ngành đa số chỉ xử phạt vi phạm hành chính đối với cơ sở tổ chức thu mua ngoại tệ chưa có giấy phép, hiếm khi có quyết định xử phạt người đi mua bán ngoại tệ”.
“Theo luật, người dân có quyền mang, cất giữ USD trong nhà hay gửi ngân hàng. Tuy nhiên, người dân chỉ được phép mua, bán tại các tổ chức được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp phép giao dịch ngoại tệ” - cán bộ ngân hàng cho biết.
“Vấn đề ở chỗ là không phải người dân nào cũng biết quy định chỉ được phép mua, bán ngoại tệ tại các tổ chức được NHNN cấp phép”, PGS-TS Trịnh Quốc Trung - Đại học Kinh tế Luật - Đại học Quốc gia TPHCM nhận định.
Trao đổi với PV Báo Lao Động, LS Trương Thanh Đức - Chủ tịch Công ty Luật Basico - cho biết: “Mức độ xử phạt 90 triệu đồng cho hành vi đổi tiền 100USD là quá nặng, bất hợp lý và bất công. Điều bất công ở chỗ khung xử phạt không tính theo giá trị, số lượng, tính chất, mức độ vi phạm và số lần tái phạm.
Thực tế hiện nay có hàng triệu vi phạm, các giao dịch mua đổi ngoại tệ lên tới hàng triệu USD vẫn diễn ra mà các cơ quan chức năng không quản lý chặt chẽ”.
Theo LS Trương Thanh Đức, nếu người dân đổi 1USD hay hàng triệu USD vẫn áp dụng chung khung xử phạt từ 80-100 triệu đồng là điều bất hợp lý. Đối với cá nhân, việc đổi 1-100USD, xét về tính chất không nghiêm trọng bằng các hành vi khách như gây tai nạn giao thông, an toàn thực phẩm...
Đồng quan điểm, PGS-TS Trịnh Quốc Trung cho biết: “Tôi cho rằng mức phạt 90 triệu đồng là không tương xứng, việc phạt phải tính theo giá trị vi phạm. Đúng là quy định phạt đã có nhưng quy định không đến tay người dân. Nếu lôi luật ra áp thì người dân phải chịu nhưng sẽ có phản ứng.
Theo tôi, trong trường hợp này chỉ nên phạt hành chính với người dân đi đổi tiền và nếu có phạt tiền chỉ ở mức thấp. Sai phạm chủ yếu thuộc về đơn vị thực hiện kinh doanh thu đổi. Trước khi doanh nghiệp hoạt động thì cần phải biết điều kiện kinh doanh trong lĩnh vực của mình là gì”.
LS Trương Thanh Đức kiến nghị cần thay đổi quy định có các mức độ phạt từ vài triệu đồng đến trăm triệu đồng tuỳ theo mức độ vi phạm, số lượng vi phạm, số lần tái phạm, tịch thu tang vật tại hiện trường. Nếu tái phạm nhiều lần sẽ có hình thức phạt cao hơn.
Luật sư Trần Minh Hải - Giám đốc Công ty Luật Basico - cho rằng việc xử phạt hành chính về giao dịch ngoại hối này tuy đúng về căn cứ pháp lý nhưng lại cho thấy “sự hài hước về cách áp dụng luật tại Việt Nam”.
Mua bán ngoại tệ trên thị trường “chợ đen” vẫn nhộn nhịp
Thực tế nhu cầu mua đổi ngoại tệ của người dân là lớn. Nhưng để mua được ngoại tệ ở ngân hàng thì người dân phải chứng minh được mục đích mua ngoại tệ là chính đáng như đi du lịch, chữa bệnh, du học... Kể cả có nhu cầu mua chính đáng thì người dân cũng chỉ được mua ngoại tệ với số lượng ít.
Ví dụ, khách du lịch được phép mua tối đa 100 USD/ngày tại các ngân hàng, kèm theo đó là xuất trình vé máy bay, hộ chiếu, giấy mời (nếu có) và chỉ được mua ngoại tệ 2 ngày trước khi đi. Theo LS Trương Thanh Đức, trên thực tế hiện nay, khoảng 90% người dân đi du lịch đều ra cửa hàng vàng bạc đổi ngoại tệ.
LS Trương Thanh Đức cho biết mặc dù hiện nay lãi suất gửi tiết kiệm bằng USD là 0% nhưng người dân vẫn có nhu cầu tích trữ USD. Với nhu cầu này thì rõ ràng ngân hàng không cho mua. Ngay cả đối với các doanh nghiệp muốn mua USD để thanh toán các hợp đồng thì không ít doanh nghiệp đã chọn cách đem đổi tiền ở “chợ đen”.
PGS-TS Trịnh Quốc Trung cho rằng việc đổi USD tại ngân hàng không phải lúc nào cũng thuận lợi vì còn phụ thuộc vào giờ làm việc của ngân hàng. Trong khi ở tiệm vàng bạc có thể mở đến 9h tối để phục vụ với giao dịch nhanh gọn trong vài phút.
Theo số liệu từ NHNN, tính tới thời điểm 30.9.2018, trên toàn quốc có tổng cộng 580 đại lý được phép thu đổi ngoại tệ với doanh số 213 triệu USD/năm.
Trao đổi với PV Báo Lao Động, bà Lê Hiền - Giám đốc Tài chính của Tập đoàn Vàng bạc Đá quý DOJI - cho biết hiện Tập đoàn DOJI có thực hiện thu mua ngoại tệ tại 1 cửa hàng. Cửa hàng này được NHNN cấp phép thực hiện việc thu đổi ngoại tệ này. Tỉ giá thu đổi ngoại tệ áp dụng theo đúng tỉ giá mua tiền mặt của VietinBank - ngân hàng mà DOJI có ký kết hợp đồng đại lý thu đổi ngoại tệ.
