Điều hành thị trường xăng dầu vẫn mang tính chất hành chính
Tại tọa đàm "Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả” sáng 30.7, Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội cho hay, giá xăng dầu được điều hành bằng các công cụ, bao gồm giá cơ sở, điều chỉnh thuế (giảm thuế khi cần thiết) và điều chỉnh quỹ bình ổn.
Ông Cường cho rằng, nhược điểm của cơ chế này là giá phải theo thế giới, nhập vào cao thì giá cao. Việc điều hành vẫn mang tính chất dùng công cụ hành chính, Nhà nước áp đặt giá cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.
Điều này dẫn tới có thời điểm cơ chế điều hành không đảm bảo lợi ích, lợi nhuận cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp phân phối và bán lẻ xăng dầu. Có những giai đoạn khi giá biến động, không có công cụ nào can thiệp, doanh nghiệp bị thua lỗ và phải đóng cửa.
Do đó, ông Cường cho rằng, việc xây dựng chính sách thời gian tới cần hướng tới sửa đổi cơ chế hành chính áp đặt sang công cụ thị trường để tự điều tiết, tạo sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.
"Cơ chế quản lý hiện nay đang dùng là cơ chế quản lý hành chính Nhà nước nên chuyển sang công cụ thị trường, để thị trường điều tiết. Hiện nay, chúng ta có cơ sở để dùng công cụ thị trường, không lo bị động, bởi vì xăng dầu sản xuất trong nước có nguồn khá lớn (chiếm 70%). Tôi cho rằng để thị trường cạnh tranh là yếu tố bao trùm.
Muốn có được công cụ thị trường để cạnh tranh chúng ta phải có thị trường cạnh tranh; muốn có thị trường cạnh tranh, việc mua bán phải để thị trường quyết định, trăm người bán, vạn người mua”, GS Hoàng Văn Cường nêu.
Được cạnh tranh bình đẳng cũng là mong muốn của nhiều doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trong thời gian qua.
Trao đổi với Lao Động, một thương nhân phân phối xăng dầu cho biết, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đang không có điều kiện bình đẳng để cạnh tranh công bằng trên thị trường. Đặc biệt trong tương quan giữa thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối và thương nhân bán lẻ; giữa doanh nghiệp lớn, siêu lớn thống lĩnh thị trường và doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Chẳng hạn có tập đoàn chiếm tới 51% thị phần và cùng với 6/32 doanh nghiệp lớn khác chiếm tới 88% thị phần. Tuy nhiên dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu lại xây dựng theo hướng bất lợi và triệt tiêu khả năng cạnh tranh công bằng, bình đẳng của các doanh nghiệp nhỏ.
Ngoài ra, dù đang có tình trạng thống lĩnh thị trường, nhưng dự thảo lại cho phép doanh nghiệp đó toàn quyền quyết định giá bán buôn và giá bán lẻ đối với xăng dầu trong hệ thống phân phối. Điều này, không phù hợp với Luật Cạnh tranh.
Khi có cạnh tranh về giá, người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi
Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo cho biết, xăng dầu là mặt hàng hết sức nhạy cảm và Chính phủ cũng đã có những quan tâm trong 20 năm nay.
Chúng ta thấy rằng, bắt đầu từ năm 2003 với quyết định đầu tiên là Quyết định 187 về việc tổ chức kinh doanh xăng dầu. Từ đó đến nay, chúng ta đã kịp thời xây dựng 5 nghị định để hoàn thiện cơ chế quản lý về hoàn thiện tổ chức kinh doanh xăng dầu.
Ông cho rằng, giá xăng dầu thế giới chiếm 64-72% trong cơ cấu giá, dẫn tới giá trong nước hoàn toàn phụ thuộc vào giá quốc tế. Mặt hàng này không hoàn toàn tuân thủ theo quy luật cung cầu thuần túy, không thoát ly khỏi giá quốc tế.
Tuy vậy theo đánh giá của ông Bảo, cơ chế điều hành xăng dầu hiện nay đều mang tính hành chính, đặc biệt là giá. Bởi hiện nay đang "quy định kỹ quá" khi đưa ra cơ chế điều hành là 7 ngày và các cơ quan quản lý nhà nước đang quy định thay cho doanh nghiệp.
“Đối với quản lý Nhà nước, trong thời gian tới là phải bảo đảm an ninh năng lượng, bảo đảm nguồn cung ứng cho nền kinh tế này, còn lại hãy để thị trường vận hành. Khi có cạnh tranh thì luôn luôn người tiêu dùng sẽ hưởng lợi" - ông Bảo nói.
Ông Phạm Văn Bình - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Giá (Bộ Tài chính) cho biết, Bộ Công Thương đang được Chính phủ giao chủ trì xây dựng một nghị định để thay thế cho nghị định xăng dầu hiện nay.
"Nội dung nghị định đang nghiên cứu và chúng tôi hy vọng sẽ có những bước chuyển biến trong hoạt động kinh doanh xăng dầu, hướng tới hoạt động kinh doanh xăng dầu phù hợp điều kiện thực tế hiện nay", ông Bình nói.
