Doanh nghiệp mong muốn giá xăng dầu vận hành theo thị trường

Cần giảm bớt các khâu trung gian trong hệ thống kinh doanh

Nhiều thời điểm trong 2022, chiết khấu - mức hoa hồng đầu mối, thương nhân phân phối cắt lại cho các doanh nghiệp bán lẻ giảm xuống 0 đồng khiến nhiều đơn vị bán lẻ thua lỗ, thậm chí đóng cửa. Đây là một phần nguyên nhân dẫn tới nguồn cung xăng dầu trên thị trường bị gián đoạn, đứt gãy tại một số địa phương. Do vậy, TS Giang Chấn Tây - Giám đốc Công ty Xăng dầu Bội Ngọc - cho rằng, sửa nghị định 80 về kinh doanh xăng dầu phải giải quyết được bất cập này.

Hiện, kinh doanh xăng dầu được quản lý bằng 3 nghị định, bao gồm: Nghị định 83 (ban hành năm 2014), Nghị định 95 (ban hành năm 2021) sửa đổi một số điều của Nghị định 83 và Nghị định 80 (ban hành năm 2022) sửa đổi một số điều của Nghị định 83 và 95.

Gần 2 tháng sau khi ban hành Nghị định 80 về quản lý xăng, dầu, Bộ Công Thương có văn bản đề nghị các Sở Công Thương địa phương góp ý để xây dựng Nghị định mới.

Dẫn câu chuyện về chiết khấu bằng 0 tại nhiều thời điểm trong năm 2022, ông Giang Chấn Tây cho rằng, nguyên nhân chính bởi những quy định hiện tại trong kinh doanh xăng dầu chưa công bằng với các chủ thể tham gia.

Ông phân tích, theo quy định hiện hành, chi phí kinh doanh định mức trong cơ cấu giá cơ sở xăng dầu gồm khâu bán buôn và bán lẻ, nhưng không phân định rõ tỉ lệ phân chia là bao nhiêu. Việc này dẫn tới thực tế doanh nghiệp đầu mối chia không đều, hạ mức chiết khấu của khâu bán lẻ xuống rất thấp, hoặc thậm chí bằng 0.

Các doanh nghiệp bán lẻ nói họ đã nhiều lần đấu tranh nhưng không đạt được kết quả. Nghị định 80 sửa đổi, bổ sung Nghị định 83 và 95 về kinh doanh xăng dầu, ban hành hồi tháng 11.2023, cũng chưa giải quyết câu chuyện này.

Điểm bất cập khác trên thị trường xăng dầu hiện nay là tồn tại nhiều tầng nấc trung gian, như thương nhân phân phối, làm tăng chi phí lưu thông.

Hệ lụy được Thanh tra Chính phủ nêu tại kết luận công bố đầu tháng 1, là thương nhân phân phối bán xăng dầu cho doanh nghiệp đầu mối để hưởng chiết khấu, chênh lệch giá. Trong 5 năm (2017-2022), một số thương nhân đầu mối hưởng tiền chiết khấu, chênh lệch giá khoảng 9.700 tỉ đồng. Việc này cũng dẫn đến nhiều hành vi mua bán trái quy định, hệ thống kinh doanh xăng dầu bị phá vỡ, theo Thanh tra Chính phủ.

"Cần giảm bớt các khâu trung gian trong hệ thống kinh doanh, làm rõ phương thức giao dịch xăng dầu khi xây dựng nghị định mới" - TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) nói.

Để giảm các bước trung gian này, theo các chuyên gia, cần quy định doanh nghiệp đầu mối, phân phối và bán lẻ không được mua bán qua lại với nhau.

Cơ chế điều hành giá phải theo thị trường

Khi xây dựng Nghị định mới, một số chuyên gia cũng lưu ý tới điều hành giá xăng dầu, trong đó có quan điểm nên để doanh nghiệp được định giá bán lẻ, thị trường quyết định cung cầu.

"Cơ chế điều hành giá xăng dầu cần theo cơ chế thị trường hơn" - ông Bùi Ngọc Bảo - Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (Vinpa) góp ý.

Như vậy, tại Nghị định mới cần được nghiên cứu xây dựng các quy định làm sao để vừa đảm bảo được an ninh năng lượng vừa hài hoà được yếu tố kinh tế thị trường" - ông Bảo nói.Trao đổi với Lao Động, bà Hoàng Thị Điều - Giám đốc doanh nghiệp tư nhân xăng dầu Quý Điều - cho rằng, để điều tiết giá xăng dầu phục vụ an sinh xã hội, kiềm chế lạm phát, hiện Nhà nước đã có công cụ chính là điều tiết thuế, phí trong giá nhập khẩu xăng dầu, do vậy không cần thiết duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu.

Ông Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Công ty Xăng dầu Âu Hải Phát (Lâm Đồng) - cũng cho hay, việc Quỹ bình ổn giá xăng dầu bị "thả nổi" trong thời gian qua đã dẫn đến những hệ lụy và bất cập khi giao quyền quản lý tài khoản quỹ về cho doanh nghiệp đầu mối.

Việc giao quyền quản lý quỹ cho doanh nghiệp, doanh nghiệp sẽ chiếm dụng, hoặc sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu sai mục đích như trường hợp của Công ty TNHH Thương mại Vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil và Công ty TNHH Vận tải thuỷ bộ Hải Hà - được nêu rõ tại kết luận thanh tra.

Vì vậy, cơ quan quản lý Nhà nước cần chuyển Quỹ bình ổn giá xăng dầu thành xăng dầu dự trữ và trích xả lượng xăng dầu phù hợp với các văn bản điều hành trích xả quỹ để ổn định nguồn cung.